قانون محاسبات عمومی مصوب 1329

مصوب 21 صفر 1329 قمری
ماده 1 - بودجه دولت سندی است که معاملات دخل و خرج مملکتی برای مدت
معینی در آن پیش بینی و تصویب شده باشد. مدت مزبوره را سنه مالیه می گویند
و عبارت است از یک سال شمسی .
ماده 2 - دوره عمل عبارت از مدتی است که قانون برای جریان معاملات
بودجه یک سنه مالیه معین می نماید مدت مزبوره برای تشخیص و حواله مطالبات
دائنیین دولت تا روز آخر ماه سوم سال بعد است و برای ختم اعمال دائر به
دریافت عایدات و پرداخت مخارج تا روز آخر سال بعد است .
ماده 3 - مقیاس زمان بعد از این در محاسبات دولتی سالهای شمسی و
ماه های شمسی (بروج ) خواهد بود.
ماده 4 - هر گاه دائنینی دولت تا روز آخر دوره عمل به مقام مطالبه
حقوق خود بر نیایند حوالجاتی که در وجه آنها صادر شده است باطل می شود
بدون این که به حقوق ثابته آنها خللی برسد یعنی آن حوالجات برای دوره عمل
بعد تجدید می شود.
ماده 5 - اعتباراتی که کل یا جز آن تا روز آخر سنه مالیه موقع خرج
پیدا نکرده باشد از بودجه برگشت خواهد کرد همچنین است اعتباراتی که موقع
خرج پیدا کرده لیکن کل یا جزو آن در مواعد مقرره تشخیص یا حواله نشده
باشد ولی این اعتبارات قسم اخیر را پس از برگشت از بودجه به دوره عمل بعد
می توان انتقال داد.
مراد از اعتبارات وجوهی است که قبلا برای خرج معینی پیش بینی و تصویب شده
باشد.
ماده 6 - اعتباراتی که برای مخارج یک سنه مالیه معین شده است نباید به
مصرف مخارج سنه مالیه دیگر برسد.
تهیه بودجه
ماده 7 - همه ساله هر وزیری باید بودجه مخارج وزارتخانه خود را برای
سنه آتیه حاضر نموده در ظرف 3 ماه اول سال به وزارت مالیه بدهد.
ماده 8 - وزیر مالیه باید تمام این بودجه ها را در یک مرکز جمع و بودجه
عایدات را نیز به آنها ضمیمه کرده بودجه کل دولت را تکمیل و تنظیم نماید.
ماده 9 - این بودجه کل در اوایل نیمه آخر سال بر حسب دستخط همایونی
برای سال بعد پیشنهاد مجلس شورای ملی خواهد شد.
تصویب بودجه
ماده 10 - مجلس شورای ملی لایحه قانونی بودجه کل را در نیمه آخر سال در
تحت شور و مباحثه در آورده و منتهی تا پانزده روز قبل از عید نوروز تصویب
می نماید و پس از آن که بودجه کل از تصویب مجلس شورای ملی گذشت حکم قانون
سالیانه مالیه پیدا می کند.
بودجه عایدات
ماده 11 - هیچ مالیاتی وضع و دریافت نمی شود مگر این که مجلس شورای ملی
آن را تصویب و اعلیحضرت همایونی امضا کرده باشد.
هیچگونه مالیات مملکتی و عایدات دولتی دریافت نمی شود مگر به دستیاری
مباشرین و تحصیلداران خزانه دولتی و موافق عنوانی که قانونا مقرر شده
باشد.
ماده 12 - جز مالیاتهایی که به موجب قانون سالیانه بودجه تصویب می شود
اخذ هر گونه مالیات دولتی دیگر به هر اسم و رسم که باشد ممنوع است عمالی
که امر به اخذ این قبیل مالیاتهای ممنوعه بدهند و اشخاصی که فهرست و
تعرفه و اسناد آن را بسازند و کسانی که متصدی وصول آن بشوند در شمار
سارقین اموال دولت محسوب شده و از طرف دولت قانونا تعقیب و مجازات خواهند
شد.
