قانون اجازه اجرای نظامنامه انتخابات مجلس سنا

ماده واحده - مجلس شورای ملی لایحه انتخابات مجلس سنا را که خبر آن ضمن
شماره 5/1 از کمیسیون کشور به مجلس داده شده و مشتمل بر 39 ماده است
تصویب و به دولت اجازه می دهد آن را به موقع اجرا گذارد.
این قانون که مشتمل بر یک ماده و متن گزارش شماره 5/1 کمیسیون کشور ضمیمه
است در جلسه چهاردهم اردیبهشت ماه یک هزار و سیصد و بیست و هشت به تصویب
مجلس شورای ملی رسید.
رییس مجلس شورای ملی - رضا حکمت
متن گزارش شماره 5/1 کمیسیون کشور
فصل اول
در کلیات
ماده 1 - عده اعضا مجلس سنا مطابق اصل 43 قانون اساسی عبارت از شصت نفر
که سی نفر از آنها مطابق اصل 45 قانون مزبور به موجب فرمان از طرف
اعلیحضرت همایون شاهنشاهی معین و سی نفر دیگر از طرف ملت انتخاب می گردد.
ماده 2 - مطابق اصل 45 قانون اساسی پانزده نفر از اعضای مجلس سنا که از
طرف اعلیحضرت همایون شاهنشاهی معین می شوند باید از اهالی تهران و پانزده
نفر دیگر از اهالی سایر استان یا شهرستانها معین گردند.
ماده 3 - تقسیم سی نفر دیگر از اعضا مجلس سنا که از طرف ملت انتخاب
می شوند بطریق زیر خواهد بود:
پانزده نفر از طرف اهالی تهران و پانزده نفر از طرف اهالی سایر استان یا
شهرستانها مطابق جدولی که به آخر این قانون منضم می باشد.
ماده 4 - انتخاب اعضا مجلس سنا در کلیه کشور به طور دو درجه خواهد بود.
در انتخابات درجه اول اکثریت نسبی و در انتخابات درجه دوم اکثریت تام
مناط اعتبار است مگر در مورد قسمت اخیر ماده 24 این قانون .
در صورت تساوی آرا بین دو یا چند نفر هر عده که در انتخابات درجه اول محل
حاجت باشد به حکم قرعه معین خواهد شد.
ماده 5 - انتخاب کنندگان مجبور نیستند عضوی را که برای مجلس سنا انتخاب
می نمایند از ساکنین محل خود انتخاب کنند.
فصل دوم
در شرایط انتخاب کنندگان
ماده 6 - اتباع ذکور ایران با شرایط زیر حق انتخاب دارند:
1 - لااقل 25 سال تمام داشته باشند.
2 - در حوزه انتخابیه مقیم بوده یا لااقل از شش ماه قبل از موقع انتخاب در
آنجا ساکن باشند.
ماده 7 - کسان ذیل از حق انتخاب کردن محرومند اگر چه دارای شرائط مذکوره
در ماده 6 باشند:
1 - کسانی که در تحت ولایت یا قیمومیت می باشند.
2 - کسانی که به مجازات جنایی و یا به مجازات جنحه یا محرومیت از حقوق
اجتماعی محکوم شده و هنوز اعاده حیثیت نکرده اند.
ماده 8 - افراد و افسران ارتش زمینی و دریایی و هوایی و افراد و افسران
شهربانی و ژاندارمری به استثنای افسران بازنشسته جز انتخاب کنندگان
نمی باشند.
فصل سوم
در شرایط انتخاب شوندگان
ماده 9 - اتباع ذکور ایران با داشتن شرایط زیر قابل انتخاب شدن هستند:
1 - در محل انتخاب خود معروف یا اهل محل باشند.
2 - سن آنها کمتر از چهل سال نباشد.
3 - معروف به امانت و درستکاری بوده و در امور کشور بصیر باشند.
4 - مسلمان باشند.
