پروگرام کابینه آقای قوام السلطنه

مصوب 2 عقرب 1300 شمسی

متن پروگرام
نهایت خوشوقتی حاصل است که بعد از چند سال تعطیل موفقیت حضور در
چهارمین مجلس شورای ملی برای هیات دولت میسر گردیده و با نهایت مسرت
دستور عملیات خود را در اصلاحات مملکتی به مجلس محترم پیشنهاد می نماید.
یک نظر به سرتاسر مملکت و مشاهده احوال عمومی به خوبی ثابت می نماید که
دوره امرار وقت سپری شده و روز سعی و عمل رسیده است مشکلات حاضره و
پیش آمدهای متنوعه کنونی را که در میزان تجارت گذشته بسنجیم خوب حس خواهیم
کرد که بیشتر از هر وقت موافقت مجلس شورای ملی و هیات دولت لازم است تا با
توحید مساعی و افکار به نتایج مطلوبه که دیر زمانی است ملت ایران از اصول
مشروطیت انتظار داشته اند موفق گردیده هر چه زودتر به اصلاح و ترمیم
خرابی ها شروع شود.
آقایان نمایندگان محترم تصدیق می فرمایند که بهتر است در این موقع از آن
چه به مرام و آرزو شبیه است صرف نظر شده نقشه ای در اصلاحات اتخاذ شود که
به حال مملکت مفید و قابل اجرا باشد از این نقطه نظر سه موضوع مهم را که
مملکت به آن محتاج تر است مقدم می دارم .
1 - تکمیل وسایل نظم و امنیت .
2 - ایجاد و اصلاح وسایل ارتباطیه و سعی در تهیه موجبات دائر شدن و
استفاده از منابع ثروت داخلی مملکت به وسیله اعطا امتیازات مفیده به
شرکتهای بین المللی و تشویق تاسیس شرکتهای ایرانی .
3 - اصلاحات اداری .
برای حفظ سرحدات و استقرار نظم و امنیت طرق و شوارع و اجرای قوانین و
تزیید نفاذ امر حکومت مرکزی محتاج به قشون منظم و کافی هستیم که با این
که وضعیات قشون نسبت به سابق از هر جهت بهتر و منظم تر است معذالک برای
تکمیل انتظامات و رفع هر گونه نواقص دولت در نظر دار یک عده صاحب منصب
معلم از کی از دول غیر همجوار استخدام نماید بدیهی است استخدام
صاحب منصبان مزبور با تصویب مجلس شورای ملی انجام خواهد یافت و عده قشون و
مصارف آن قریبا در ضمن بودجه کل مصارف مملکت به مجلس شورای ملی پیشنهاد
خواهد شد.
متاسفانه باید اقرار نمود که مملکت ما از مهمترین وسایل حیاتی که برای
معیشت عمومی و رفع فقر و پریشانی و استقرار نظم و پیشرفت تجارت و تزیید
عایدات اولین درجه ضرورت و لزوم را داشته محروم مانده است راه های عرابه رو
معدود و آن چه فعلا دایر است به اندک غفلت در قلیل مدتی خراب می شود و
راه آهن که در دنیای متمدن امروز در حکم شرایین مملکت است که بدن آن جریان
امور تجارتی و اقتصادی متوقف و حیات اجتماعی در خطر است در ایران وجود
ندارد بدیهی است بعد از استقرار نظم و امنیت بزرگترین احتیاج مملکت به
ایجاد و اصلاح وسایل ارتباطیه است یعنی ایجاد راه آهن و راه های عرابه رو که
در این موضوع دولت مشغول مطالعات است که هر چه زودتر لوایح مفیده را به
مجلس شورای ملی عرضه نماید.
در این جا لازم می دانم خاطر نمایندگان محترم را به فقر و پریشانی عمومی
متوجه نمایم که علاوه بر این که کمی کار و زیادی روز افزون عده به کار از
زمان متمادی به این طرف از جمله دردهای صعب العلاج مملکت بوده بر اثر جنگ
بین المللی تجاوز عساکر اجنبی و توالی امراض مسریه و قحطی و مسدود شدن طرف
و ابواب تجارت و بالجمله نقصان زراعت و فلاحت این درد مهلک را به اقصی
درجه تصور و تحمل رسانده است .
