آئین نامه حفاظتی تاسیسات و وسائل الکتریکی در کارگاهها

شماره 1759 9/8/41
تعریف
1 - کانال های سیمکشی برق
کلیه مجاری که از فلز - مصالح بنائی و یا مواد دیگر ساخته شده باشد و برای عبور هادی های الکتریکی بکار رود کانالهای سیمکشی نامیده میشوند.
2 - تابلوی برق
صفحات و یا گنجه هابی فلزی که برای نصب وسائل قطع و وصل و حفاظت و کنترل مدارهای الکتریکی بکارمیرود تابلوی برق نامیده میشود.
3 - تخته کلید
تخته کلید عبارتست از صفحات ساخته شده از فلز و یا مواد عایق که در روی آنها فقط کلید و فیوز نصب شده باشد.
4 - سکوی عایق
سکوی عایق عبارتست از پله های ثابت و یا متحرکی است که در مقابل تابلوهای برق قرار گرفته و بوسیله ای از زمین عایق شده باشد.
5 - اتصال زمین
اتصال زمین یعنی وصل نمودن یک نقطه از بدنه وسائل و ماشین های الکتریکی بزمینی که الکتریسیته را خوب هدایت میکند.
6 - اتصال موثر زمین
اتصال زمین وقتی موثر است که مقاومت کلیه اجزاء آن ( سیم زمین اتصالیها و زمین) کم باشد تا جریان را بخوبی بزمین هدایت نماید.
7 - هادی
مقتولها - تسمه ها یا لوله های فلزی بدون روپوش یا باروپوش عایق که برای انتقال جریان برق بکار میرود هادی نامیده میشود.
8 - اتصال کوتاه
Court Circuit اتصال کوتاه عبارتست از اتصال مستقیم دو هادی بیکدیگر یا اتصال آنها بوسیله جسم هادی دیگری که مقاومت بسیار ناچیز داشته باشد و در نتیجه شدت جریان مدار را بطور فوق العاده افزایش دهد.
9 - برق دار
مدارها و وسائل الکتریکی وقتی برق داراست که به منبع جریان برق وصل شده باشند.
10 - قدرت قطع
قدرت قطع عبارتست از حداکثر مقدار ولت آمپریست که وسائل قطع کننده در موقع اتصال کوتاه و انجام عمل قطع مدار بدون آسیب دیدن میتواند تحمل کنند.
11 - کلید اطمینان
کلید اطمینان کلیدبست که در روی مدار قرار گرفته و مادام که بحالت بسته میباشد دسترسی بیک قسمت مورد نظر از مدار بهنگام برق دار بودن امکان نداشته باشد.
12 - فشار قوی ( ولتاژ قوی )
ولتاژ بیش از 2000 ولت متناوب نسبت بزمین را فشار قوی مینامند .
13 - اتصال
اتصال یعنی جداکردن قسمتی از مدار از شبکه اصلی برق بطوریکه دیگر برق دار نباشد.
14 - کلید جداکننده
بکلیدهای تیغه ای اطلاق میشود که قسمتی از مدار را از شبکه اصلی از لحاظ الکتریکی قطع نماید.
آئین نامه حفاظتی تاسیسات و وسائل الکتریکی در کارگاههای
فصل اول
بخش اول - پیش گیریهای عمومی
ماده 1 - تاسیسات و دستگاههای الکتریکی باید طوری ساخته و نصب و بهره برداری شود که در حین کار از هر گونه خطرات ناشی از تماس یا هادی های برق دار و همچنین خطرات حریق مصون بماند.
ماده 2 - الف ) نوع وسائل تاسیسات الکتریکی باید متناسب با ولتاژ خط و شرایط بهره برداری از آنها انتخاب شود.
ب - تمام وسائل تاسیسات الکتریکی باید با استانداردی که از طرف مقامات صلاحیتدار تعیین می شود مطابقت داشته و علائم مشخصه آن واضح و آشکار باشد.
ماده 3 - نصب و تنظیم و مراقبت و آزمایش و تعمیرات کلیه تجهیزات تاسیسات الکتریکی فقط باید بوسیله اشخاصیکه صلاحیت فنی و تجربه آنان را مقامات صلاحیتدار تصدیق کرده باشد انجام گردد.
ماده 4 - پس از آماده شدت تاسیسات الکتریکی و پس از هر گونه تغییرات اساسی و قبل از شروع بهره برداری باید مقام صلاحیتداری ( غیر از اجرا کننده کار) تاسیسات را بازدید نماید و گواهی مربوط بکامل بودن حفاظت الکتریکی آن تاسیسات و اجازه شروع بکار با آنها را بدهد.
ماده 5 - کارفرما موظف است کتابچه ای حاوی کلیه دستورها و مقررات حفاظتی مربوط بتاسیسات یا ماشینهای الکتریکی می باشند و یا کارگرانیکه مجبورند در مجاورت آنها کار کنند بگذارد.
بخش دوم جلوگیری از تماس با قطعات برق دار
ماده 6 - برای جلوگیری از تماس اشخاص یا اشیاء با مدارها با وسائل الکتریکی برق دار متناوب که اختلاف پتانسیل آنها نسبت بزمین از 50 ولت تجاوز میکند و محصور ساختن آنها امکان پذیر نیست باید این مدارها با وسائل را در مکانهائی بشرح زیر نصب نمود.
الف - در اطاق ها و یا محطوطه هائیکه جز اشخاص صلاحیتدار شخص دیگری نتواند به آنجا وارد شود.
ب - در بالکن ها - گالریها یا روی سکوهای بلندیکه دسترسی اشخاص عادی به آنها غیرممکن باشد.
ماده 7 - در جائیکه ترانسفورماتور یا خازن و یا سایر ادوات و سیمهای لخت ناقل جریان برق روی دیوار ساختمانها نصب میشود باید فاصله محل نصب آنها را از پنجره ها یا روزنه های دیوار باندازه کافی انتخاب نمود تا از هر گونه خطر آتش سوزی و تماس تصادفی اشخاص از این پنجره ها یا روزنه ها با آن وسایل جلوگیری شود.
تبصره - در موقع تعمیرات و نقاشی و توسعه دادن ساختمانها که کارگران مجبورند در مجاورت اینگونه ادوات برق دار کار کنند باید برای محافظت کارگران از تماس تصادفی به آنها اقدامات احتیاطی لازم بعمل آورد.
بخش سوم - فضای کار
ماده 8 - وسائل و ماشینهای الکتریکی که در موقع برق داشتن احتیاج بتنظیم و یا آزمایش دارند باید طوری نصب شوند که دسترسی به آنها راحت بوده و فضای کار کافی با جای پای مطمئنی در تمام نقاط لازم برای آزمایش و تنظیم پیش بینی شده باشد.
ماده 9 - کلیدها و سایر وسائل الکتریکی شامل قطعات فلزی لخت برق دار تا 650 ولت متناوب یا مستقیم باید طوری نصب شود که ارتفاع فضای کار حداقل دو متر و پانزده سانتیمتر ( 7 فوت) باشد تا دسترسی باین وسائل برای تنظیم و با آزمایش در موقع برق دار بودن بدون خطر باشد در این موارد باید عرض فضای کار را باندازه های زیر انتخاب نمود.
الف - برای فضای کاریکه در یک سمت آن قطعات لخت برق دار وجود دارد 75 سانتیمتر ( سی اینچ)
ب - در جائیکه قطعات لخت برق دار در هر دو سمت فضای کار وجود داشته باشد یک متر و سی پنج سانتیمتر ( پنجاه و چهار اینچ)
10 - از فضای کار مجاور قطعات لخت برق دار نباید جهت عبور و مرور استفاده کرد.
بخش 4 - کانالهای سیمکشی برق
ماده 11 - مسیر کانالها باید حتی الامکان ساده باشد.
ماده 12 - الف - کلیه سیمهای برق باید بطور مناسب عایق شده و محکم در کانال نصب شده باشد.
ب - سیمهای برق باید در کانالها طوری نصب گردد تا تعقیب مسیر آنها و پیدا کردنشان آسان باشد.
