قانون اعطای امتیاز انحصاری ساختن و دائر داشتن چهار رشته راه شوسه اطراف بندر جز به آقای علیقلی خان هزارجریبی

مصوب 14 تیر ماه 1304 شمسی
ماده 1 - مجلس شورای ملی اعطای امتیاز انحصاری ساختن و دائر داشتن چهار رشته راه شوسه اطراف بندر جز را به شرح مذکور در ماده دوم امتیازنامه برای مدت سی سال شمسی که ابتدای آن تاریخ مبادله این قرارداد است به آقای علیقلی خان (مسعودالملک ) هزارجریبی تبعه مسلم ایران که در این قرارداد به نام صاحب امتیاز مذکور می شود به شرایط ذیل تصویب می نماید:
ماده 2 - خط سیر این راه از بندر جز از راه ساور هزارجریب یا راه بهتری که در عمل پیدا شود و مهندس فواید عامه ترجیح آن را تصدیق نماید به شهر دامغان و از بندرجز به شهر استرآباد و از بندرجز به قره سو و از بندرجز به شهر اشرف است و صاحب امتیاز مکلف است که قبل از شروع به عملیات نقشه جامعی به مقیاس مناسب از کلیه مسیر قطعی راه های فوق الذکر به توسط مهندس متخصص راه سازی به خرج خود ترسیم نموده به وزارت فواید عامه تقدیم دارد که بر طبق آن راه ساخته شود - چنانچه این نقشه در وزارت فواید عامه مورد ایرادات فنی گردد صاحب امتیاز مکلف است رفع معایب آن را بنماید.
ماده 3 - صاحب امتیاز متعهد می شود که از تاریخ مبادله این قرارداد در ظرف سال اول شروع به عملیات راه سازی نموده و منتها تا مدت سه سال بعد از تاریخ مبادله قرارداد راه مزبور را به اتمام برساند ولی اگر وزارت فواید عامه بیش از دو ماه تصویب نقشه مذکور در ماده دوم را به تاخیر بیندازد مدت اضافی اضافه بر سه سال محسوب خواهد شد.
ماده 4 - صاحب امتیاز در موقع مبادله این قرارداد مبلغ دو هزار تومان نقد یا سند معتبر ودیعه به وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه خواهد داد که پس از اتمام راه در مدت معینه در ماده سوم آن ودیعه به صاحب امتیاز مسترد گردد - در صورت عدم اجرای ماده سوم کلا یا جزئا به همان تناسب دولت از ودیعه مزبوره استفاده خواهد نمود.
ماده 5 - هر گاه قبل از شروع به عمل یا در ضمن اشتغال به آن صاحب امتیاز تصور نماید که به واسطه وجود فورس ماژور شروع به ساختن راه مزبور یا ادامه آن ممکن نیست باید کتبا مراتب را به وزارت فواید عامه با ذکر دلائل کافی اطلاع دهد - وزارتخانه مزبوره منتها در ظرف یک ماه بعد از وصول مراسله صاحب امتیاز وجود فورس ماژور را کتبا تصدیق یا تکذیب می نماید - در صورت اول به نسبت مدتی که فورس ماژور برقرار است بر مهلت شروع به کار یا اختتام آن افزوده خواهد شد - چنانچه در مجموع مدت امتیاز قوه قهاره (فورس ماژور) بیش از یک سال مانع استفاده صاحب امتیاز شود و مورد تصدیق دولت نیز واقع گردد مدت اضافه بر یک سال بر مدت امتیاز افزوده خواهد شد.
ماده 6 - هر گاه وزارت فواید عامه در ظرف یک ماه در مورد فورس ماژور جوابی به صاحب امتیاز نداد این سکوت را صاحب امتیاز به منزله قبول تلقی خواهد نمود.