علاج این وضعیت ازدیاد محصولات مملکتی و توسعه و استخراج منابع ثروت است و
امروز موقعی است که دولت اقدام جدی در این موضوع نموده برای توسعه فلاحت و
ثروتهای ارضی و مملکت نقشه های مفیده طرح و به مجلس شورای ملی تقدیم نماید
لیکن بدیهی است برای مقاصد فوق تهیه پول و سرمایه لازم است و تهیه آن کاملا
مقدور نخواهد شد مگر به وسیله اصلاحات مالیه و جلب سرمایه های خارجی زیرا
بدون این دو ایجاد و اصلاح راه ها و توسعه فلاحت و استخراج منابع ثروت و
بستن سدها و مزروع نمودن اراضی لم یزرع که به توسط متخصصین فنی در نظر است
مقدور نخواهد بود اینک باید دید مقصود از اصلاحات مالیه چیست و تهیه
سرمایه های خارجی برای چه مقصود است ؟ آقایان نمایندگان محترم شاید مثل من
به وخامت وضعیات مالیه مسبوق نباشند در سنوات اخیر دولت همه ساله مبالغی
علاوه بر عایدات خود خرج نموده و کسر عایدات را به وسیله مساعدتهای خارجی
جبران کرده است البته این ترتیب را بیش از این نمی توان مداومت داد باید
مخارج زائد حذف و تخفیفات کلی در مخارج مملکتی داده شود و منظور ما باید
موفقیت به تعادل جمع و خرج در اسرع اوقات باشد به این معنی که از یک طرف
در تقلیل مخارج سعی کنیم و تا حدی که جریان چرخهای اداره دولت اجازه دهد
از مخارج زائد کسر نماییم و از طرف دیگر در تکثیر عایدات اقدام کنیم و در
این باب امید است قریبا لوایح مفیده به مجلس شورای ملی پیشنهاد شود که
بعون الله تحصیل این موفقیت ممکن گردد بدیهی است ازدیاد عایدات را تنها به
وسیله وضع مالیاتهای جدیده انتظار ندارم بلکه یکی از مقاصد عمده دولت
اصلاح ادارات مالیه در مرکز و ولایات است که در نتیجه حسن اداره آن چه از
مالیات دهندگان دریافت می شود از حیف و میل مصون بوده کلا به خزانه دولت
عاید گردد و برای تکمیل اصلاحات تجدید نظر در قانون تشکیلات مالیه لازم
خواهد شد.
برای اصلاحات مالیه دولت لازم می داند که به وزیر مالیه از طرف مجلس شورای
ملی موقتا اختیاراتی مطابق پیشنهادی که خود وزیر مالیه خواهد کرد داده
شود تا بتواند در مدتی که برای مطالعه و آزمایش پیشنهادهای اصلاحات وزارت
مالیه لازم است از حدود عادی و ترتیب فعلی وزارت مالیه تجاوز نماید.
و نیز یکی از اهم و الزم احتیاجات فعلی تسویه و تصحیح عدم مساواتی است که
نسبت به مالیات دهندگان مجری و معمول است و یقین است چنانچه تحمیلات
مالیاتی اعم از قدیم و جدید با احتراز از تحمیل بر فقرا و ضعفا بیشتر از
روی عدالت مجری گردد و مالیات ارضی که مبنای مالیات ما است تعدیل شود و
بر املاک جدیدالنسق که مالیات بسته نشده است مالیات وضع شود عایدات به
مراقبت زیادتر خواهد شد و همچنین وقتی که طرق و شوارع اصلاح و امنیت کامل
در راه ها استقرار یابد و مسافرین و تجارب به راحت و سهولت مراوده و حمل
مال التجاره نمایند عایدات گمرکی و پستی نیز محسوسا اضافه خواهد گشت به
علاوه در وصول بقایا و سایر مطالبات دولت نیز سعی وافی به عمل خواهد آمد و
از این راه کمکی نسبت به مصارف دولت خواهد شد.