ج - در ابتدا و انتهای گالریهای طویل زیرزمینی و در صورت لزوم در فواصل مناسب باید راه فراری پیش بینی شود.
بخش پنجم - دستگاههای کنترل و مقاومتهای الکتریکی
ماده 13 - در محلهائیکه گازهای قابل اشتغال تهیه میشود و یا بمصرف میرسد و یا ایجاد میگردد کلیه کلیدهای اصلی فرمان دستگاه تنظیم موتورهای الکتریکی - قطع کننده های الکتریکی - کلیدهای معمولی برق و وسائل تنظیم مقاومتهای الکتریکی باید در مکانهای مجزا و پوشیده از مواد ضداحتراق نصب شود و دکمه های فرمان و کلیدهای کنترل مربوطه در خود کارگاهها و در محلیکه دسترسی به آنها آسان باشد قرار گیرد.
بخش ششم تابلوهای برق و تخته کلیدها
ماده 14 - الف - تابلوهای برق شامل کلیدها و فیوزهای توزیع جریان متناوب و کلیدهای قطع جریان با ولتاژ بیش از 50 ولت نسبت بزمین که دارای قطعات فلزی لخت برق دار می باشد باید در محلهای مخصوصی که فقط اشخاص صلاحیتدار به آن دسترسی داشته باشند نصب شوند.
ب - کف این محلها باید با ماده عایق ساخته یا مفروش گردد و یا مقابل تابلوهای مذکور سکوی عایقی قرار داده شود.
ج - تخته کلیدهای بمساحت کمتر از نیم متر مربع را میتوان در محفظه های مخصوصی که فقط اشخاص صلاحیتدار به آن دسترسی داشته باشند نصب نمود و در مقابل آنها سکوی عایق قرار داد.
بخش هفتم
موتورهای الکتریکی
ماده 15 - موتورهای الکتریکی که در آن احتمال وقوع جرقه یا شعله باشد باید حتی الامکان در اطاق مخصوص نصب گردند و در مواردی که وجود مواد منفجره یا گاز و غبارهای قابل اشتغال پیش بینی میشود این قبیل موتورها بایستی حتما در اطاق مخصوص نصب شوند.
ماده 16 - موتورهای الکتریکی را نباید زیر کف کارگاههائیکه در آنها مایعات قابل اشتغال وجود دارد نصب نمود مگر آنکه ضد انفجار بودن موتورها از طرف مقامات صلاحیتدار تایید شده باشد.
ماده 17 - موتورهای الکتریکی باید روی تکیه گاههای خود محکم نصب شده باشد.
بخش هشتم
ترانسفورماتورها و خازنها
ماده 18 - ترانسفورماتورها و خازنها و وسائل الکتریکی دیگر که مقدار روغن مخزن یا محفظه آنها بیش از 5000 لیتر ( 1320 گالن) باشد باید :
الف - در خارج از محل کار نصب شود یا
ب- طوری در کنار چاه یا مجاری فاضل آب قرار گیرد که تمام محتوی هر یک از مخازن آنها بتواند بسرعت داخل چاه یا مجاری فاضل آب گردد.
ماده 19 - خازنهای اصلاح ضریب قدرت ( ) را در مواردیکه احتمال خطری وجود دارد باید:
الف - طوری نصب و کنترل نمود که از خطر بارهای پس ماند ( الکتریسیته ساکن) جلوگیری شود.
ب- اخطاریه ای دائر بوجود خازنها و متضمن احتیاطهائی که باید قبل از دست زدن به آنها بعمل آورد در مجاورتشان نصب نمود.
ماده 20 - اطاقی که ترانسفورماتورها یا خازنهای الکتریکی روغن دار در آنها نصب شده باشد باندازه کافی تهویه شود و دیوارها و درهای آن از ماده ضد حریق ساخته شده باشد .
ماده 21 - در نصب ترانسفورماتورهای برق که با هوا خنک میشود و در داخل کارگاه قرار دارد باید یکی از نکات سه گانه زیر را رعایت نمود.
الف - فاصله ترانسفورماتور تا مواد قابل احتراق از 30 سانتیمتر ( 12 اینچ) کمتر نباشد.
ب- ترانسفورماتور بوسیله دیوارهائی که از مواد غیرقابل استغال یا عایق حرارت ساخته شده از محیط قابل احتراق مجاور مجزی شده باشد.
ج- ولتاژ ترانسفورماتور از 650 ولت بیشتر نبوده و بغیر از روزنه های تهویه منفذ دیگری نداشته باشد.
بخش نهم - باطریها
ماده 22 - باطریهای الکتریکی ثابت با ولتاژ بیش از 50 ولت باید در اطاق های مناسبی که کفشان در مقابل اسید مقاومت داشته و بمقدار کفایت تهویه شود قرار گیرد.
بخش دهم - هادیهای قابل حمل
ماده 23 - به مدارهای الکتریکی که با ولتاژ متناوب بیش از 250 ولت نسبت به زمین کار می کند هادی های قابل حمل و آویخته را باید طوری وصل نمود که غیر از اشخاص فنی صلاحیتدار دیگر آن به آن دسترسی نداشته باشند.
ماده 24 - در جائیکه به هادیهای قابل حمل احتیاج داشته باشند باید به تعداد کافی در نقاط مناسب که دسترسی به آنها امن و بی خطر باشد پریزهای ثابتی قرار داد.
بخش یازدهم - علامت تشخیص
ماده 25 - مدارها و وسائل الکتریکی باید بوسیله برچسبها یا وسائل مناسب دیگر مشخص گردد تا خطر بروز حادثه در اثر اشتباه کاهش یابد.
فصل دوم اتصال زمین
بخش اول
پوششهای فلزی بدون برق
ماده 26 - پوشش کابلهای الکتریکی - لوله های فلزی و ملحقات آنها و حفاظتهای فلزی قسمتهای بدون برق وسائل الکتریکی باید بطور موثر بزمین وصل شود.
بخش دوم - سیمهای تصال زمین
ماده 27 - مقاومت سیمهای اتصال زمین بایسد کم بوده و مقطع آنها کافی باشد تا بتواند حداکثر جریانی را که در نتیجه پارگی عایق وسائل الکتریکی ایجاد میشود بدون خطر بزمین هدایت نماید.
ب- چنانچه حداکثر جریانیکه از مدار یا هادی معیوب بزمین نفوذ میکند برای بکار انداختن وسائل حفاظت مدار کافی نباشد باید وسیله حفاظت مناسبی در مقابل عبور جریان بزمین پیش بینی شود تا در صورت عیب اتصال زمین تمام دستگاه یا لااقل مدار معیوب را از شبکه قطع نماید.
ماده 28 - در جائیکه احتمال میرود سیم اتصال زمین آسیب ببیند باید آن را بطریق مکانیکی محافظت کرد.
بخشس سوم - وسائل الکتریکی قابل حمل
ماده 29 - در مواردیکه از وسائل اکتریکی قابل حمل با قسمت های فلزی برهنه استفاده میشود باید پیش گیریهای زیر را بعمل آورد.
الف - بدنه فلزی برهنه وسائل الکتریکی که با جریان متناوب یا مستقیم با ولتاژ بیش از 50 ولت نسبت بزمین کار میکند باید اتصال زمین خوب داشته باشد.
ب - ولتاژ بین هر هادی و زمین در جریان متناوب و یا مستقیم نباید از 250 ولت تجاوز نماید.
ج - در جائیکه نتوان اتصال زمین با شرائط مساعد ایجاد نمود باید از ولتاژ کمتر از 50 ولت استفاده کرد.
د - در وسائل الکتریکی قابل حمل نباید در محیط قابل اشتغال مورد استفاده قرار گیرد مگر آنکه از نوع ضد اشتغال یا اصولا بی خطر باشد.
بخش چهارم - اتصال دادن بزمین و قطع مدار در موقع تعمیرات
ماده 30 - الف - وسائل و هادی های الکتریکی باید دارای کلید های جداکننده باشد تا در موقع تنظیم و یا تعمیر بتوان آنها را از منبع جریان جدا ساخت.
ب - اینگونه وسائل الکتریکی و هادیها را پس از جدا ساختن از منبع جریان باید بزمین اتصال داد و در صورت لزوم اتصال کوتاه نمود .