بودجه مخارج
ماده 13 - وزرا نمی توانند علاوه بر ماخذ اعتباراتی که در جزو بودجه
برای آنها منظور شده است خرجی کرده و یا عملی را متصدی شوند که موجب خرج
خارج از اعتبارات معینه باشد مگر این که از طرف مجلس شورای ملی برای ادای
آن خرج اعتبارات اضافی داده شده باشد.
ماده 14 - هیچ وزیری نمی تواند به دست آویز محل مخصوص بر میزان اعتبارات
اداره خود بیفزاید.
ماده 15 - وزیر مالیه نمی تواند علاوه بر ماخذ اعتبارات هر وزارت خانه
تادیه وجهی را اجازه دهد.
ماده 16 - بودجه مخارج با رعایت تقسیم به فصول و مواد پیشنهاد مجلس
شورای ملی خواهد شد.
ماده 17 - بودجه هر وزارتخانه ماده به ماده از طرف مجلس شورای ملی
تصویب می شود.
ماده 18 -اعتباراتی را که در مواد قانون بودجه معین شده است از یک
ماده به ماده دیگر نمی توان انتقال دارد.
ماده 19 - مخارج راجع به هیات اجزا و مامورین (پرسنل ) و اثاثیه هر
وزارتخانه باید به کلی ممتاز و منفصل از یکدیگر پیشنهاد شود.
ماده 20 - کلیه حقوق دیوانی به هر اسم و رسم که باشد باید در کتابچه
علیحده مرتب شده جزو شعبه دیون عمومیه و مستمریات تقاعدی وزارت مالیه
باشد.
ماده 21 - شعبه دیون عمومیه در مقابل وزارت مالیه مسئول اجرا و تطبیق
قوانین متعلقه به حقوق مزبور خواهد بود و هر سال یک حساب سالیانه از
اضافات و موضوعات که در عرض آن سال به دفتر کل وارد شده به دفتر محاسبات
کل و دیوان محاسبات خواهد داد.
ماده 22 - حقوق مذکور در ماده 20 و 21 پس از طبع و توزیع سال اول در
آتیه همه ساله به شرح و جزو در بودجه قلمداد نشده فقط میزان کل آن با
تعیین تفاوتی که نسبت به سال قبل حاصل شده است درج خواهد گردید.
ماده 23 - تمام معاملات دولتی از خرید و فروش و اجاره و استیجار و
مقاطعه و غیره باید به اطلاع عموم و به ترتیب مزایده و مناقصه صورت پذیرد
سوای مستثنیاتی که قانون می کند.
ماده 24 - در موارد ذیل معاملات دولتی ممکن است بدون اطلاع عموم و ترتیب
مزایده و مناقصه صورت بگیرد.
(1) معاملاتی که به ملاحظه صرفه و صلاح دولت باید مستور بماند.
(2) نسبت به خرید اشیایی که منحصر به فرد باشد.
(3) در مورد صنایع مستظرفه و امثال آن که انجام پذیر نخواهد بود مگر
به دست صنعتگران مخصوص .
(4) برای اقداماتی که به عنوان امتحان از طرف دولت به عمل می آید.
(5) در معاملات یا اقداماتی که فوریت انجام آن در نزد هیات دولت ثابت
بوده و نتوان منتظر انقضای مدت اعلان عمومی و ترتیب مزایده و مناقصه گردید
در این صورت تا مبلغ پنج هزار تومان فقط به تصویب هیات وزرا است و علاوه
بر آن با تصویب دیوان محاسبات آن معامله انجام خواهد گرفت .
ماده 25 - معاملاتی که پس از اعلان در ظرف مدت معینه قانونی داوطلبی
پیدا نکرده باشد و یا این که داوطلبان شرایطی پیشنهاد نمایند که قابل
قبول نباشد دولت می تواند آن معامله را با هر کس بخواهد انجام دهد مشروط
بر این که از احدی که قبلا معین گردیده است تخلف نشود.
ماده 26 - اعتبارات اضافی منظور نمی شود مگر به موجب قانون مخصوص
اعتبارات اضافی بر دو قسم است : فوق العاده و منضمه - اعتبارات فوق العاده
اعتباراتی است که پیش بینی آن در قانون بودجه غیر ممکن بوده و برای
تاسیسات یا احتیاجات جدیده یا به جهت توسعه تاسیسات خارج از حدود قانونی
بودجه لازم می شود - اعتبارات منضمه اعتباراتی است که برای تکافی مخارج
بعضی اموری که در بودجه پیش بینی شده است لازم می شود.