ماده 7 - در صورتی که صاحب امتیاز بخواهد برای ساختن این راه شرکتی مطابق قوانین مملکتی از اتباع داخله تشکیل نماید باید اسامی و نظامنامه شرکت را به اطلاع وزارت فواید عامه برساند و در آن صورت شرکت مزبور در حدود مسئولیت و اختیارات صاحب امتیاز قائم مقام مشارالیه بوده و تمام حقوق او را دارا خواهد شد و تعهداتی که بر طبق این امتیاز بر عهده صاحب این امتیاز وارد بیاید بر عهده شرکت مزبور خواهد بود - مرکز شرکت نیز باید در ایران بوده و از هر حیث تابع قوانین مملکتی باشد.
ماده 8 - این امتیاز به هیچ نحوی از انحا قابل انتقال به اتباع خارجه نیست و انتقال آن به اتباع خارجه و معاملات رهنی و شرطی با آنها در حدود این امتیاز علاوه بر بطلان چنانچه خسارتی متوجه دولت شود به عهده صاحب امتیاز خواهد بود.
ماده 9 - صاحب امتیاز مجاز است در طرفین راه و در نقاطی که مقتضی باشد ابنیه لازمه را بنا نماید - و اراضی که برای ابنیه مزبوره یا برای خط راه لازم باشد هر گاه اراضی بایر خالصه باشد از طرف دولت مجانا و اراضی دائر خالصه هم در صورت ضرورت برای خط راه تا بقای امتیاز واگذار خواهد شد ولی اراضی دایر خالصه که برای ابنیه راه لازم باشد و همچنین اراضی بائر و دائر غیر خالصه را صاحب امتیاز به قیمت عادله خریداری خواهد کرد و هر گاه صاحبان اراضی مزبوره حاضر به فروش نشوند صاحب امتیاز به وزارت فواید عامه مراجعه خواهد کرد که برای حفظ منافع عمومی مداخله نموده قرار عادلانه بدهد.
ماده 10 - صاحب امتیاز در روی کلیه رودخانه ها و مجاری میاه که راه را قطع می نماید پلهای محکم خواهد ساخت و مجرای نهرهایی را که عمق آنها پنج یک ذرع یا کمتر است سنگفرش خواهد کرد - اگر مالکین اطراف جاده ها بر نهرهای موجوده بخواهند در وسط جاده نهر جدیدی حفر و احداث نمایند بایستی در ظرف یک هفته این کار را انجام دهند و در صورت تخلف صاحب امتیاز حق خواهد داشت نهر مزبور را ساخته و مخارج آن را از مالکین اراضی دریافت دارد.
ماده 11 - صاحب امتیاز در آن قسمت از راه که از کوهسار عبور می کند از طرف دره باید دیوار احتیاطی و پناهگاه محکمی از سنگ و آهک بسازد و این دیوار باید لااقل هشت گره اعشاری عرض و هشت گره اعشاری ارتفاع داشته باشد.
ماده 12 - صاحب امتیاز مجاز است که پس از ساخته شدن نصف هر یک از راه ها به طوری که وزارت فواید عامه تصدیق نماید حق العبوری متناسب با تمام تعمیرات راه و مخارج اداری آن مطابق تعرفه ای که با موافقت وزارت فواید عامه تنظیم خواهد شد برای عبور از قسمت ساخته شده دریافت دارد ولی میزان حق العبور به هر جهت از حق العبور طرق شوسه دولتی تجاوز نخواهد کرد.
تبصره - دواب و احشام ساکنین دهات اطراف راه برای سیر دو فرسخ در راه مزبور را تادیه حق العبور معاف خواهند بود.
ماده 13 - کلیه نظامیان و مامورین امنیه که سر خدمت می باشند و مامورین وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه که برای تفتیش یا رسیدگی به حساب راه مسافرت می کنند و مامورینی که برای سیم کشی و یا تعمیر سیم تلگراف و تلفن دولتی اعزام می شوند و حکم رسمی در دست دارند از تادیه حق العبور معاف خواهند بود و همچنین مامورین سیاسی دول خارجه با تشخیص وزارت فواید عامه ولی پست دولتی به هر وسیله که حمل شود نصف حق العبور را خواهد پرداخت .