فصل سوم - حفاظ قسمتهای برق دار
بخش اول - پیش گیریهای عمومی
ماده 31 - تمام قسمت های برق دار مدارها و وسائل الکتریکی که با ولتاژ متناوب 50 ولت یا بیشتر نسبت بزمین کار میکند در صورت امکان با محفظه ثابت یا سرپوش یا حفاظ های معمولی دیگر مجهز باشد مگر آنکه این قسمتها طبق ماده 6 این مقررات در محل جداگانه ای نصب شده باشد.
ماده 32 - الف ) محفظه ها و سرپوشها و حفاظ مدارها و وسائل برق دار باید طوری ساخته شده باشد که از خطر برق دارشدن و اتصال کوتاه جلوگیری نماید و دسترسی بیخطر به هادیها و وسائل الکتریکی برای تنظیم یا تعمیر آنها امکان پذیر باشد.
ب - برای یانکه بتوان محفظه ها - سرپوشها و حفاظهای قسمتهای برق دار مدارها و وسائل الکتریکی را در موقع برق دار بودن باز و مجزی نمود باید از مواد عایق باشند یا بطوری تعبیه شده باشد که نتوان بسهولت با قسمت های برق دار تماس پیدا کرد.
ماده 33 - جلوی قسمت های فلزی برهنه مدارها و وسائل الکتریکی ( مانند تابلوهای بزرگ برق) که ولتاژ مستقیم یا متناوب آنها نسبت بزمین از 50 ولت بیشتر است و باید ضمن آنکه برق دارند تنظیم یا کنترل شوند پیش بینی سکوی عایقی برای کارگران ضروری است. این سکوی عایق باید طوری قرار گیرد و ابعاد آن باندازه ای باشد که کارگران قبل از ایستادن روی آن نتوانند بسهولت با قسمتهای برهنه برق دار دسترسی پیدا کنند.
بخش دوم - هادیها
ماده 34 - سیمهای برق جرثقیلها یا سایر هادیهائیکه نمیتوان آنها را کاملا عایق کرد باید طوری قرار گیرد یا محافظت شود که احتمال تماس تصادفی با آن وجود نداشته باشد.
تبصره - انباشتن مواد و یا ایجاد هر نوع وضعیتی که احتمال تماس افراد و اشیاء را با سیم برق جرثقیل و سایر هادیهائیکه در ارتفاع زیاد قرار دارند فراهم میسازد ممنوع است و در صورت اضطرار بایستی این قبیل قسمتها و هادیها بنحو مطمئن حفاظ شوند.
ماده 35 - هادیهای الکتریکی که با ولتاژ متناوب بیش از 50 ولت نسبت بزمین کار میکند باستثنای آنهائیکه در ماده بالا شرح داده شد باید بوسیله پوشش لاستیکی - کتانی آسیستی - کاغذی یا مواد دیگر مناسب با ولتاژ کار و شرائط جوی موجود ( درجه حرارت - میزان رطوبت و غیره ) عایق شود و بعلاوه در زره های کابل یا لوله های فلزی و یا مجاری دیگر محصور گردد تا به هادیها و روپوش آنها یا تکیه گاهشان آسیبی نرسد.
بخش سوم فیوزها - کلیدهای خودکار - کلیدهای معمولی
ماده 36 - کلیدهای خودکار و کلیدهای معمولی و انواع فیوزهای برق باید کاملا محصور باشد مگر آنکه روی تابلوئی که فقط اشخاص صلاحیتدار به آن داشته باشند نصب شود.
تبصره - قدرت قطع فیوزها و کلیدهای خودکار باید باندازه کفایت باشد تا از هر نوع خطری جلوگیری شود.
ماده 37 - فیوزهای الکتریکی متجاوز از 20 آمپر که در مدار های بیش از 110 ولت جریان متناوب یا مستقیم قرار میگیرد باید در محفظه ای نصب و بوسیله یک یا چند کلید اطمینان بترتیب زیر کنترل شوند.
الف - بدون آنکه کلید یا کلیدها در حالت قطع قرار گیرد بازشدن محفظه امکان نداشته باشد.
ب - قبل از بسته شدن سرپوش محفظه فیوز نتوان کلید برق را وصل نمود.
تبصره - در مواردیکه ساختمان فیوزها و اتصالیهای طوری باشد که هنگام بازبودن محفظه فلزات برهنه برق دار در دسترس نباشد بکلید اطمینان نیازی نیست.
ماده 38 - فیوز های الکتریکی که روی تابلوهای برق نصب میشوند باید طوری ساخته شده باشند که تماس اشخاص با قسمت برق دار ممکن نباشد و بترتیب زیر نصب شوند.
الف - قبل از دسترسی پیدا کردن بفیوز جریان برق خودبخود قطع شود.
ب - بوسیله کلیدی بتوان جریان برق را قبل از فیوز قطع نمود.
ج - بوسیله ابزار عایق مناسبی بفیوز دسترسی پیدا کرد.
ماده 39 - کلیدهای معمولی یا خودکار باید طوری ساخته شود که بتوان آنها را از خارج محفظه بکار انداخت.
ماده 40 - کلیدهای معمولی یا خودکار مدارها یا ماشینها باید دارای قفل مخصوصی باشند که وقتی اشخاص روی مدار مشغول کار میباشند کلید را در وضع باز نگاهدارد.
ماده 41 - کلیدهای چاقوئی یک طرفه که بسمت بالا باز میشود باید دارای مانعی باشد که از بسته شدن آنها در اثر نیروی ثقل جلوگیری نماید و همچنین کلیدهای الکتریکی چاقوئی یکطرفه یا دو طرفه که بوضع افقی باز میشود باید طوری قرار گیرد که از بسته شدن تصادفی آنها جلوگیری شود.
ماده 42 - کلیدهای اطمینان الکتریکی باید پس از گذشتن مدت مقرر ضمانت آنها تعویض گردد. اینگونه کلیدها باید بلاواسطه و بطریقی کار کند که عمل و وصل آنها تابع نیروی فنر باشد.
ماده 43 - دسته ها و اهرمهای کلیدهای خودکار که ناگهانی و سریع حرکت میکند باید دارای حفاظتی باشد تا در حین عمل به اشخاص مجاور خود اصابت نکرد و به آنان آسیبی نرساند.
بخش چهارم - وسائل فرمان
ماده 44 - وسائل فرمان الکتریکی که با ولتاژ متناوب 50 ولت یا بیشتر نسبت بزمین کار میکند باید برای جلوگیری از تماس تصادفی با قسمتهای برق دار بیکی از طرق زیر محافظت شده باشد.
الف - محفظه های کامل ثابتی که قسمت های لخت آنها را بپوشاند.
ب - محفظه هائیکه با درها و سرپوشهای مطمئن بسته میشود و فقط اشخاص صلاحیتدار میتوانند آنها را باز کنند.
ج - در مکان هائی طبق شرایط ماده 6 این آئین نامه نصب شود.
ماده 45 - وسائل فرمان الکتریکی دستی باید از خارج محفظه آنها بکار بیفتد و برای جلوگیری از بکار افتادن تصادفی آنها در موقع کارکردن با مدار با اسباب الکتریکی یکی از پیشگیری های زیر بعمل آید.
الف - دسته های بکار انداختن باید قابل جداشدن باشد و هیچگاه بدستگاه متصل نباشد تا از خطرات بکار افتادن تصادفی جلوگیری شود.
ج - علامت خطر و ذکر نوع کاری که با وسائل فرمان مزبور انجام داده میشود روی آنها نصب گردد تا اشخاص متفرقه را متوجه خطر نماید.
بخش پنجم - تابلوها و تخته کلیدها
ماده 46 - تابلوها و صفحه کلیدهای کنترل موتورهای الکتریکی باید طوری ساخته شده باشد که تمام قسمتهای برق دار آن در محفظههای قفل شده قرار گیرد.