ماده 10 - اشخاصی می توانند برای مجلس سنا انتخاب شوند که علاوه بر شرایط
مقرره فوق در زمره یکی از طبقات ذیل باشند:
طراز اول از علما روحانی - کسانی که لااقل سه دوره سابقه نمایندگی مجلس
شورای ملی داشته باشند - کسانی که به مقام وزارت یا سفارت کبری یا
استانداری یا مقام ریاست یا دادستانی یا ریاست شعبه دیوان کشور رسیده و
لااقل 20 سال سابقه خدمت قضایی دارند - امرای بازنشسته ارتش (سرتیپ -
سرلشگر - سپهبد) - کسانی که به مقام استادی دانشگاه رسیده و لااقل ده سال
سابقه استادی داشته باشند.
کسانی که با لااقل 20 سال سابقه خدمت به مقام وزیر مختاری یا کفالت و یا
معاونت وزارتخانه رسیده اند.
مالکین و تجار که لااقل سالیانه پانصد هزار (000/500) ریال مالیات مستقیم
بدهند - وکلای پایه یک دادگستری به شرط داشتن لااقل پانزده سال سابقه وکالت
اگر گواهینامه دکترا داشته باشند و الا با داشتن بیست سال سابقه خدمت
قضایی یا وکالت .
ماده 11 - کسان ذیل از انتخاب شدن محرومند اگر چه شرایط مذکور در ماده 9
و 10 را داشته باشند:
1 - مامورین دولتی در قلمرو ماموریت خود.
2 - کسانی که به مجازات جنایی و یا مجازات جنحه یا محرومیت از حقوق
اجتماعی محکوم شده ولو با اعاده حیثیت .
3 - کسانی که تحت قیومیت یا ولایت هستند.
مقررات این ماده به استثنای فقره اول آن و همچنین مقررات 9 و 10 در مورد
کسانی هم که از طرف اعلیحضرت همایون شاهنشاهی معین می شوند رعایت خواهد
شد.
فصل چهارم
در تشکیل انجمن نظارت
ماده 12 - در مرکز هر حوزه انتخابیه مطابق جدولی که به آخر این قانون
منضم است فرماندار محل به محض وصول دستور وزارت کشور کمیسیونی مرکب از
خود و رییس عالی ترین دادگاه محل و رییس انجمن شهر تشکیل می دهد این
کمیسیون 24 نفر از طبقات شش گانه (علما - اعیان - ملاکین - تجار - اصناف -
زارعین ) و دوازده نفر از معتمدین اهل محل را که دارای شرائط انتخاب کردن
باشند معین نموده تا از طرف فرماندار دعوت شوند اگر در محل انجمن شهر
موجود نباشد رییس انجمن سابق و با یک نفر از معاریف محل دعوت خواهد شد.
همینکه مدعوین حضور بهم رسانیدند در همان جلسه از میان خود و یا خارج به
رای مخفی و اکثریت نسبی 9 نفر را به عنوان عضو اصلی و 9 نفر را به عنوان
عضو علی البدل انتخاب می نمایند در انتخاب مزبور حضور دو ثلث از مدعوین
کافی است .
تبصره 1 - همینکه اعضای انجمن تعیین گردیدند کمیسیون نامبرده منحل می شود.
تبصره 2 - فرماندار محل باید در ظرف پنج روز از تاریخ رسیدن دستور وزارت
کشور انجمن نظارت مرکزی را تشکیل داده اعضا آن را به وزارت کشور معرفی
نماید.
تبصره 3 - هیچیک از اعضای اصلی انجمن نظارت مرکزی و علی البدل و فرعی و
شعب نمی توانند داوطلب نمایندگی در آن حوزه باشند.
تبصره 4 - در محلهایی که انجمن ایالتی و ولایتی قانونا بر قرار است چهار
نفر از 9 نفر اعضای انجمن نظارت از اعضا انجمن ایالتی خواهند بود که به
انتخاب خود انجمن ایالتی و یا ولایتی معین می شوند.
ماده 13 - انجمن نظارت مرکزی پس از تعیین هیات رئیسه خود بلاتاخیر با در
نظر گرفتن جدول منضم به این قانون به تشکیل انجمن های فرعی که متصدی و
مسئول انتخابات محل خود خواهند بود اقدام می نمایند و در هر شهرستانی که
انجمن نظارت اصلی تشکیل شعب دیگری را لازم بدانند می توانند با موافقت
فرماندار برای هر شعبه 9 نفر از معتمدین اهل محل را انتخاب و دعوت
نمایند.
