خط مشی های اساسی بخش های آموزش عالی در برنامه دوم توسعه کشور

( مصوب جلسات 299 ، 300 ، 301 ، 302 ، 306 مورخ 6/11/71 ، 20/11/71 ، 4/12/71 ، 18/12/71 و 28/2/72 شورای عالی انقلاب فرهنگی)
خط مشی کلان :
تعمیق معرفت دینی نظام ارزش اسلامی و رشد آگاهیهای اجتماعی و فرهنگ مشارکت جویی ، مسئولیت پذیری و استقلال طلبی در دانشگاهها .
سیاستها :
1 ـ بازشناسی و باز آفرینی و تدوین منابع فکری و مواریث فرهنگی اسلامی ، ملی و انقلابی .
2 ـ ارتقا کمی و کیفی آثار فرهنگی و هنری و علمی متناسب با نیازهای روز دانشجویان .
3 ـ تاسیس و تقویت مراکز مطالعات و پژوهشهای دینی ، فرهنگی و هنری .
4 ـ مطالعه و معرفی روز درآمد ، شرایط و تحولات جهانی و ملی و بررسی رابطه میان آنها .
5 ـ استفاده بهینه از تکنولوژیهای جدید ارتباطی و شیوه های نو و کارآمد تبلیغی در ارایه مباحث فکری و فرهنگی .
6 ـ هدایت نهادهای دانشجویی و تشکیل و توسعه کانونهای علمی ، ادبی ، فرهنگی و هنری .
7 ـ تقویت فعالیتهای فرهنگی در دانشگاهها با جلب مشارکت بخش های دولتی و غیر دولتی .
مسایل مالی و تشکیلاتی
1 ـ توسعه وظایف و افزایش اختیارات دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی دولتی در چارچوب ضوابط و مقررات کلی تعیین شده بر اساس .
1 ـ 1 ـ اعطای مجوزهای قانونی به منظور ایجاد تشکیلات مناسب و برخورداری از آزادی عمل در مسایل مربوط به اداره نیروی انسانی در چارچوب ضوابط تعیین شده .
2 ـ 1 ـ ساماندهی امور مالی دانشگاهها ، اتخاذ روش های مناسب تامین منابع جدید مالی و استفاده بهینه از آنها و امکان هزینه کردن آن توسط دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی در جهت تحقق کارآیی بیشتر در چارچوب مصوبات هیات های امنا .
3 ـ 1 ـ سهم هر دانشگاه از منابع دولتی به تناسب کیفیت ، تعداد دانشجو ، موقعیت و شرایط استقرار دانشگاه تعیین گردد .
4 ـ 1 ـ افزایش اختیارات برای تامین کادر علمی با استفاده از روشهای مختلف از جمله انعقاد قرارداد با مراکز معتبر علمی جهان در سطح دکترای تخصصی و فوق تخصصی ، اعطای بورس تحصیلی و همچنین استخدام اعضا هیات علمی براساس ضوابط مصوب .
5 ـ 1 ـ افزایش اختیارات دانشگاهها در انتخاب دانشجویان دوره های کارشناسی ارشد و دکتری در چارچوب ضوابط تعیین شده براساس آزمونهای سراسری که به تناسب توسط وزارتخانه فرهنگ و آموزش عالی و بهداشت درمان و آموزش پزشکی برگزاری می گردد .
پژوهش
2 ـ گسترش کمی ، تعمیم و ارتقای کیفی پژوهش و نهادی کردن آن در دانشگاهها و مراکز پژوهشی و همکاری در ایجاد فضا ، امکانات و شرایط مناسب برای پژوهش و نوآوری در کشور از طریق :
1 ـ 2 ـ تقویت نقش محوری پژوهش در آموزش عالی و طراحی و هماهنگی و اجرای نظام تحقیقات آموزش عالی و ارزیابی برنامه های جامع پژوهشی دانشگاهها و مراکز پژوهشی در چارچوب سیاستهای تحقیقاتی سیاستهایی که بر پایه برنامه ریزی متمرکز نباشد و در اجرا قایل به عدم تمرکز بوده باشد .