ماده 47 - تابلوها و صفحه کلیدهای الکتریکی که در کارگاهها قرار گرفته یا بطریق دیگری در دسترس کارگران میباشد باید:
اولاَ - بوسیله محفظهها یا حفاظهای معمولی ماشینها محصور باشد و در هر حال درهای قفل دار داشته باشد تا اشخاص بیصلاحیت نتوانند به آنها دسترسی پیدا کنند و ثانیاَ در پیرامون آنها فرشها یا سکوهای عایق پیش بینی شده باشد.
ماده 48 - قسمتهای برق دار تابلوها و صفحه کلید های برق که در حال عادی مجزی و محفوظ میباشند و گاه گاه ضمن برق دار بودن بتنظیم یا تعمیر احتیاج دارند باید بطریق نصب شده باشند که برای حفاظت کامل کارگران از تماس یا قسمت های مجاور بتواند روی آنها پوششها با سپرهای قابل حمل مناسبی قرار داد.
ماده 49 - وضع و ترتیب عمومی تابلوهای اصلی برای ولتاژ متناوب یا مستقیم که از 650 ولت تجاوز نمینماید باید بشرح زیر باشد.
الف - قسمت هائیکه احتمالا بتنظیم یا دستکاری احتیاج دارند بسهولت در دسترس باشد.
ب - مسیر هر هادی را در صورت لزوم بتوان به آسانی تعقیب کرد.
ج - هادی هائیکه متعلق به شبکه های مختلف میباشند باید طوری از هم مجزا شوند که بسهولت بتوان آنها را تشخیص داد.
د - تمام فرمانهای دستی بایستی از جلوی تابلو بکار افتد.
ه - اسبابهای اندازه گیری و علائم و اخبار که برای کنترل دائمی دستگاه لازم است بایستی از جلوی تابلو دیده شود.
ماده 50 - در تابلوهائیکه برای کنترل ولتاژهای متناوب با مستقیم متجاوز از 650 ولت بکار میرود باید نکات زیر رعایت شود.
الف - محفظه های فلزی تمام آلاتیکه با ولتاژ قوی کار میکند باید یا بزمین متصل شود یا کاملا در جعبه های عایق مناسب و محکم محصور گردد.
ب- تمام دسته های فلزی و کلیه وسایل فلزی برای بکارانداختن کلیدها باید بطور موثر بزمین وصل شود.
ماده 51 - در مواقعی که می خواهند با تابلوی برق ولتاژ قوی کار کنند تمام تابلو باید از مدار جریان خارج شود در صورتیکه تابلو دارای چند قسمت مجزی باشد که بتوان آنها را بوسائلی از لحاظ الکتریکی از یکدیگر جدا ساخت ممکن است فقط قسمت مربوطه را از مدار جریان خارج نمود.
بخش ششم - موتورهای الکتریکی
ماده 52-0 موتورهای الکتریکی که با ولتاژ متناوب بیش از 230 ولت نسبت بزمین کار میکند باید با حصار دائمی یا حفاظهای مناسب دیگر طوری محفوظ شود که از برخورد تصادفی اشخاص یا اشیاء هادی بقسمتهای برق دار آنها جلوگیری نماید مگر آنکه این موتورها از نوع کاملا بسته باشد یا در موتور خانه های مخصوص و یا روی سکوئی بارتفاع حداقل سه متر از زمین با سطح کارگاه نصب شده باشد.
ماده 53 - موتورهائیکه مستقیما در خارج از پایه های ماشینها نصب شده یا موتورهائیکه در معرض خطرات روغن یا رطوبت فوق العاده یا بخار یا مواد زیان آور دیگر قرار میگیرد باید دارای پوشش یا حفاظ مناسبی باشد تا قسمتهای برهنه برق دار و عایق هادی های آن محافظت شود.
بخش هفتم - باطریها
ماده 54 - در موقع نصب دائم باطریهای الکتریکی در اطاقهائیکه برای مقاصد دیگر نیز مورد استفاده قرار میگیرد باید اقدامات زیر را بعمل آورد.
الف - نصب حفاظ مناسب برای باطریها
ب - تهویه محل باطریها برای جلوگیری از جمع شدن گازها
ماده 55 - اکومولاتورها باید روی پایه عایق نصب شود مگر در موردیکه ظرف آنها از جسم عایقی مانند شیشه با کلیت و غیره ساخته شده باشد.
بخش هشتم - هادیها و لامپهای قابل حمل
ماده 56 - هادیهای الکتریکی قابل حمل و قابل انعطاف هر جا که احتمال آسیب دیدن آنها میرود باید
الف - پوششی از لاستیک یا پلاستیک با دوام و در صورت لزوم علاوه بر آن زره محافظ دیگری از فلز قابل انعطاف داشته باشد.
ب - تمام قسمتها مخصوصا محل اتصال سیمها و دو شاخه ها و پریز و غیره بطرز صحیح نگهداری شود.
ماده 57 - سرپیچ لامپهای الکتریکی باید طوری ساخته شده باشد که قبل از بازشدن کامل لامپ هیچیک از قسمتهای برق دار آشکار نگردد.
ماده 58 - استعمال لامپهای الکتریکی قابل حمل ( دوره گرد) فقط در جاهائی که پیش بینی روشنائی کافی ثابت و دائمی امکان پذیر نباشد با رعایت شرایط زیر مجاز است.
الف - سرپیچها یا لامپ دارای حفاظ محکمی باشد که از تمام قسمتهای برق دار کاملا عایق شده باشد.
ب - ولتاژ لامپها برای شرایط مخصوص کاری که باید انجام گیرد مناسب و بی خطر باشد.
بخش نهم - ابزارهای دستی
ماده 59 - انبردستها و آچارپیچ گوشتی ها و فیوز کش ها و ابزارهای دستی مشابهی که در کارهای برقی مورد استفاده قرار میگیرد باید دارای عایق مناسب باشد.
ماده 60 - دسته روغندان و پاک کن و برسها و سایر ابزارهای نظافت که در پیرامون اسبابهای الکتریکی مورد استفاده واقع میشود باید از اجسام غیرهادی ساخته شده باشد.
بخش دهم - ماشینهای جوشکاری و برش برقی
ماده 61 - دیناموها و یکسو کننده ها (Redresseur) و ترانسفورماتورهائیکه برای جوشکاری یا بریدن فلزات بکار میرود و همچنین تمام قسمتهای حامل جریان آنها باید در مقابل برخورد تصادفی با قسمتهای برق دار برهنه محافظت شده باشد.
ماده 62 - شکافهای تهویه ترانسفورماتورها باید طوری ساخته شود که از میان آنها بهیچیک از قسمتهای برق دار ترانسفورماتور امکان دسترسی نباشد.
ماده 63 - الف - محفظه یا بدنه های فلزی ماشینها و ترانسفورماتور های جوشکاری باید بطور موثر بزمین وصل شده باشد.
ب- در جائیکه در اثر اتصال یک سیم مدار جوشکاری بمحفظه ماشین یا ترانسفورماتور جوشکاری احتمال ایجاد جریانهای پراکنده خطرناکی باشد باید اتصال زمین مدار جوشکاری فقط در نقطه کار انجام گیرد.
بخش یازدهم - وسائل جوشکاری دستی برقی
ماده 64 - محل اتصال کابلهای مدار جوشکاری بماشین باید بدقت عایق شده باشد.
ماده 65 - دسته انبر الکترود باید کاملا عایق باشد.
ماده 66 - انبرهای الکترود باید با سپرهائی برای محافظت دست جوشکار در مقابل حرارت شعله مجهز باشد.
بخش دوازدهم - ماشینهای جوشکاری با مقاومت الکتریکی
ماده 67 - در ماشینهای جوشکاری با مقاومت الکتریکی تمام قسمتهای حامل جریان باستثناء گیره های جوشکاری باید کاملا محفوظ باشد.
ماده 68 - ماشینهای جوشکاری با مقاومت الکتریکی باید با کلیدهای قطع مدار که در نزدیک یا روی ماشین ها نصب شده مجهز باشد.
ماده 69 - اتصال هادیهای حامل جریان باید بطور مطمئن با پیچ و مهره انجام گیرد و جز در مدارهای کنترل نباید از دو شاخه استفاده کرد.