ماده 14 - مفاد ماده 17 و 18 و 19 و 20 و 22 و 23 و 24 و 26 و 27 و 28
قانون فعلی انتخابات مجلس شورای ملی در مورد انتخابات مجلس سنا مرعی
خواهد بود ولی در هیچ نقطه مدتی که برای دادن تعرفه و گرفتن رای معین
می شود نباید کمتر از یک و بیشتر از سه روز باشد.
فصل پنجم
در کیفیت دادن تعرفه و گرفتن رای
ماده 15 - همینکه انجمن نظارت مرکزی تشکیل گردید و انجمن های فرعی را معین
نمود اعلانی مرتب نموده به مناسب اهمیت محل از سه الی پنج روز قبل از شروع
به انتخابات به توسط مامورین فرمانداری در تمام حوزه انتخابیه اشاعه
می دهد اعلان مزبور مطالب زیر را حاوی خواهد بود:
1 - محل انعقاد انجمن و اوقاتی که برای دادن تعرفه و اخذ رای معین می شود.
2 - شرایط انتخاب کنندگان و انتخاب شوندگان .
3 - عده نمایندگانی که باید انتخاب شوند.
4 - ترتیب گرفتن تعرفه و دادن رای با توضیح این نکته که دادن رای باید
مخفی باشد بنابراین همینکه رای دهنده به اتاق انجمن وارد شد پس از ارائه
شناسنامه و مشخص شدن هویت او یکی از اوراق آرا با علامت مخصوصی که قبلا از
طرف وزارت کشور به قدر کافی تهیه و در اختیار انجمنهای اصلی و فرعی و شعب
گذشته شده و ممهور بمهر انجمن مرکزی می باشد از انجمن دریافت می نماید و
سپس در محلی که در اطاق انجمن برای نوشتن رای معین نشده رای خود را نوشته
و تا نموده و بعد ورقه را در حضور انجمن در صندوق انداخته خارج می شود.
فصل ششم
کیفیت استخراج آرا و تشخیص انتخاب شدگان
ماده 16 - مجموع عده منتخبین درجه اول برای هر یک از حوزه های انتخابی
منضم باین قانون در تهران پنج برابر و در سایر حوزه ها ده برابر عده عضو
یا اعضایی خواهد بود که باید از آن حوزه برای سنا انتخاب گردند.
وزارت کشور مکلف است ضمن آیین نامه اجرایی این قانون که باید به تصویب
هیات وزیران برسد عده منتخبین درجه اول را بین حوزه های فرعی با در نظر
گرفتن جمعیت حوزه هر شهرستان طوری تقسیم کند که مجموع منتخبین درجه اول
یک حوزه انتخابی به اختلاف مورد مساوی پنج یا ده برابر عده عضو یا اعضا
باشد که باید از آن حوزه انتخاب شوند.
ماده 17 - ترتیب استخراج آرا بهمان طریقی خواهد بود که به موجب مواد (29
و 30 و 31 و 32 و 33) قانون انتخابات فعلی مجلس شورای ملی مقرر است .
ماده 18 - بلافاصله بعد از شماره و استخراج آرا رییس انجمن نظارت منتخبین
درجه اول را که باید در آن حوزه انتخاب شوند و دارای اکثریت نسبی هستند
معین و با صدای بلند اعلام می دارد.
اوراق انتخاب تا موقع انحلال انجمن محفوظ مانده و در آن هنگام با حضور
فرماندار و حضور جمعی از وجوه محل آنها را معدوم می نمایند به استثنا
اوراقی که باید ضمیمه صورت مجلس گردد.
ماده 19 - انجمنهای نظارت فرعی نیز به طریقی که برای انجمنهای مرکزی مقرر
است رای ها را استخراج کرده بلافاصله رییس انجمن منتخبین درجه اول را معادل
عده ای که باید در آن حوزه انتخاب گردند و دارای اکثریت نسبی می باشند معین
و به صدای بلند اعلام می دارد.
صورت مجلس انتخابات باید به امضای اعضای نظارت رسیده و به انجمن مرکزی
فرستاده شود تا در آنجا با ملاحظه صورت مجلس های انتخابات کلیه نقاط مشترک
آن حوزه منتخبین درجه اول معین و اعلام گردند.