2 ـ 2 ـ طراحی و اجرای نظام ارزیابی پژوهش و نظارت بر فعالیتهای پژوهشی .
3 ـ 2 ـ گسترش متناسب پژوهشهای بنیادی و کاربردی در دانشگاهها و مراکز پژوهشی .
4 ـ 2 ـ تعیین اولویت های پژوهشی با توجه به زمینه های نوین علمی ، تکنولوژی های نو و نیازهای جامعه .
5 ـ 2 ـ هماهنگی با سایر دستگاهها در جهت تحقق سیاستهای خود اتکایی و توسعه کشور .
6 ـ 2 ـ افزایش سهم تحقیقات از درآمد ناخالص ملی .
8 ـ 2 ـ تشویق و ترغیب بانکها ، شرکتها و موسسات خصوصی ، بنگاههای خیریه و مردم به سرمایه گذاری برا تحقیق .
9 ـ 2 ـ افزایش سهم تحقیقات آموزش عالی از اعتبارات تحقیقاتی کل کشور و نیز افزایش آن نسبت به کل اعتبارات دانشگاهها و بخش آموزش عالی و تحقیقات .
10 ـ 2 ـ ایجاد تسهیلات لازم در جهت افزایش میزان جذب ، آموزش و تامین نیروی انسانی پژوهشگر برای دانشگاهها و مراکز پژوهشی و افزایش شاخص کمی تعداد پژوهشگران .
11 ـ 2 ـ افزایش میزان مشارکت اعضای هیات علمی دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و نیز دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی در فعالیتهای پژوهشی .
12 ـ 2 ـ گسترش و تعمیق فرهنگ تحقیقات در جامعه از طریق رسانه های گروهی ، موزه های علمی و فنی و نظایر آن .
13 ـ 2 ـ ارتقای جایگاه معنوی اجتماعی پژوهشگران و گسترش تسهیلات مادی و رفاهی برای آنان .
14 ـ 2 ـ اصلاح قوانین و مقررات لازم برای حفظ حقوق دانشگاهها و موسسات پژوهشی و پژوهشگران در زمینه آثار و پژوهش های علمی ، فنی و ثبت مالکیت اختراعات و نوآوری ها .
15 ـ2 ـ حمایت و کمک به آماده سازی نتایج تحقیقات ( طی مرحله نیمه صنعتی در مراکز پژوهشی به منظور تسهیل کاربرد نتایج تحقیقات در واحدهای تولیدی و حمایت از واحدهای تولیدی نو پایی که به منظور کاربرد نتایج تحقیقات ایجاد شده است )
16 ـ 2 ـ ترغیب دستگاههای اجرایی و صنایع به استفاده از نتایج تحقیقات به منظور ارتقای کیفیت کارهای تولیدی و خدماتی و توسعه اجتماعی ، فرهنگی .
17 ـ 2 ـ ایجاد مراکز پژوهشی مشترک با سایر دستگاهها به ویژه استفاده کنندگان از نتایج تحقیقات در کشور و نیز موسسات علمی و پژوهشی معتبر خارجی .
18 ـ 2 ـ گسترش تسهیلات لازم برای تبادل اطلاعات علمی و پژوهشی با سایر کشور ها و عضویت موسسات پژوهشی و با حضور فعال پژوهشگران ایرانی در جوامع علمی بین المللی به منظور آشنایی با دستاوردهای علمی و فنی و ارتقای توان پژوهشی و همکاری در اجرای پروژه های مشترک .
نظام ارزش اسلامی
3 ـ تعمیق معرفت دینی و آگاهی های اجتماعی و تقویت نظام ارزشی اسلامی و فرهنگ مشارکت جویی ، مسئولیت پذیری و صیانت از استقلال کشور در دانشگاهها مشارکت مردم .
4 ـ افزایش و مشارکت مردم در توسعه آموزش عالی و تحقیقاتی از طریق :
1 ـ 4 ـ توسعه بخش غیر دولتی و فراهم نمودن زمینه ها و جاذبه های لازم برای ایجاد مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی توسط افراد حقیقی و حقوقی .