ماده 70 - ماشینهای جوشکاری با مقاومت الکتریکی که خود کار یا نیمه خودکار است باید طوری با حفاظ با وسائل قطع کننده با دو دست مجهز باشد که پس از راه افتادن ماشین دست کارگر بمنطقه خطر نرسد.
بخش سیزدهم - احتیاطهای لازم در موقع کار با وسائل و ادوات برقی
ماده 71 - کلیه هادیها با وسائل الکتریکی مدار را همیشه باید برق دار تصور نمود مگر آنکه بیقین بدانند که برق آنها قطع شده است.
ماده 72 - الف - کارکردن روی مدارها با وسائل الکتریکی برق دار که ولتاژ متناوب یا مستقیم آنها نسبت بزمین از 250 ولت بیشتر است مجاز نیست.
ب- هنگام کارکردن روی مدارهای جریان متناوب یا مستقیم با ولتاژ کمتر از 250 ولت نسبت بزمین باید بوسیله بکاربردن ابزارهای عایق شده - دستکشها - فرشها - پرده ها و یا وسائل حفاظتی دیگر احتیاطهای لازم در مقابل برق زدگی یا اتصال کوتاه بعمل آورد.
ج - کارگرانی که روی مدارهای برق دار بشرح بالا کار میکنند در تمام مدت کار باید بوسیله شخص صلاحیتدار دیگری مراقبت شوند .
ماده 73 - هنگام کارکردن روی هایهای برهنه برق دار یا انجام کار در مجاورت آنها باید هادی های مزبور را بوسیله حائل های دائمی یا موقتی از جنس مواد عایق محافظت نمود تا از اتصال کوتاه تصادفی جلوگیری شود.
فصل چهارم وسائل آتش نشانی و حفاظت فردی
بخش اول - وسائل آتش نشانی
ماده 74 - وسائل آتش نشانی قابل حمل برای خاموش کردن حریقهائی که در آنها وسائل الکتریکی برق دار وجود دارد بایستی دارای مشخصات زیر باشد.
الف - محتوی دستگاه آتش نشانی باید از نوع گازکربنیک یا پودر خشک و یا هر نوع ماده غیرهادی و غیرسمی باشد که هیچگونه خطری برای کسانیکه آن را بکار میبرند نداشته باشد.
ب - وسیله آتش نشانی باید دارای علائم آشکار بوده و در محل مناسبی نزدیک تاسیسات برقی قرار گرفته باشد.
ج - وسیله آتش نشانی باید در جائی نصب شود که شرایط محیط از قبیل حرارات - برودت و رطوبت باعث اختلال کار دستگاه نشود.
ماده 75 - استعمال هر نوع وسیله آتش نشانی که جهش پیوسته ای از آب یا مایع هادی دیگر از آن خارج میشود برا یخاموش کردن حریقهائی که در بین آنها وسائل الکتریکی برق دار باشد با دست ممنوع است.
بخش دوم - وسائل حفاظت فردی
ماده 76 - کارگران در موقع کارکردن با وسائل و مدارهای الکتریکی برق دار یا انجام کار در مجاور آنها باید نکات زیر را رعایت نمایند.
الف - لباس مناسبی بپوشند که اجزاء فلزی نداشته باشد.
ب- از حمل اشیاء فلزی غیرضروری مانند انگشتر - کلید - زنجیر ساعت و یا ماسکهای فلزی و همچنین اشیاء قابل اشتعال مانند ماسکهای سلولوئیدی و غیره خودداری نمایند.
ج - با وسائل حفاظت مناسب طبق شرایط و مقررات آئین نامه حفاظت انفرادی مجهز بوده و آنها را مورد استفاده قرار دهند.
د - وسائل و ابزارهای فلزی را طوری حمل کنند که از افتادن آنها جلوگیری شود.
فصل پنجم - الکتریسیته ساکن
بخش اول - پیشگیریهای عمومی
ماده 77 - برای جلوگیری از خطر اشتغال در اثر جرقه های ناشی از الکتریسیته ساکن در محیطهای مساعد برای اشتغال باید پیشگیری های زیر را بعمل آورد.
الف - رطوبت نسبی هوا را نباید کمتر از 50 درصد ( درجه هیدرومتریک ) نگهداشته و برای این منظور بهتر است از وسائل کنترل خود کار استفاده شود.
ب- بارهای الکتریکی را که ممکن است روی اجسام فلزی جمع شوند باید بطریق زیر بزمین هدایت کرد.
1 - بوسیله سیمهای اتصال زمین که مستقیما و یا از راه مقاومتی بزمین وصل شده باشد و یا
2 - بوسیله کائوچو و یا مواد مشابه آن که مقاومت مخصوص آن حداقل 100000 اهم سانتی متر باشد.
بخش دوم - محورها - چرخ تسمه ها - تسمه ها
ماده 78 - چنانچه در اثر اصطکاک تسمه روی فلکه ها بارهای الکتریسیته ساکن خطرناکی انباشته شود باید هم محور ترانسمیسیون و هم یاتاقانهای آن را بزمین وصل نمود.
ماده 79 - برای جلوگیری از انباشته شدن بارهای الکتریکی ساکن در جاهائیکه تسمه از چرخ جدا میشود و احتمال جرقه زدن وجود دارد باید بوسیله شاخه های فلزی که بزمین وصل شده اند بارهای الکتریکی ساکن را بزمین هدایت کرد.
بخش سوم - مایعات و گردهای قابل اشتغال
ماده 80 - در جاهائیکه مایعات از مخزنهای ذخیره به تانکرها یا بارکشها انتقال داده میشود باید بدنه فلزی مخزن ذخیره به بدنه فلزی تانکر یا بارکش وصل شود و در صورتیکه چرخهای بارکش لاستیکی باشد بدنه بارکش را نیز باید بزمین متصل نمود.
ماده 81 - الف - در جائیکه گردهای بسیار نرم بوسیله دستگاههای هوائی (پنومائیک) که قسمتهای فلزی دارد انتقال داده میشود بایستی قسمتهای فلزی در طول تمام مسیر انتقال گرد از نظر هدایت الکتریکی بیکدیگر بزمین وصل شود.
ب - در جائیکه با گردهای نرم آلومینیوم یا مانیزیوم کار میکنند باید بوسیله یابنده (دتکتور) یا ابزارهای مناسب دیگری محل انباشته شدن بارهای الکتریسیته ساکن را پیدا کرد.
ماده 82 - در جائیکه خطرات مخصوص مربوط به استعمال مواد منفجره یا چاشنی های حساس وجود دارد باید کفشهای مخصوص ضد الکتریسیته ساکن و ماسکهای محافظ صورت بکار برد.
بخش چهارم - وسائل دفع و خنثی کردن الکتریسیته ساکن یا رادیو اکتیو
ماده 83 - در جائیکه انباشته شدن بارهای الکتریسیته ساکن احتمال خطر دارد و اقدامات مشروحه در مواد 76 تا 82 مقررات این فصل برای رفع خطر موثر یا عملی نیست باید از وسائل دفع و خنثی کردن الکتریسیته ساکن استفاده کرد و این وسائل باید طوری ساخته و نصب شده باشد تا از بروز جرقه آتش افروز جلوگیری نماید.
ماده 84 - وسائل رادیوآکتیو که برای از بین بردن بارهای الکتریسیته ساکن مورد استفاده قرار میگیرد باید طوری ساخته و محفوظ و نصب شده باشد که تشعشع رادیو آکتیو بکارگران صدمه ای نرساند.
بخش پنجم - رنگ پاشی باپیستوله
ماده 85 - در رنگ پاشی باپیستوله باید کلیه اشیاء فلزی که رنگ یا لعاب به آنها پاشیده میشود و همچنین قسمت های فلزی از قبیل اطاقک غرفه مخزن رنگ و وسائل تهویه را بزمین وصل کرد.
ماده 86 - پیستوله رنگ پاشی باید بوسیله مفتول فلزی یا بوسائل مناسب دیگر بزمین وصول شود.
فصل ششم تاسیسات و ادوات الکتریکی در محیط های قابل اشتعال و انفجار
بخش اول - پیشگیریهای عمومی
ماده 87 - در مکانهائیکه خطر انفجار مخلوطهای گاز و یا بخار قابل اشتعال وجود دارد نباید دستگاهها و ادوات الکتریکی را قرار داد مگر اینکه ساختمان آنها طوری باشد که در مقابل خطر انفجار و اشتعال حفاظت شده باشد.