ماده 20 - هر گاه بعضی از انجمن های فرعی صورت مجلس انتخابات خود را در
مدتی که انجمن مرکزی برای آنها معین کرده به انجمن مزبور نفرستند انجمن
مرکزی انتخابات آن حوزه را خاتمه یافته دانسته و نتیجه را معین و اعلام
می کند ولی این امر مانع از حق شکایت رای دهندگان حوزه فرعی نخواهد بود.
ماده 21 - در هر حوزه انتخابیه هر گاه یک یا چند حوزه فرعی در مدتی که
انجمن مرکزی معین می کند انتخابات خود را به عمل نیاورند حق انتخابات آنان
ساقط و انتخابات سایر نقاط آن حوزه معتبر خواهد بود.
ماده 22 - منشی انجمن نظارت مرکزی صورت مجلس انتخابات درجه اول را در دو
نسخه حاضر کرده به امضای فرماندار و اعضای انجمن نظارت رسانیده یک نسخه
به فرمانداری تسلیم و نسخه دیگر را به وسیله فرماندار به وزارت کشور
می فرستد.
ماده 23 - همینکه نتیجه انتخابات درجه اول در تمام حوزه معین شد فرماندار
محل به منتخبین درجه اول کتبا اعلام می دارد که در ظرف ده روز در روز معین
در فرمانداری حضور یافته به انتخابات درجه دوم اقدام نمایند.
ماده 24 - انتخابات درجه دوم به طریق زیر صورت می گیرد:
آن عده از منتخبین درجه اول که در ظرف مدت ده روز در مرکز حوزه انتخابی
خود حاضر می شوند با حضور فرماندار محل و دادستان بالاترین دادگاه و رییس
انجمن شهر آنجا جلسه تشکیل و عده ای را که باید در آن حوزه برای عضویت سنا
تعیین شود از میان خود با اکثریت تام به رای مخفی معین می نماید.
هر گاه پس از دو دفعه گرفتن رای هیچیک از منتخبین درجه اول حائز اکثریت
تام نشد در دفعه سوم اکثریت نسبی کافی خواهد بود و در صورت تساوی آرا از
دارندگان رای به حکم قرعه معین خواهد شد.
تبصره - در صورتی که بعضی از منتخبین درجه اول با وجود دعوت و ابلاغ در
روز مقرر حضور پیدا نکنند اگر عده حاضر معادل دو ثلث انتخاب شدگان رسیده
باشد انتخاب انجام خواهد گرفت و به عنوان عدم حضور حقی برای عضو غائب
باقی نخواهد بود.
ماده 25 - همینکه انتخابات درجه دوم خاتمه یافت صورتجلسه انتخابات را
فرماندار در سه نسخه تهیه نموده و خود امضا و به امضای دادستان و رییس
انجمن شهر نیز می رساند.
یک نسخه از آن باید در فرمانداری بایگانی و نسخه دوم به وزارت کشور و
نسخه سوم توسط سنا به دبیرخانه وزارت کشور فرستاده شود.
اسم یا اسامی انتخاب شوندگان فورا پس از انتخابات درجه دوم از طرف
فرماندار محل اعلام می گردد.
فصل هفتم
در شکایت راجع به انتخابات
ماده 26 - مفاد ماده 40 - 41 - 43 - 44 قانون فعلی انتخابات مجلس شورای
ملی در مورد شکایت از انتخابات اعضا مجلس سنا نیز لازم الرعایه خواهد بود.
ماده 27 - شکایت کنندگان از انتخابات یا از انجمن نظارت می توانند قبل از
گشایش مجلس سنا شکایت خود را به دبیرخانه سنا ارسال دارند.
پس از گشایش مجلس مزبور فقط در ظرف هفته اول ممکن است شکایت را به مجلس
سنا ارسال نمود.
فصل هشتم
مواد مختلفه
ماده 28 - به کسانی که به عضویت مجلس سنا انتخاب می شوند باید به امضای
اعضای انجمن نظارت و فرماندار محل اعتبارنامه داده شود این اعتبار نامه
به دبیرخانه مجلس سنا تسلیم خواهد شد.