ماده 14 - صاحب امتیاز متعهد است که دفاتر منظمی از قبیل دفتر روزانه و دفتر مخارج و عایدات و دفتر دارایی راه و صورت حساب سالیانه (بیلان ) و غیره ترتیب داده و در موقع تفتیش به مامورین مخصوص دولت ارائه دهند - مامورین دولت در هر موقع حق دارد دفاتر و اسناد محاسبه راه را تفتیش نمایند.
ماده 15 - از تاریخ شروع به گرفتن حق العبور صاحب امتیاز صدی چهار از کلیه عایدات را قبل از وضع مخارج به صندوق دولت تادیه خواهد نمود و این سهم دولت برای هر سال شمسی تا آخر ماه فروردین سال بعد باید پرداخته شود.
ماده 16 - پس از انقضای مدت امتیاز کلیه راه و ابنیه آن و کلیه اشیا منقول و غیره منقول متعلق به راه (به استثنای کامیون و اتومبیل ) از روی دفتر دارایی منقول و غیر منقول به دولت ایران انتقال خواهد یافت بدون این که صاحب امتیاز حق داشته باشد اموال مزبور را قبلا در رهن گذارده و یا نسبت به آنها به اشخاص ثالثی تفویض حقی نماید و برای تامین اجرای این ماده در خاتمه مدت صاحب امتیاز باید راه و متعلقات منقول و غیر منقول آن را معمورا تحویل دولت بدهد و به علاوه اموال منقولی که تحویل می دهد باید
مطابق دفتر دارایی پنج سال اخیر مدت امتیاز باشد.
ماده 17 - عرض راه نباید کمتر از هشت گز باشد مگر در جاهایی که موانع طبیعی غیر قابل رفع موجود باشد که آن را متخصص فنی وزارت فواید عامه تصدیق کند سایر ترتیبات فنی ساختن راه مطابق شرایطی خواهد بود که با موافقت نظر وزارت فواید عامه و بر طبق دستور متخصصین تعیین خواهد شد.
ماده 18 - دولت برای تسهیل اجرای مواد این امتیازنامه با صاحب امتیاز مساعدت خواهد کرد.
ماده 19 - صاحب امتیاز مجاز است برای حسن جریان امور راه بندرجز به شهر دامغان و استرآباد و قره سو و اشرف تلفنی دائر نماید مشروط بر این که این تلفن منحصر به مخابرات خصوصی اداره راه بوده و از قبول مخابرات عمومی اکیدا ممنوع باشد و مسلم است که در مواقع فوق العاده دولت حق خواهد داشت از این تلفن استفاده نماید.
ماده 20 - کلیه آلات و ادواتی که برای تسطیح و تعمیر راه برای صاحب امتیاز لازم است و تهیه آن در داخله مملکت غیر میسر باشد پس از تشخیص و تصدیق وزارت فواید عامه از حقوق گمرکی ورودی معاف خواهد بود.
ماده 21 - هر گاه دولت بخواهد امتیاز احداث راه آهن بدهد که خطر عبور آن از بندرجز به شهر دامغان و از بندرجز به شهر استرآباد و از بندرجز به قره سو و از بندر جز به شهر اشراف از روی خط شوسه باشد صاحب امتیاز با تساوی شرایط حق تقدم خواهد داشت و در صورتی که مشارالیه آن را به شرایط دیگران قبول ننماید و امتیاز به شرکت یا شخص دیگری داده شود و یا خود دولت به این کار اقدام کند به طوری که راه آهن در روی شوسه مزبور قرار داده شود باید دولت یا صاحب امتیاز راه آهن عواید خالص متوسط صاحب امتیاز را تا آخر مدت امتیاز سالیانه تادیه نماید.