ماده 88 - دستگاهها و وسائل الکتریکی وقتی در مقابل خطر انفجار و اشتعال حفاظت شده که شامل یکی از مشخصات زیر باشد.
الف - از نوع ضد انفجار ( ضد اشتغال) باشد یا
ب - دائما تحت فشار هوای پاکی که فشار آن اندکی بیش از هوای محیط خود باشد قرار گیرد.
ج - یا با گاز بی اثری که فشار آن اندکی از فشار هوای محیط آن بیشتر است پرشده باشد.
د - طرح و ساختمان آن کاملا بیخطر باشد یعنی انرژی مدار آن ها باندازه ای باشد که جرقه آتش افروز تولید ننماید.
ه - مصنوعا تهویه شود.
و - ساختمان آن نوعی باشد که صلاحیتدار استفاده از آن را برای آن وضع خاص مورد تائید قرار دهد.
بخش دوم - موتورهای الکتریکی
ماده 89 - الکتروموتورهائی که در کارگاههای محتوی گازهای قابل اشتعال و یا انفجار یا غبارهای قابل اشتعال نصب میشود باید از نوع ضد انفجار و ضد اشتغال باشد.
بخش سوم - دستگاههای ضد انفجار (ضداشتعال)
ماده 90 - دستگاههای الکتریکی ضدانفجار باید طوری ساخته شده باشد که بکاربردن آنها در محیط خطرناک مورد بحث در این فصل از طرف مقام صلاحیتدار گواهی شده باشد و بعداز هیچگونه تغییری که موجب اختلال در وضع حفاظتی اولیه آنها میشود نباید داده شود.
ماده 91 - هادیهای ناقل جریان برق بدستگاههای ضدانفجار باید در لوله های فولادی که بهم پیچ شده باشد قرار داده شود یا از نوع کابلهای بارزه فولادی یا کابلهای با روپوش فلزی و عایق معدنی باشد و اینها هادیها را باید طوری بدستگاه وصل کرد که خاصیت ضدانفجار آن را حفظ نمایند.
بخش چهارم - سیمکشی داخل لوله
ماده 92 - در جائیکه لوله ای حافظ هادیهای الکتریک از محیط بی خطر به محیط خطرناک میرود باید در نقطه ای که لوله وارد منطقه خطرناک میشود جعبه های مخصوص ضدانفجار مسدود کننده قرارداد و در محل اتصال لوله هائی که قطرشان بیشتر از 25 میلیمتر
(یک اینچ) باشد و همچنین بین سرکابلها و دستگاههای الکتریکی باید جعبه ضدانفجار مسدود کننده قرار داد مگر آنکه ضد انفجار بودن مجموعه کابلها جداگانه از طرف مقامات صلاحیتدار تایید شده باشد.
ماده 93 - شعاع قوسی لوله ها باید اقلاسه برابر قطر آنها باشد.
بخش پنجم - کابلهای زره دار
ماده 94 - در جائیکه احتمال آسیبهای مکانیکی میرود کابلها باید زره دار باشد.
ماده 95 - در جائیکه طول زیادی از کابلهای با عایق کاغذی آغشته بروغن بحالت قائم قرار میگیرد باید تدابیر لازم بکار برد تا روغن آنها خارج نگردد.
ماده 96 - محفظه فلزی دستگاههای برقی و یا ادوات ضدانفجار باید بوسیله لحیم کاری - پیچ و مهره و یا بستهای مناسب بیکدیگر و به علاف فلزی کابل متصل گردد تا پیوستگی الکتریکی آنها تامین شود.
بخش ششم - کابلهای زره دار با عایق معدنی
ماده 97 - وسیله اتصال کابل های فوق باید طوری باشد که ضد انفجار بوده و از نفوذ رطوبت بعایق کابل جلوگیری نماید.
بخش هفتم - سیم ها و کابلها
ماده 98 - غلاف فلزی خارجی عایق نشده کابلها نباید بعنوان هادی جریان اصلی مورد استفاده قرار گیرد.
ماده 99 - در جائیکه کابلهای باغلاف فلزی از روی قسمتهای فلزی ساختمانها یا اسکلتهای فلزی عبور میکند باید دارای تکیه گاههای عایق باشد و یا محکم به آن قسمتهای فلزی وصل شده باشد.
بخش هشتم - دستگاههای ضدانفجار تحت فشار
ماده 100 - دستگاه تحت فشار باید در تمام مدتیکه بمنبع انرژی الکتریکی وصل است در معرض فشار هوای پاک یا گاز بی اثر که میزان فشار آن همیشه ثابت و بیش از هوای محیط دستگاه باشد قرار گیرد.
ماده 101 - در این نوع دستگاهها وسائل مناسبی باید پیش بینی شود تا در صورت کاهش فشار هوای دستگاه جریان برق آن را قطع کند.
ماده 102 - این دستگاهها بایستی با فشار سنج دقیقی مجهز باشد که همیشه فشار حقیقی هوای پاک یا گاز بی اثر داخل آنها را نشان دهد.
بخش نهم - دستگاههای بی خطر
ماده 103 - خصوصیات فنی مدار این دستگاهها باید از طرف مقام صلاحیتدار مورد آزمایش قرار گرفته و بیخطر بودن آنها برای محیط مورد نظر تایید شده باشد.
ماده 104- مدارها و دستگاههای بیخطر نباید پس از نصب و بازدید و گواهی مقام آزمایش کننده صلاحیتدار تغییر داده شود و اینگونه مدارها باید از سایر مدارها از لحاظ الکتریکی مجزا باشد.
بخش دهم - تهویه مصنوعی
ماده 105 - موتورهای بزرگ و دستگاههائی که طبق مواد مذکور در این فصل حفاظت نشده باید از نوع موتورها و دستگاههای بسته باشد. عمل تهویه آنها با مقدار کافی هوای پاک و تازه که با فشار بداخل آن وارد و بوسیله لوله های خرطومی یا معمولی خارج میشود انجام گیرد.
سیمهای هوائی
ماده 106 - از سیم های لخت هوائی فقط تا منطقه خطر میتوان استفاده کرد و انتهای آنها قبل از رسیدن بمنطقه خطر باید با وسائل مخصوص حفاظتی موثر در مقابل اضافه ولتاژ (سورتانسیون) مجهز باشد.
ماده 107 - در جائی که برای ادامه شبکه برق دو حوزه خطر از کابلهای زره دار و یا با غلاف فلزی استفاده میشود باید غلاف فلزی یا زره کابلها از لحاظ الکتریکی بیکدیگر مربوط و کاملا بزمین وصل شده باشد.
ماده 108 - تمام کابلهای برق و حتی کابلهای مخابرات زیرزمینی باید در عمق بیش از 50 سانتی متر (20 اینچ) زیرزمین قرار داده شود تا در مقابل آسیبهای مکانیکی اتفاقی محفوظ باشد.
بخش دوازدهم - انفصال
ماده 109 - ساختمان و نصب تمام ادوات الکتریکی که احتیاج بمراقبت و تعمیرات مکرر دارند باید طوری باشد که در موقع لزوم بتوان به آسانی آنها را از مدار الکتریکی جدا کرد.
ماده 110 - در جائیکه کلیدهای جدا کننده بلاواسطه مجاور دستگاهی که به آ، جریان میدهد قرار نگرفته باشد باید هنگام بازبودن دستگاه در محیط قابل اشتعال برای معاینه و یا تعمیر اقدامات احتیاطی بمنظور جلوگیری از اتصال شبکه بدستگاه اتخاذ گردد.
ماده 111 - هر کلید جداکننده باید دارای پلاک معرف دستگاهیکه به آ، جریان میدهد باشد.
بخش سیزدهم - فیوزها
ماده 112 - فیوزها را باید در خارج محیط قرار داد و در صورتیکه این امر امکان نداشتاه باشد باید آنها محفظه های بسته ضدانفجار پیش بینی کرد و در این محفظه ها باید فقط وقتی باز شود که فیوزها از مدار جریان قطع شده باشد.