ماده 27 - قانونی که اعتبارات فوق العاده و منضمه را معین می کند باید
محل مخارج آن را از منابع مخصوص مشخص نماید.
ماده 28 - در موقع تعطیل مجلس شورای ملی که موافق اصل هشتم قانون
اساسی معین می شود اعتبارات منضمه و یا فوق العاده که راجع به احتیاجات
جدیده باشد باید پس از مذاکره در مجلس وزرا بر حسب حکم شورای دولتی تصویب
شود و تا زمانی که شورای دولتی تاسیس نشده است تصویب دیوان محاسبات کافی
خواهد در ظرف یک ماه اول افتتاح مجلس شورای ملی احکام مزبوره باید
پیشنهاد شود تا به تصویب مجلس شورای ملی برسد.
ماده 29 - هر ماه وزیر مالیه بر حسب مبلغ تقاضا شده سایر وزرا تقسیم
وجوهی را که در ماه بعد می تواند حواله کند معین نموده به عرض ملوکانه
می رساند.
تشخیص و حواله مخارج
ماده 30 - تشخیص خرجی که بر خزانه دولت تحمیل می شود فقط راجع به وزرا
یا اشخاصی است که از طرف وزرا مخصوصا مجاز به این امر هستند مراد از
تشخیص آن است که میزان بدهی دولت پس از رسیدگی به اسناد در برابر هر یک
از دائنین معین شود اسناد تشخیص قرض باید حاوی دلایل حقوق دائنین دولت
بوده به ترتیبی که قواعد مخصوصه هر اداره معین می کند نوشته شده باشد.
ماده 31 - حواله سندی است که به موجب آن دائن باید طلب تشخیص شده خود
را دریافت نماید حواله وزرا بر دو قسم است حواله مستقیم و حواله اعتباری .
حواله مستقیم آن است که خود وزرا بلا واسطه در وجه یک یا چندین طلبکار
دولت صادر می کنند.
حواله اعتباری سندی است که به موجب آن وزرا به اشخاصی که حواله کنندگان
درجه دوم نامیده می شوند از قبیل حکام یا مامورین مخصوص اجازه می دهند تا
مبلغ معینی در حق طلبکاران دولت حواله صادر نمایند این حوالجات اخیر را
حوالجات ابلاغی می نامند.
ماده 32 - هیچ خرج دولتی تادیه نخواهد شد مگر این که قبلا یکی از وزرا
مستقیما آن را حواله کرده باشد یا این که حواله کنندگان درجه دوم به موجب
حواله اعتباری وزرا حواله ابلاغی داده باشند.
ماده 33 - حوالجات وزرا باید به امضای دیوان محاسبات رسیده و مبلغ آن
از حدود اعتبارات معینه و تقسیمات ماهیانه خارج نباشد و الا وزیر مالیه آن
حواله را امضا نخواهد کرد
ماده 34 - وزرا اسناد مطالباتی را که حواله خزانه می کنند به حوالجات
مستقیم ضمیمه می نمایند و همچنین حواله کنندگان درجه دوم اسناد را به صورت
حوالجات ابلاغی که نزد تحویلداران می فرستند منضم خواهند کرد.
ماده 35 - وزرا خلاصه حواله مستقیم را و حواله کنندگان درجه دوم عین
حواله ابلاغی را به طلبکار تسلیم می کنند که به موجب آن طلب خود را از
خزانه دریافت دارند.
ماده 36 - هر خلاصه حواله مستقیم و هر حواله ابلاغی که به موجب حواله
اعتباری صادر می شود برای این که در یکی از صندوقهای دولتی وجه آن پرداخته
شود باید مستند به اسنادی باشد که از آن اسناد به طور صحیح و واضح معلوم
شود که وجه معینی بر عهده دولت بوده و پرداخت آن حواله ذمه دولت را کلا یا
جزئا از دین مزبور بری خواهد ساخت .