ماده 22 - هر گاه دولت به خواهد امتیاز اتومبیلرانی و حمل و نقل پستی و سایر وسایط نقلیه و غیره را در این راه شوسه به دیگری اعطا نماید صاحب امتیاز با تساوی شروط حق تقدم خواهد داشت .
ماده 23 - در صورت عدم اجرای هر یک از مواد 3 - 4 - 7 - 12 - 14 - 15 - 17 از طرف صاحب امتیاز وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه به صاحب امتیاز اخطار می نماید و هر گاه مشارالیه در ظرف یک ماه به اخطار مزبور ترتیب اثر ندهد وزارت معزی الیها می تواند امتیاز را لغو و خسارت وارده به دولت را از صاحب امتیاز مطالبه نماید.
ماده 24 - هر گاه اختلافی راجع به مسائل مربوطه به مواد این امتیازنامه بین دولت و صاحب امتیاز تولید گردد موضوع اختلاف به دو نفر حکم که یکی از طرف وزارت فواید عامه و دیگری از طرف صاحب امتیاز تعیین خواهد شد مراجعه می شود حکمین مزبور قبل از شروع به رسیدگی حکم ثالثی را انتخاب خواهند نمود. اکثریت آرا رای دهندگان قاطع خواهد بود و رای مزبور به موجب حکم ریاست وزرا به موقع اجرا گذارده می شود.
تبصره - هر یک از طرفین که تقاضای حکمیت کرد تقاضای کتبی خود را برای طرف فرستاده و اگر تا سی روز پس از تقاضا طرف حکم خود را معین ننموده عدم تعیین حکم حاکی از تصدیق حق تقاضاکننده خواهد بود.
ماده 25 - دولت حق دارد این امتیاز را در موقعی که مقتضی بداند از صاحب امتیاز یا قائم مقام او خریداری نماید و همچنین هر موقعی که دولت بخواهد باج راه را حذف نماید در صورتی که نسبت به راه های موضوع این امتیاز هم مانند سایر راه ها رفتار شود می تواند این امتیاز را خریداری نماید. قیمتی که برای خریداری این امتیاز به صاحب امتیاز تادیه خواهد شد عبارت خواهد بود از کلیه مخارج ساختن راه به اضافه عشر آن پس از وضع مبلغی که تا آن تاریخ مستهلک شده است و دولت تصمیم خریداری این امتیاز را لااقل سه ماه قبل باید به صاحب امتیاز اعلام نماید.
تبصره - دولت در صورتی دارای حق خرید امتیاز خواهد بود که خودش قائم مقام صاحب امتیاز در اخذ حق العبور نشود.
ماده 26 - صاحب امتیاز مکلف است که سالیانه مبلغ دو هزار تومان برای تامین حفظالصحه عمله و سایر کارکنان و مستخدمین و مستحفظین راه موضوع این امتیاز مجانا تخصیص دهد - عابرین بی بضاعت هم می توانند از آن مجانا استفاده نمایند - این وجه توسط صاحب امتیاز مصرف خواهد شد ولی دولت حق تفتیش خواهد داشت .
ماده 27 - انتقال این امتیاز به یک دولت خارجی نیز در حکم انتقالات و سایر معاملات مذکوره در ماده هشتم خواهد بود.
ماده 28 - صاحب امتیاز بدون تصویب مجلس شورای ملی حق شرکت به اتباع خارجه نخواهد داشت .
ماده 29 - تاریخ اجرای ماده بیست و شش از ابتدای شروع به ساختن راه خواهد بود.
این قانون که مشتمل بر بیست و نه ماده است در جلسه چهاردهم تیر ماه یک هزار و سیصد و چهار شمسی به تصویب مجلس شورای ملی رسید.
رییس مجلس شورای ملی - حسین پیرنیا

منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)