2 ـ 4 ـ اعطای اختیارات لازم در اداره مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی غیر دولتی با نظارت وزارتخانه های ذی ربط .
3 ـ 4 ـ تشویق و حمایت سنت حسنه وقف ، در توسعه آموزش عالی .
4 ـ 4 ـ معافیت دانشگاهها و مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی دولتی و غیر دولتی از پرداخت عوارض شهرداریها .
5 ـ 4 ـ برقراری تسهیلات قانونی و بانکی لازم برای توسعه و افزایش امکانات بخش غیر دولتی .
6 ـ 4 ـ فراهم آوردن امکان سرمایه گذاری بخش غیر دولتی و افراد خیر در ایجاد بهره برداری از خوابگاههای دانشجویی برای استفاده کلیه دانشجویان .
7 ـ 4 ـ اجازه اخذ بخشی از هزینه های سرانه تحصیلی از دانشجویان در بخش آموزش عالی دولتی در دوران تحصیل و یا پس از فراغت آنان از تحصیل و در دوران اشتغال به کار و استفاده از درآمدهای ناشی از این امر برای تامین قسمتی از هزینه ها بهبود کیفیت و ارتقای سطح علمی آموزشی دانشگاه به گونه ای که مانع یا محدودیتی برای تحصیل افراد مستعد و کم درآمد ایجاد نکند . موارد مربوط به بخشودگی یا تخفیف برای گروههای خاص براساس ضوابط و مقررات جداگانه تعیین می گردد .
8 ـ 4 ـ فراهم نمودن تسهیلات آموزشی و رفاهی لازم برای ایثارگران ، آزادگان ، جانبازان و خانواده شهدا به منظور تقویت علمی ایشان و همچنین فراهم نمودن تسهیلات لازم برای دانشجویان محروم و مستضعف و افزایش سرانه های کمک آموزشی و معیشتی .
هماهنگی در مراجع تصمیم گیری
5 ـ ایجاد هماهنگی در مراجع تصمیم گیری ، سیاست گذاری ، برنامه ریزی و نظارت بر فعالیت آموزش و پژوهشی و تمرکز زدایی در امور اجرایی به منظور ارتقای جایگاه و انسجام نظام آموزشی کشور از طریق:
1 ـ 5 ـ رعایت اولیت سرمایه گذاری جاری و عمرانی آموزشی و پژوهشی و افزایش سهم اعتبارات بخشی از تولید ناخالص ملی و بودجه عمومی دولت .
2 ـ 5 ـ بهبود بخشیدن به شاخص های آموزشی و پژوهشی کشور با توجه به نیازهای ملی و استانداردهای پیشرفته علمی در جهان .
3 ـ 5 ـ ایجاد و تقویت هماهنگی ، توازن و تعادل میان مراکز آموزشی و پژوهشی ، هماهنگی در طراحی اهداف سیاستها و برنامه های کلان بخش آموزشی و پژوهشی کشور در چارچوب سیاستهای کلی کشور و هماهنگی کلی میان تصمیمات هیاتهای امنای دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی و عدم تمرکز در اجرا .
4 ـ 5 ـ حذف و یا ادغام دستگاههای موازی و یا متداخل در امور آموزشی و پژوهشی .
هماهنگی برنامه های توسعه منابع انسانی و تحقیقاتی
6 ـ اتخاذ تدابیری برای هدایت و هماهنگی برنامه های توسعه منابع انسانی و تحقیقات در جهت توسعه نگرش اجتماعی در آموزش و پاسخ گویی به نیازهای تخصصی و فنی در چارچوب برنامه های بلند مدت توسعه اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی کشور از طریق :
1 ـ 6 ـ بازنگری در برنامه های درسی دوره های موجود متناسب با پیشرفت های علمی و نیازهای جامعه و بازار کار در سطح منطقه ای و ملی .
2 ـ 6 ـ بازنگری در شیوه متداول تدریس در دانشگاهها با تاکید بر مشارکت هر چه بیشتر دانشجویان در امر یادگیری مبتنی بر روحیه تحقیق و تتبع .