مخصوصا آقایان نمایندگان محترم را متذکر می شود که اصلاحات فوق الذکر بدون
استعانت از معلمین و متخصصین فنی متعسر است و به همین نظر بوده است که در
ازمنه مختلفه دولتهای وقت به استخدام متخصصین اروپایی و آمریکایی اقدام
نموده اند بدیهی است در این موقع نیز مجلس شورای ملی اهمیت موضوع را در
نظر گرفته پیشنهادهای آتیه دولت را به طوری که شایسته اهمیت موضوع است
تلقی خواهد نمود.
و اما راجع به تهیه سرمایه های خارجی تصور می کنم آقایان نمایندگان محترم
با دولت هم عقیده باشند که برای اصلاحات فوق الذکر یعنی برای به کار
انداختن منابع ثروت و سایر اصلاحات نافعه ناگزیر از توسل به منابع ثروت
خارجی هستیم و دولت در این باب مشغول مطالعاتی است که در موقع خود لوایح
آن را به مجلس شورای ملی تقدیم خواهد نمود.
بدیهی است همچنان که برای مملکت مالیه و قشون منظم لازم است توسعه و تکمیل
معارف نیز در اعلی درجه لزوم است اگر چه از چندی به این طرف عواید جدیده
را دولت برای توسعه معارف تخصیص داده لیکن در این موضوع مهم تنها به
تخصیصات سابقه نمی توان قناعت نمود بلکه باید سعی کرد معارف در تمام نقاط
مملکت به هر اندازه ممکن شود عمومیت پیدا کرده تمام اهالی از سعادت علم و
دانش برخوردار شوند برای این مقصود حکومت حاضره در نظر دارد مبلغ
معتنابهی به مصرف توسعه معارف تخصیص داده شود و علاوه بر ایجاد مدارس
جدیده همه ساله یک عده از شاگردان فارغ التحصیل مدارس برای تکمیل تحصیلات در
کلیه شعب علمی و فنی به خارجه اعزام نماید به علاوه چون در شهر تهران و
سایر شهرهای ایران عوائد جدیدی به اسم مالیاتهای بلدی اخذ می شود لازم است
که بلدیه هر شهر نیز در مخارج معارف محلی شرکت نماید.
از مسائل مهمه دیگر که توجه آقایان را جلب می کنم اصلاح امور قضایی است که
در این مدت تجربه و عمل ثابت نموده است که قوانینی که فعلا در جریان است
کامل نیست امیدوارم آقایان نمایندگان تصدیق فرمایند که در قوانین قضایی
تجدید نظری شده طرح ساده تری اتخاذ شود که به سرعت جریان محاکمات افزوده
اعتماد عامه را نسبت به مراجع قضایی تکمیل نماید قریبا لوایح قانونی
اصلاحات مزبوره را تهیه و به مجلس شورای ملی تقدیم خواهد نمود از جمله
مسائل مهمه که تاکنون کاملا مورد توجه نبوده است موضوع صحیه عمومی است .
بدیهی است مملکتی که با مساحت زیاد و جمعیت کم و وضعیت اقلیمی و بالاخره
با احتیاج شدید به ازدیاد نفوس غالبا در معرض امراض و به واسطه فقدان
وسائل صحی زیاده از حد تناسب دچار اتلاف نفوس است فوق العاده محتاج
حفظالصحه عمومی است و البته هر حکومتی که مسئول سرپرستی افراد است
نمی تواند از حفظ جان و سلامت نفوس صرف نظر نماید در این موضوع البته تحمیل
جدیدی بر بودجه مملکت نمی توان نمود لیکن نظر به این که نتایج خیریه آن
شامل حال عموم است باید اهالی مملکت در فراهم نمودن وسایل آن شرکت نمایند
از این نقطه نظر لازم است اولا در شهرها قسمت مهمی از عوارض بلدی برای مصرف
حفظالصحه عمومی تخصیص یابد و در نقاطی هم که بلدیه ندارد کسور اضافی که
حتی الامکان بر مالیات دهندگان غیر محسوس باشد وضع و ماخوذ گردد تا مطابق
اصول و دستورهای علمی موجبات اجرا این مقصود در تمام مملکت تدریجا فراهم
گردد.
همچنین آقایان نمایندگان محترم از نواقص قوانین بلدیه مسبوق و لزوم اصلاح
آن را البته احساس فرموده اند دولت در نظر درد با تجاربی که از بدو تاسیس
بلدیه حاصل نموده قوانینی که برای تاسیس بلدیه ها با حوائج شهرها مناسب
می داند به اسرع اوقات تهیه و به مجلس شورای ملی تقدیم نماید.