ماده 37 - تعیین اسناد مذکوره در ماده فوق بسته به قرارداد وزیر مالیه
با هر یک از وزرا است که نسبت به انواع شعبات امور اسناد لازمه را در یک
فهرست معین می کنند با ملاحظه شرایط ذیل :
(اولا) از بابت مخارج اجزا از قبیل مواجب و مزد و حق الزحمه صورتی از
اسامی آنها که مطالب ذیل را دارا باشد:
(الف ) رتبه یا شغل .
(ب ) خدمتی که کرده است .
(ج ) مدت خدمت .
(د) حقوقی که به موجب قوانین یا نظامنامه یا احکام برقرار است .
(ه ) کسوراتی که به موجب قانون یا نظامنامه یا احکام باید موضوع شود.
(ثانیا) از بابت مخارج اثاثیه از قبیل خرید و اجاره اموال منقوله و
غیر منقوله و خرید مواد ضروریه معیشت و مخارج بنایی و نگهداری و مرمت
کاری عمارات و استحکامات نظامی (قلعه و برج و بارو) و طرق و شوارع و
مخارج ساخت و مرمت و مواظبت اموال منقوله و غیر منقوله .
(الف ) سواد یا خلاصه مصدق از فرامین و احکام وزرا و قبالجات فروش و
اجاره نامه و قراردادها.
(ب ) شرح اشیایی که تحویل شده و حسابهایی که قطع شده و شرح تشخیص طلب .
در این مشروحه باید کاری که انجام شده و وجهی که بر ذمه دولت است معین
گردد.
تادیه مخارج
ماده 38 - وزیر مالیه باید مراقبت باشد که هر حواله مستقیم و اعتبار
یکه در حدود بودجه بوده و به امضای دیوان محاسبات رسیده باشد و همچنین هر
حواله ابلاغی که در حدود حواله اعتباری باشد در همان موعد و محلی که از
جانب حواله کننده معین شده است کارسازی شود.
ماده 39 - تحویلداران نمی توانند وجهی را که به صندوق آنها حواله شده
نپردازند مگر وقتی که بر خود آنها محقق شود در اسناد عیب و نقصی بوده و
یا صحت قبوض مشکوک باشد و یا این که کار و خدمتی که وجه در ازا آن داده
می شود هنوز محقق نشده است و یا این که از حدود اعتبارات معینه یا تقسیمات
ماهیانه متجاوز شده باشد.
ماده 40 - در صورت عدم قبول حواله مستقیم یا ابلاغی تحویلدار مکلف است
که ملاحظات خود را کتبا به آورنده حواله بدهد و همان روز سوادی از ملاحظات
مکتوبه برای وزیر مالیه بفرستد تا وزیر مشارالیه بلافاصله با وزیری که
حواله راجع به اداره او است مذاکره نماید.
(محاسبات وزرا)
ماده 41 - وزرا در آخر هر سنه مالیه حسابهای خود را باید مطابق مواد
ذیل به طبع رسانیده به نمایندگان توزیع و در خارج منتشر نمایند:
(1) حساب مخارج .
(2) حساب عایدات .
(3) محاسبات کل مالیه .
حساب مخارج
ماده 42 - در اول هر سال هر یک از ورا صورتی از مخارج دوره عملی
منقضیه وزارتخانه خود ترتیب می دهند این حساب شامل کافه عملیاتی خواهد بود
که از افتتاح تا اختتام دوره به عمل آمده است و مطالب ذیل در آن مندرج
خواهد بود:
(1) اعتبارات معینه .
(2) مخارجی که از بابت حقوق دائنین دولت موقع خرج پیدا کرده است .
(3) وجوهی که به موجب حواله پرداخته شده است .
(4) تتمه مخارج که باید پرداخته شود.
(5) فاضل اعتبارات بر مخارج .
(6) اعتباری که کل یا جزو آن مصرف نشده و باید برگشت و یا به سال بعد
منتقل شود مطابق ماده (5).
(7) مقایسه مخارج مشروحه در فصول و مواد بودجه دوره عمل گذشته یا
مخارج مشروحه در فصول و مواد بودجه دوره قبل از آن و تعیین اختلاف با ذکر
سبب آن .