3 ـ 6 ـ تقویت آموزشهای پیش دانشگاهی و اصلاح مقررات به منظور جلوگیری از افت تحصیلی و به حداقل ممکن رساندن طول مدت سنوات تحصیلی .
4 ـ 6 ـ اصلاح نظام گزینش دانشجویانی که بر توانایی های داوطلبان و نیازهای کشور از نظر انتخاب رشته مناسب و نیز منطقی تر کردن مقررات تغییر رشته در دانشگاه و افزایش دانشجویان بومی با اصلاح شیوه پذیرش دانشجو در آزمون سراسری .
5 ـ 6 ـ تداوم توسعه دوره های کارشناسی ارشد و دکترا تحقیقاتی به منظور اصلاح هرم دانشجویی با همکاری دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی داخلی و مراکز معتبر خارجی .
6 ـ 6 ـ استفاده مشترک دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی از امکانات و توانایی های یکدیگر ، با اجرای طرح تعاون دانشگاهها و موسسات تحقیقاتی .
7 ـ 6 ـ مشارکت هرچه بیشتر دانشگاهها و موسسات پژوهشی در انجام پروژه های تحقیقاتی مورد نیاز سایر بخشها .
8 ـ 6 ـ ادغام واحدهای آموزشی و پژوهشی مشابه با توجه به حفظ یک پارچگی نظام آموزش کل کشور .
9 ـ 6 ـ توسعه دوره های آموزشی علمی ـ کاربردی با مشارکت دادن بخشهای صنعتی کشاورزی و خدماتی در سرمایه گذاری های عمرانی و جاری و سایر امور آموزشی در چارچوب ضوابط و مقررات .
10 ـ 6 ـ گسترش برنامه آموزشهای آزاد ( دوره های کوتاه مدت و یک درس ) به منظور ارتقای دانش و مهارت شاغلین و ایجاد توسعه دوره های معادل ، شبانه و نیمه حضوری در مقاطع مختلف تحصیلی برای دستگاههای دولتی و غیر دولتی با رعایت مقررات و معیارهای مصوب به طوری که موجب کاهش ظرفیتهای آموزشی و بروز اختلال در فعالیتهای مراکز آموزشی نشود .
11 ـ 6 ـ فراهم نمودن انگیزه لازم برای اعضای هیات علمی از طریق ارتقای جایگاه معنوی و اجتماعی و تامین نیازهای مادی آنان .
13 ـ 6 ـ اصلاح مقررات و دستورالعملهای جذب ، تامین استخدام و ارتقای اعضای هیات علمی به منظور بهبود شاخص نسبت به دانشجو و ترکیب هیات علمی به نفع سطوح عالی تر .
14 ـ 6 ـ برگزاری دوره های کارگاههای آموزشی ، سمینارهای علمی ملی ، منطقه ای و بین المللی داخل و خارج کشور و فراهم نمودن تسهیلات لازم به منظور دسترسی استادان ، محققان ، مدیران ، کارشناسان ، و دانشجویان به یافته های جدید علمی و تکنولوژیک ، شیوه های نوین تدریس ، تحقیق ، مدیریت و برنامه ریزی .
توسعه و تجهیز فضاهای کالبدی
7 ـ ایجاد ، توسعه ، تجهیز و تامین فضاهای کالبدی مورد نیاز براساس شاخص های قابل قبول علمی با اولویت اتمام و تجهیز طرح های نیمه تمام از طریق :
1 ـ 7 ـ بهینه سازی توزیع واحدهای آموزش عالی و پژوهشی و انطباق وضع موجود فضاهای کالبدی آنها با کمیت و کیفیت پیش بینی شده در برنامه توسعه گسترش مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی متناسب با منابع طبیعی و انسانی مناطق کشور .
2 ـ 7 ـ فراهم ساختن زمینه های ایجاد شهرکهای علمی ـ تحقیقاتی با مشارکت بانکها و موسسات دولتی و غیر دولتی .
3 ـ 7 ـ تاکید و تسریع در اتمام عملیات بازسازی دانشگاهها و مراکز آموزش عالی و تحقیقاتی واقع در مناطق جنگ زده و توجه به جبران عقب افتادگی روند رشد و توسعه کالبدی آنها .