ماده 29 - مدت عضویت مجلس سنا خواه برای اعضایی که از طرف اعلیحضرت
همایون شاهنشاهی معین می شوند و خواه برای آنهایی که از طرف ملت انتخاب
می گردند شش سال شمسی است (به استثنای عده ای که پس از سه سال اول به حکم
قرعه خارج می شوند) در آخر سه سال اول نصف اعضا تجدید می شوند به این طریق
که در پایان اولین دوره سه ساله نصف اعضا سنا که از طرف اعلیحضرت همایون
شاهنشاهی معین و نصف از آنهایی که از طرف ملت انتخاب شده اند به حکم قرعه
خارج و جانشین آنها بر طبق این قانون معین یا انتخاب می گردد. پس از آن
تعیین یا انتخاب هر عضوی که مدت عضویت شش ساله او به پایان می رسد تجدید
می گردد. مقررات این ماده در موردی نیز رعایت خواهد شد که مجلس سنا پس از
انحلال مجددا افتتاح می یابد.
ماده 30 - هر یک از اعضای مجلس سنا که به موجب ماده پیش از عضویت مجلس
مزبور خارج می شود می تواند مجددا معین یا منتخب گردد.
ماده 31 - همینکه دو ثلث از کلیه اعضا مجلس سنا در تهران حاضر شدند مجلس
سنا از طرف اعلیحضرت همایون شاهنشاهی افتتاح می شود و رای آنان با اکثریت
مناط اعتبار خواهد بود.
ماده 32 - مدت دوره شش ساله از روز افتتاح مجلس سنا شروع می شود مگر در
مورد اعضایی که به موجب ماده 29 معین یا انتخاب می شوند که مدت عضویت شش
ساله آنها از روز تصویب اعتبارنامه آنها محسوب خواهد شد.
ماده 33 - همین که مجلس سنا افتتاح شد و هیات رئیسه موقتی خود را انتخاب
نمود شروع به رسیدگی به اعتبارنامه های اعضا انتخابی خود می نماید.
ماده 34 - هر گاه یک نفر یا چند نفر از سناتورهای انتخابی زودتر از یک
سال به آخر دوره عضویت باقی مانده فوت کنند یا استعفا دهند در این صورت
کسی که پس از سناتور مستعفی یا متوفی در فهرست انتخاب درجه دوم اکثریت
نسبی دارد به جای سناتور مستعفی یا متوفی و برای بقیه مدت عضویت انتخاب
می شود.
هر گاه عضو متوفی یا مستعفی از سناتورهایی باشد که از طرف اعلیحضرت
همایون شاهنشاهی معین شده است مراتب را فورا به وزارت کشور مستقیما یا
بنا به درخواست رییس مجلس سنا به عرض ملوکانه می رساند تا در صورتی که بیش
از یک سال به آخر عضویت دوره سناتور متوفی یا مستعفی باقی مانده باشد
جانشین او معین گردد.
در این صورت مدت عضویت این شخص برای بقیه مدت عضویت متوفی یا مستعفی
معتبر خواهد بود.
ماده 35 - مجلس سنا می تواند با هر عده ای که موقع افتتاح جلسه حضور دارند
شروع به مذاکره نماید ولی گرفتن رای وقتی ممکن خواهد بود که بیش از نصف
اعضا حاضر در مرکز حضور داشته باشند تصمیمات با اکثریت آرا اعضای رای
دهنده گرفته خواهد شد.
ماده 36 - اعضای مجلس سنا مشمول مصونیت مذکور در اصل 12 قانون اساسی
خواهند بود.
ماده 37 - اعلیحضرت همایون شاهنشاهی دوره اجلاسیه مجلس سنا را که همه ساله
در 14 مهر ماه شروع و در آخر خرداد ماه تمام می شود افتتاح می فرمایند در
هر دوره اجلاسیه ممکن است مجلس سنا یک دفعه و منتها برای مدت یک ماه از
طرف اعلیحضرت همایونی امر به تعطیل شود.
ماده 38 - نمایندگان مجلس سنا (سناتور) می توانند افتخارا با پیشنهاد دولت
و فرمان اعلیحضرت همایونی تصدی ماموریت دولتی بنمایند.
ماده 39 - مجلس سنا آیین نامه داخلی خود را تصویب کرده و به موقع اجرا
خواهد گذاشت .

متن گزارش فوق ضمیمه قانون اجازه اجرای نظامنامه انتخابات مجلس سنا بوده
و صحیح است .
رییس مجلس شورای ملی - رضا حکمت
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)