بخش چهاردهم بازرسی و نگهداری وسائل و ادوات الکتریکی
ماده 113 - تمام ادوات الکتریکی بانضمام وسائل روشنائی برقی باید بدقت مراقبت و نگهداری شود و حداقل هر 12 ماه یکمرتبه بوسیله اشخاص فنی صلاحیتدار بازرسی شود.
بخش پانزدهم - روشنائی برقی
ماده 114 - روشنائی محیط قابل اشتعال باید بوسیله لامپهای الکتریکی نصب شده در خارج از آ، محیط تامین گردد مگر آنکه بیخطر بودن آن وسائل بتصویب مقامات صلاحیتدار رسیده باشد.
بخش شانزدهم - الکتریسیته ساکن
ماده 115 - تمام دیوارها - سقفها و وسائل فلزی و بدنه ماشین آلات باید بطور موثر بزمین اتصال داده شده باشد.
ماده 116 - در محلی از کارگاه که مایعات قابل اشتعال تولید میشود باید میزان رطوبت هوا را بیش از 50 درصد نگهداشت.
فصل هفتم
حفاظت ادوات الکتریکی در محلهائیکه در آنجا خطر انفجار غبار های غیرآلی مانند گرد آلومینیوم - منیزیوم و سایر گردهای غیرآلی قابل اشتعال تولید میشود یا بمصرف میرسد.
بخش اول - وسائل کنترل الکتریکی
ماده 117 - کلیدها و وسائل بکار انداختن موتورها - فیوزها و تمام دستگاههای خودکار و وسائل مشابه آنها باید خارج از حوزه خطر قرار گیرد.
ماده 118 - ساختمان وسائل فرمان برای راه انداختن و متوقف ساختن موتورها باید طوری باشد که غبار در آ، نفوذ نکند - هر جا که استفاده از این نوع ساختمان مقدور نباشد باید فرمانها در محفظه های ضدانفجار قرار گیرد.
بخش دوم - موتورهای الکتریکی
ماده 119 - ساختمان موتورهای الکتریکی باید طوری باشد که غبار در آنها نفوذ نکند هر جا که استفاده از این نوع موتورها مقدور نباشد باید موتورها در محفظه های ضدانفجار قرار گیرد.
بخش سوم - بخاریهای برقی گ
ماده 120 - ساختمان بخاریهای برقی که در این نوع مکان ها بکار میرود باید طبق مقررات آئین نامه مواد قابل اشتعال و انفجار فصل حرارت باشد.
بخش چهارم - کنترل نفوذ الکتریسیته بزمین
ماده 121 - وسائل حفاظت در مقابل اضافه بار و اتصال کوتاه ( مانند فیوز - کلید خودکار وغیره) باید با وسایل خودکار دیگری برای جلوگیری از نفوذ غیر عادی الکتریسیته بزمین مجهز گردد تا در صورتی که مقدار نفوذ الکتریسیته بزمین از ده درصد حساسیت وسیله حفاظت تجاوز کرد بتواند تمام مدار یا قسمت معیوب آن را از شبکه قطع نماید.
بخش پنجم - ادوات الکتریکی قابل حما
ماده 122 - ادوات الکتریکی قابل حمل نباید در محیط خطر مورد استفاده قرار گیرد.
بخش ششم - الکتریسیته ساکن
ماده 123 - در محیطهای مشمول این فصل باید احتیاطها و پیش گیریهای لازم در مقابل الکتریسیته ساکن طبق مواد فصل پنجم این آئین نامه بعمل آورد.
ماده 124 - در کارخانه ها و موسساتیکه گرد آلومینیوم یا مانیزیوم موجود است تمام اشخاص باید کفشهای ضدالکتریسیته ساکن بپوشند.
فصل هشتم بخش اول - پیشگیریهای عمومی
ماده 125 - در کارگاهها و محیطهائیکه موادی از قبیل آرد - غله - ادویه - نشاسته - شکر کاکائو و نظایر آن که غبارهای قابل اشتعال ایجاد مینماید تهیه مصرف یا انباشته میشود باید مقررات زیر رعایت گردد.
الف - موتورهای الکتریکی و مولدهای برق دارای محفظه های خاصی باشد که غبار در آنها نفوذ نکند و بیخطر بودن آنها مورد تایید مقامات صلاحیتدار واقع شده باشد و یا در مکانهائیکه غبار نمیتواند در آ، نفوذ نماید و بوسیله هوای پاک تهویه میشود نصب شده باشد.
ب - اگر وسائل کنترول موتورها از نوعی باشد که موتور را از دور کنترل کند اتصالیهای کلید کنترل باید
1 - یا از نوعی باشد که غبار در آن نفوذ نکند
2 - یا در اطاقهای جداگانه ای که غبار در آن نفوذ نمیکند نصب گردد.
ج- ساختمان تمام ادوات و آلات الکتریکی باید طوری باشد که حرارت هیچیک از قسمتهای خارجی آنها که ممکن است بغبار آلوده شود بدرجه اشتعال غبار نرسد.
بخش دوم - فیوزها
126 - فیوزها باید در خارج از محیط خطر قرار داده شود هر جا که این عمل امکان نداشته باشد باید فیوزها را در محفظه ای نصب نمود که غبار در آن نفوذ نکند و سرپوش آن را قبل از قطع مدار الکتریکی نتوان باز کرد.
بخش سوم - روشنائی مصنوعی
ماده 127 - روشنائی مصنوعی داخل انبارها و آلات نقاله و بالابرها یا ساختمانها و وسائل مشابه که در تولید یا استعمال مواد مولد غبار آلی قابل اشتعال مورد استفاده قرار میگیرد باید بوسیله لامپهای محفوظ در حبابهای های غیرقابل نفوذ تامین شود و این حبابها باید
الف - در مقابل آسیبهای مکانیکی بطرز مناسبی محافظت شده باشد.
ب - در داخل دیوار یا سقف طوری گذاشته شود که از آنها برآمدگی نداشته باشد.
ج - بوسیله کلیدی که غبار در آن نفوذ نمیکند از خارج قطع و وصل شود

فصل نهم - وسائل و ماشینهای برقی قابل حمل
128 -دسته وسائل و ماشینهای برقی قابل حمل باید از مواد عایق ساخته شده یا دارای روپوش عایق باشد.
ماده 129 - وسائل و ماشینهای برقی قابل حمل باید با کلیدهائی که روی سیم فاز قرار گرفته و در بدنه یا دسته آنها کار گذاشته شده مجهز بوده و دارای خصوصیات زیر باشد.
الف - باید تحت فشار فنری قرار گیرد بطوریکه فقط کارگر بروی اهرم کلید فشار میدهد مدار الکتریکی وصل بوده و با برداشتن دست از روی اهرم جریان برق قطع گردد.
ب - جای کلید طوری انتخاب شده باشد که خطر بکار افتادن اتفاقی وسائل و ماشین های برقی مزبور هنگامیکه در محلی قرار داده میشود یا از آنها استفاده نمیگردد بحداقل ممکنه برسد.
ماده 130 - در مواردیکه وسائل و ماشینهای برقی دستی قابل حمل ضمن بنای ساختمانها یا در فضای آزاد مشابه آن بکار برده میشود خطر معیوب شدن عایق ابراز و سیم اتصال زمین وجود داشته باشد ولتاژ متناوب منبع جریان این وسائل نباید از 110 ولت تجاوز نماید.
ماده 131 - در مواردیکه برای تقلیل ولتاژ شبکه بمقدار توصیه شده در بند بالا ترانسفورماتور استفاده میشود ترانسفورماتور باید دارای دو سیم پیچی مجزی باشد و از نقطه وسط سیم پیچی دوم سیمی خارج شده باشد که در موقع کار این سیم بزمین اتصال داده شود.
ماده 132 - در جائیکه کاهش ولتاژ متناوب بمقدار کمتر از 110 ولت مقدور نباشد باید احتیاطهای زیر را بعمل آورد.
الف - ترانسفورماتور مجزائی یا نسبت تبدیل یک بیک شبکه اصلی و ابزارهای دستی برقی حمل قرار داده شود تا مدار دوم احتیاج باتصال زمین نداشته باشد.