4 ـ 7 ـ اولویت ایجاد فضاهای کالبدی و تجهیز آنها ، برای مقاطع تحصیلی کارشناسی ارشد و دکترا ( ایجاد مراکز تحصیلات تکمیلی ) و مراکز تحقیقاتی .
5 ـ 7 ـ اولویت به ایجاد فضاهای آموزشی و کمک آموزشی متناسب با نرخ بهره برداری .
6 ـ 7 ـ احداث و توسعه منازل سازمانی برای اعضای هیات علمی دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی در مناطق محروم کشور و خوابگاه متاهلین برای دانشجویان دوره های تحصیلات تکمیلی .
7 ـ 7 ـ اولویت تعمیر و نگهداری ساختمانهای دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی .
9 ـ 7 ـ استفاده حداکثر از امکانات سایر دستگاههای اجرایی ، کمکهای مردمی و نهادها برای احداث و تجهیز فضاهای دانشگاهی .
گسترش کمی و ارتقای کیفی آموزش عالی
8 ـ گسترش کمی و ارتقای کیفی آموزش عالی با تاکید بر ایجاد تعادل های منطقه ای و اجتماعی برای تسهیل دسترسی به آموزش عالی مناطق محروم و تحقق عدالت اجتماعی در آموزش .
1 ـ 8 ـ توسعه و تقویت آموزش عالی در مناطق مستعد و محروم و نیز در مراکز استانها
2 ـ 8 ـ ایجاد و تقویت دوره های پیش دانشگاهی در مناطق محروم به منظور بومی کردن دانشجویان .
3 ـ 8 ـ توسعه و ایجاد رشته های مورد نیاز مناطق محروم .
4 ـ 8 ـ ایجاد شرایط مناسب معیشتی و امکانات تحصیلی برای دانشجویان با ایجاد مشاغل حین تحصیل ، وام های تحصیلی .
تجهیز زیر ساخت علمی ، فرهنگی
9 ـ تجهیز و آماده سازی زیر ساخت علمی ، فرهنگی بخش از طریق :
1 ـ 9 ـ جذب متخصصین ایرانی و غیر ایرانی واجد شرایط برای توسعه دوره های دکترا .
2 ـ 9 ـ اعزام دانشجو به خارج در مقطع دکترا در رشته های مورد نیاز .
3 ـ 9 ـ افزایش سهم نیروی انسانی مورد نیاز آموزش عالی و تحقیقاتی از طرح مشمولین نظام وظیفه .
4 ـ 9 ـ ایجاد ، توسعه و تقویت مراکز آمار و انفورماتیک و برنامه ریزی در دانشگاهها و موسسات آموزش عالی و پژوهشی .
5 ـ 9 ـ ایجاد گسترش و تقویت کتابخانه های تخصصی ، مراکز اسناد علمی ، موزه ها و مراکز آمار و اطلاعات علمی و فنی و نظایر آن و ایجاد و گسترش مراکز ترجمه و تالیف ، نشر کتب و مجلات علمی و فنی و بازسازی و تجهیز موسسات انتشاراتی دانشگاهها .
6 ـ 9 ـ هماهنگ سازی ، تهیه و تامین تجهیزات علمی مورد نیاز دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی و استفاده بهینه از تجهیزات علمی و پژوهشی موجود .
توسعه همکاریهای علمی منطقه ای و بین المللی
10 ـ توسعه همکاری های علمی و منطقه ای و بین المللی از طریق :
1 ـ10 ـ توسعه مبادلات دانشجویی و اعضا هیات علمی دانشگاهها و محققان با خارج از کشور .
2 ـ 10 ـ کوشش برای گسترش زبان فارسی به ویژه در کشورهای آسیای میانه و شبه قاره هند از طریق ایجاد توسعه و تقویت کرسی های زبان و ادبیات فارسی در مراکز علمی این کشورها و نیز اعطای فرصت های مطالعاتی به استادان خارجی زبان فارسی در دانشگاههای کشور .

منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)