(8) اعتبارات قطعی دوره عمل .
ماده 43 - حسابهای دوره عمل وزرا باید به یک نمط و از روی یک قاعده
ترتیب شده و عین تقسیمات فصول و مواد بودجه را بنماید.
حساب عایدات
ماده 44 - وزیر مالیه علاوه بر صورت مخارج وزارت مالیه که مطابق دو ماه
فوق مثل سایر وزرا ترتیب می دهد صورت کلیه عایدات دولتی را که حاوی فقرات
ذیل می باشد از بابت دوره عمل گذشته مرتب می نماید.
(1) تخمین عایدات .
(2) حقوق تحقیقی دولت از بابت عایدات و مالیات عمومی .
(3) وجوهی که وصول شده است .
(4) تتمه عایدات که باید وصول شود - وجوهی که از بابت عایدات دوره
عمل گذشته وصول می شود باید در جزو عایدات دوره عمل جاریه محسوب شود.
(محاسبات کل مالیه )
ماده 45 - وزیر مالیه در اول هر سنه مالیه صورت محاسبات کل سنه ماضیه
را تهیه نموده منتهی تا چهار ماه از سال گذشته به مجلس شورای ملی و دیوان
محاسبات تقدیم می نماید این حساب که مبنای اصلی لایحه قانونی تفریغ بودجه
خواهد بود باید شامل تمام عملیات راجعه به وصول و مصرف وجوه دولتی و حاکی
از کیفیت امور عایدات و مخارج از اول سال تا آخر سال بوده باشد مستند این
حساب مواد مشروحه ذیل است :
(اولا) حساب مالیات و عایدات عمومی
این حساب به ترتیب سال و دوره عمل و اقسام عایدات باید فقرات ذیل را حاوی
باشد:
(الف ) حقوق تحقیقی دولت .
(ب ) وجوهی که از این بابت وصول شده است .
(ج ) بقیه وجوهی که باید وصول شود.
(ثانیا) حساب مخارج عمومی
این حساب باید به نسبت سال و دوره عمل و وزارتخانه و فصول و مواد مراتب
ذیل را تعیین کند:
(الف ) حقوق ثابته دائنین دولت که در ازای خدمات انجام یافته عرض سال
است .
(ب ) وجوهی که از بابت این حقوق پرداخته شده است .
(ج ) تتمه مخارجی که باید پرداخته شود.
(ثالثا) حساب خزانه
این حساب باید مسائل ذیل را متضمن باشد:
(الف ) وجوهی که مابین تحویلداران دولت رد و بدل می شود.
(ب ) صدور و استرداد تمسکات خزانه که به وعده است - مستند این حساب
صورت مطالبات و دیون اداره مالیه و صورت قروض جاریه دولت خواهد بود.
(رابعا) حساب بودجه ها
این حساب عبارت است از یک صورتی که کیفیت قطعی و تحقیقی دوره عمل منقضیه
و کیفیت تقریبی دوره عمل جاریه در آن مصرح باشد در این حساب باید از یک
طرف در جزو بودجه عایدات میان عایدات تخمینی و حقوق تحقیقی دولت با وجوهی
که از این بابت وصول شده است از طرف دیگر در جزو بودجه مخارج میان
اعتبارات و حقوق تحقیقی دائنین دولت با وجوهی که به موجب حواله و ابلاغ
وزرا پرداخته شده است مقایسه به عمل آید.
ماده 46 - وزیر مالیه صورتی که جامع فقرات ذیل باشد همه ساله تهیه
نموده طبع و نشر می سازد.
(الف ) صورت تمام اموال غیر منقوله دولت که مخصوص یک اداره دولتی یا
تاسیسات عمومی است .
(ب ) صورت تمام اموال غیر منقوله دولتی که مخصوص یک اداره دولتی یا
تاسیسات عمومی نیست .
(ج ) شرح تغییراتی که در عرض سال در املاک سابق الذکر به هم می رسد.
ماده 47 - صورت مذکوره در ماده قبل (46) به ضمیمه صورت کلیه اموال
منقوله دولتی همه ساله بعد از طبع و نشر به مجلس شورای ملی تقدیم می شود.