ب - اتصال زمین بایستی وسیله یک مدار فرعی بنحوی کنترل شود که در صورت قطع اتصال زمین وسیله کنترل مزبور مدار اصلی تغذیه ابزار دستی را قطع نماید.
ج - وسائل کنترل پیوستگی سیم اتصال زمین باید طوری پیش بینی شده باشد تا بکارگران امکان دهد که خود آنها هر موقع که خواسته باشند بتوانند پیوستگی زمین را بسهولت آزمایش نمایند.
ماده 133 - موتورها و هادیها - کابلهای اتصالی و دو شاخه ابزارهای برقی قابل حمل باید دارای خصوصیات و شرایط کلی گفته شده در فصول مربوطه این آئین نامه باشند.
ماده 134 - ابزارهای الکتریکی دستی قابل حمل باید بوسیله دو شاخه و پریزی که دارای اتصال اضافی برای سیم اتصالی بزمین است بشبکه وصل شود.
ماده 135 - در مواردیکه شدت جریان زیاد باشد پریز باید بوسیله کلیدیکه در خود آن نصب شده کنترل شود.
ماده 136 - برای اجتناب از طولانی شدن کابل های اتصالی ابزارهای الکتریکی قابل حمل باید محل نصب پریزهای ثابت نزدیک محل کار باشد.
ماده 137 - هر جا که امکان پذیر باشد کابلهای اتصالی ابزارهای الکتریکی دستی قابل حمل را باید در ارتفاعی آویخت که اشخاص بتوانند آزادانه از زیر آنها عبور نمایند.
ماده 138 - ابزارهای الکتریکی قابل حمل معلق در فضا بوسیله فنر طناب یا زنجیر وزنه داری نگهداری شود.
ماده 139 - برای نقل مکان ابزارهای الکتریکی قابل حمل سنگین باید کمربند یا حمایل مخصوص جهت کارگران پیش بینی شده باشد و از این کمربند یا حمایل نباید برای نگهداشتن آن ابزارها در موقع کار استفاده کرد.
ماده 140 - کارگرانی که با ابزارهای الکتریکی قابل حمل کار میکنند باید از پوشیدن لباس های گشاد با گوشه های آزاد و دستکشهای غیرلاستیکی اجتناب نمایند.
فصل دهم
تعمیرات الکتریکی
ماده 141 - مادام که اطمینان حاصل نشده است مدار الکتریکی برق دار نیست تعمیرات روی آن اکیدا ممنوع است.
ماده 142 - به استثنای موارد فوق العاده ضروری هرگز نباید بتعمیر مدارهای الکتریکی برق دار پرداخت.
ماده 143 - تعمیرکاری قسمتهای برق دار مدارهای الکتریکی باید منحصرا در موارد زیر انجام گیرد.
الف - بدستور شخص فنی مسئول
ب- تحت نظارت مستقیم دائمی شخص فنی که با دستگاه تحت تعمیر و کاریکه باید انجام بگیرد و همچنین خطرات احتمالی ناشی از آن آشنائی کامل داشته باشد و بتواند تمام اقدامات لازم برای جلوگیری از حوادث ضمن کار را فورا بعمل آورد.
ماده 144 - شخص فنی مسئول قبل از آنکه اجازه کارکردن با هر نوع مدار الکتریکی و ماشین با دستگاه الکتریکی را بدهد باید یقین حاصل کند که :
الف - مدار یا ماشین یا دستگاه الکتریکی مورد نظر از منبع برق کاملا قطع شده است.
ب- کلیدها یا کلیدهای خودکاری که مدار یا ماشین یا دستگاه الکتریکی را کنترل مینماید در وضع قطع بطور مطمئن قفل شده است.
ج - اقدامات دیگری که در هر مورد خاص برای جلوگیری از استقرار مجدد جریان قبل از اتمام تعمیر و دور شدن تعمیرکاران ضروری باشد بعمل آمده است.
ماده 145 - پس از تعمیرات باید فقط بدستور صریح شخص فنی صلاحیتدار برق مجددا وصل شود.
ماده 146 - در موقع تعمیر مدارهای الکتریکی - کابلها یا سیمهای هوائی انتقال قدرت که احتمال دارد از جهات مختلف تغذیه شوند باید هر دو طرف قسمتی از آن مدار یا کابل یا سیم هوائی را بطور مطمئنی از منبع قدرت قطع نمود.
ماده 147 - طرفین قسمتی از سیم های هوائی را که باید تعمیر شود علاوه بر قطع نمودن از منبع قدرت باید در صورت لزوم بزمین وصل کرد.
ماده 148 - تمام تعمیرکاران هنگام بالارفتن از تیرهای سیم هوائی باید کمربند اطمینان با استحکام کافی طبق مقررات آئین نامه وسائل حفاظت انفرادی داشته باشند و مورد استفاده قرار دهند.
ماده 149 - تمام ابزارهائی که برای تعمیر تاسیسات الکتریکی بکار برده میشود مانند ابندست آچارپیچ گوشتی و فیوزکش و نظائر آن باید
الف - دیته عایق قوی و محکم داشته باشند.
ب - برای کار مورد نظر مناسب باشند
ماده 150 - تعمیرکارانی که با دستگاههای الکتریکی کار میکنند باید علاوه بر استفاده از ابزارهای عایق بندی شده در صورت لزوم نکات حفاظتی زیر را رعایت نمایند.
الف - دستکشهای لاستیکی محکمی مطابق با مقررات آئین نامه وسائل حفاظت انفرادی بدست کرده و روی آنها دستکش چرمی محکم دیگری بدون دکمه های فلزی بپوشند.
ب - هنگام کار روی چهارپایه و سکوها و یا فرشهائیکه کاملا از زمین عایق شده باشند بایستند.
ماده 151 - قبل از تعویض فیوزهای معیوب مدارهای الکتریکی باید آن مدارها را از منبع انرژی قطع کرد اگر این عمل امکان پذیر نباشد کارگریکه فیوز را عوض میکند باید صورت و چشمهای خود را کاملا محافظت نماید.
ماده 152 - هنگام دست زدن به فیوزهای مدار برق دار کارگرانیکه باید نکات زیر را رعایت نمایند.
الف - از ابزارهای مناسب و مخصوص کشیدن فیوز ( مانند فیوزکش) استفاده کنند.
ب- روی چهارپایه ها یا فرشهای عایق خشک بایستند.
ماده 153 - تمام تعمیرکاران برق باید:
الف - تعلیمات کافی مربوط بتنفس مصنوعی و کمکهای اولیه را دیده باشند.
ب- تحت نظر مربی کاملا واردی منظما بتمرین تنفس مصنوعی و کمکهای اولیه بپردازند
ماده 154 - هرگاه هنگام کارکردن در دیگهای بخار و مخازن سایر ظروف سربسته برای روشنائی و یا نبروی محرکه از برق استفاده شود.
الف - ولتاژ مدارک مربوطه نباید از مقادیر زیر تجاوز کند
1 - 100 ولت برای جریان مستقیم
2 - 42 ولت ( ولتاژ موثر بین فازها) در جریان سه فازیکه نقطه صفر آن بزمین وصل شده باشد.
3 - 24 ولت در جریان یک فاز
ب- فقط کابلهای قابل انعطاف با عایق قوی و سرپیچهای ساخته شده از ماده عایق استعمال شود.
ج - لامپ باید حفاظ کافی داشته باشد تا از شکستن آن جلوگیری شود.
د- کابلها با هادیهای قابل انعطاف باید طوری قرار گرفته باشد که در اثر تماس با اشخاص ایجاد خطر ننماید.
ماده 155 - مقامات صلاحیتدار مذکور در این آئین نامه را در هر مورد وزارت کار تشخیص و تعیین خواهد نمود.
این آئین نامه به موجب ماده 47 قانون کار مشتمل بر 155 ماده و 14 تعریف که در مقدمه آئین نامه درج شده و در نود و دومین جلسه مورخه 2/7/41 شورای عالی حفاظت فنی مطرح و بتصویب نهائی رسیده و قابل اجرا است.
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)