با این که در پروگرام باید روس مسائل مندرج و حتی الامکان از جزییات اجتناب
شود معذالک اهمیت موضوع این جانب را دعوت می نماید که در باب لزوم وضع
قانون استخدام خاطر آقایان نمایندگان محترم را متوجه نماید زیرا بدون وضع
قوانینی که به موجب آن شرایط ورود به خدمت و ارتقا رتبه یا تنزل مقام و
انفصال معین و محدود باشد و در مامورین دولت ایجاد بیم و امید نماید اصلاح
ادارات غیر مقدور و با بقا وضع امروزه استخدام که اساس آن مبنی بر توسل
یا اتکا به نفوذها و حمایت های خصوصی است امیدوار بودن به اصلاحات ادارات
امری ممتنع به نظر می آید این است که در اولین ازمنه امکان قانون استخدام
را تهیه و پیشنهاد مجلس محترم شورای ملی خواهم نمود.
و نیز آقایان نمایندگان محترم را متوجه می نمایم که چون برای تهیه لوایح
قانونی و اصلاحات اداری شرکت و معاونت هیاتی از اشخاص مجرب و صلاحیت دار
لازم خواهد بود بنابر این لایحه ایجاد شورای دولتی را که لزوم آن کاملا
محسوس است به مجلس شورای ملی پیشنهاد خواهم نمود که هر چه زودتر از تصویب
مجلس گذشته در تهیه لوایح قانونی به قوه اجرایی کمک و معاضدت نماید.
راجع به سیاست خارجی دولت بدیهی است روابط ایران با دول متحابه همواره در
کمال و داد و حسن مناسبات است و حکومت حاضره نیز تزیید و تشیید مناسبات
حسنه را با کلیه دول همجوار یکی از تکالیف مسلمه خود می شمارد:
بنا بر مقدمات فوق پروگرام حکومت حاضره به مواد ذیل تجزیه می شود:
1 - حفظ مناسبات حسنه با دولت متحابه .
2 - تکمیل انتظامات قشون و قوای تامینیه و جلب صاحب منصبان معلم از دول
غیر همجوار.
3 - اصلاحات اقتصادی به وسیله دائر نمودن منابع ثروت مملکت و ایجاد و
تکمیل وسائل ارتباطیه .
4 - حذف و تقلیل مخارج و تکثیر عایدات و تعادل جمع و خرج و وصول بقایا و
مطالبات دولت و اصلاح ادارات مالیه در مرکز و ولایات و جلب متخصصین از دول
غیر همجوار و تعدیل مالیات ها.
5 - توسعه و تکمیل معارف و حفظالصحه عمومی .
6 - اصلاح قوانین قضایی .
7 - تجدید نظر در قانون بلدیه .
8 - تهیه قانون استخدام .
9 - تاسیس شورای دولتی .
امیدوارم مسائل فوق الذکر کاملا مورد توجه آقایان نمایندگان محترم گردیده
با حسن اراده و علاقمندی کاملی که در پیشرفت منافع حقیقی مملکت دارند
مساعی دولت را در تحصیل موفقیت تایید فرمایند
----------------------------------
کابینه به شرح زیر در تاریخ 16 میزان 1300 معرفی شده است :
آقای قوام السلطنه رییس الوزرا و وزیر داخله - آقای سردار سپه (وزیر جنگ ) -
آقای مصدق السلطنه (وزیر مالیه ) - آقای مشارالسلطنه (وزیر مالیه ) - آقای
شهاب الدوله (وزیر پست و تلگراف ) - عمیدالسلطنه (وزیر عدلیه ) - امیراعلم
(وزیر معارف ) - نیرالسلطان (وزیر فوائد عامه ).
معاونین : انتظام الملک معاون وزارت خارجه (معرفی 4 عقرب ) - عزالملک معاون
مالیه (14 قوس ) - ناظم العلوم معاون وزارت فوائد عامه (9 جدی ) - میرزا
احمدخان سعیدی معاون پارلمانی وزارت معارف (17 جدی )
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)