رسیدگی و تفتیش اداری حسابهای وزارتخانه ها
ماده 48 - حسابهایی که از طرف وزارت طبع و نشر می شود با حسابهای کل
مالیه مقابل و تفتیش خواهد شد.
ماده 49 - وزیر مالیه در آخر هر سال باید تشکیل یک کمیسیون دوازده
نفری که مرکب خواهد بود از شش نفر از نمایندگان مجلس شورای ملی سه نفر از
سنا و سه نفر از دیوان محاسبات از حضور همایونی استدعا نماید - تکلیف
کمیسیون مزبور به قرار ذیل است :
(اولا) بستن و ختم نمودن روزنامه و دفتر کل وزارت مالیه در آخر سال .
(ثانیا) مطابقه نمودن حسابهای دخل و خرج که وزرا طبع کرده اند با
دفاتر محاسبات مرکزی هر یک از وزارتخانه ها.
(ثالثا) مطابقه کردن صورت محاسبات کل مالیه با دفتر کل وزارت مالیه
(رابعا) رسیدگی به دفتر کل محاسبات به وسائلی که در دست است از قبیل
مقابله دفتر مزبور با روزنامه و سایر دفاتر اداره محاسبات کل و با نتیجه
حساب محاسبین جزو.
(خامسا) نوشتن صورت مجلسی که حاکی کیفیت امر بوده و باید طبع و به
وزیر مالیه و مجلس شورای ملی داده شود.
ماده 50 - دیوان محاسبات ماموریت دارد که درباره محاسبات مخارج و
عایدات عمومی که هر سال صاحبان جمع نقدی به دیوان مزبور می دهند موافق
قانون دیوان محاسبات رسیدگی و حکم نماید.
ماده 51 - دیوان محاسبات از روی اسناد و حسابهایی که صاحبان جمع
می دهند به حساب های وزیر مالیه و سایر وزرا رسیدگی نموده و در ضمن راپرتی
که به مجلس شورای ملی تقدیم می نماید مطابقت حسابهای وزرا را با بودجه که
از مجلس گذشته است تصریح نموده و نیز در راپرت مزبور معایبی که در
محاسبات مشاهده نموده و اصلاحاتی که به نظر می آورد پیشنهاد می نماید.
تفریغ بودجه
ماده 52 - تفریغ بودجه به موجب لایحه قانونی است که وزیر مالیه به مجلس
شورای ملی پیشنهاد می کند.
ماده 53 - موقع پیشنهاد کردن لایحه قانونی تفریغ بودجه از روز ختم دوره
عمل منتهی تا پانزده ماه بعد خواهد بود.
ماده 54 - لایحه مزبوره باید شامل صورت قطعی تمام اعتبارات و عایدات و
مخارج دوره منقضیه بوده و نتیجه قطعی معاملات کل بودجه آن را تصریح نماید
و مستند آن صورت های ذیل است :
(1) صورت حسابهای وزرا و حساب کل مالیه .
(2) صورت مجلس کمیسیون تفتیش .
(3) راپرت سالیانه دیوان محاسبات
ماده 55 - لایحه قانونی تفریغ بودجه با رعایت تقسیمات به فصول و مواد
پیشنهاد مجلس شورای ملی خواهد شد.
تعیین عایدات
ماده 56 - صورتی که در تحت عنوان عایدات به لایحه قانونی راجعه به
تفریغ معاملات هر دوره عمل منضم خواهد شد مواد ذیل را ناطق می باشد:
(1) برآورد عایدات .
(2) حقوق ثابته از بابت مالیات و عایدات عمومی .
(3) وجوهاتی که وصول شده است .
(4) تتمه عایدات که باید وصول شود.
تعیین مخارج
ماده 57 - صورتی که در تحت عنوان مخارج با رعایت تقسیمات به قصول و
مواد به لایحه قانونی راجعه به تفریغ معاملات هر دوره عمل ضمیمه خواهد شد
مراتب ذیل را مصرح می باشد:
(1) اعتبارات معینه .
(2) حقوق ثابته دائنین دولت .
(3) وجوه پرداخته شده .
(4)تتمه مخارجی که باید پرداخته شود
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)