تصمیم قانونی دائر به اجرای موقت آیین نامه مصوب کمیسیون اصلاح آیین نامه داخلی

مصوب 25 اردیبهشت ماه 1328
ماده واحده - آیین نامه داخلی مجلس که به تصویب کمیسیون مخصوص رسیده با
اصلاحات به عنوان آزمایش موقتا به موقع اجرا گذارده می شود.
تصمیم قانونی بالا در جلسه یکشنبه بیست و پنجم اردیبهشت ماه یک هزار و
سیصد و بیست و هشت از طرف مجلس شورای ملی اتخاذ شده است .
رییس مجلس شورای ملی - رضا حکمت
متن آیین نامه مصوب کمیسیون اصلاح آیین نامه
آیین نامه داخلی
فصل اول
ریاست سنی اقتراع شعب - رسیدگی به اعتبارنامه ها
ریاست سنی
ماده 1 - در نخستین جلسه مجلس که بلافاصله در تعقیب جلسه افتتاحیه هر دوره
تقنینیه منعقد می شود از بین سه نفر مسن ترین نمایندگان اگر کسی سابقه
نمایندگی داشته باشد آنکه سابقه اش بیشتر است به ریاست سنی انتخاب می شود و
اگر هیچکدام سابقه نمایندگی نداشته باشند تنها سابقه سنی سنی منظور خواهد
بود و همچنین در همان جلسه شش نفر از جوان ترین نمایندگان به سمت منشی
معین می شوند.
ماده 2 - تشخیص هیات رئیسه سنی بر طبق شرایط فوق با اداره قانونگذاری
مجلس است .
ماده 3 - هیات رئیسه سنی تا انتخاب هیات رئیسه دائمی کلیه وظایف هیات
رئیسه دائمی را به عهده خواهد داشت .
اقتراع شعب
ماده 4 - پس از جلوس رییس سنی و اجرای مراسم تحلیف به شرح ماده 11
نمایندگان حاضر در مرکز به حکم قرعه متساویا به شش شعبه تقسیم می شوند و
پس از تقسیم هر چند نفری که باقی بمانند یا بعدا برسند مرتبا از شعبه اول
یک یک به شعب افزوده می شوند مقصود عمده از تشکیل این شعب رسیدگی به
اعتبارنامه ها و انتخاب کمیسیونهای مخصوص و فوق العاده است رییس و نایب
رییس و مخبر و منشی هر شعبه مطابق ترتیبی که در ماده 19 مقرر است با رای
مخفی و با ورقه انتخاب می شوند.
رسیدگی به اعتبارنامه ها در شعب
ماده 5 - شعب بدون فوت وقت (طبق صورتی که از اسامی حوزه های انتخابیه به
ترتیب حروف تهجی تنظیم شده ) شروع به رسیدگی اعتبارنامه ها و تشخیص صحت و
سقم انتخابات منتخبین بر طبق شرایط مندرجه در قانون انتخابات می کنند و
گزارش آن را تقدیم مجلس می دارند.
هر شعبه برای تسهیل امر و سرعت عمل می تواند از میان اعضا خود به حکم قرعه
یک یا چند شعبه فرعی که هر یک مرکب از سه نفر باشد معین کند ولی رسیدگی
نهایی در خود شعبه اصلی به عمل می آید و گزارش آن توسط مخبر شعبه به مجلس
شورای ملی داده می شود - مخبری که بدون مجوز غایب باشد یا از دفاع گزارش
شعبه یا کمیسیون تحقیق خودداری نماید در حکم مستعفی خواهد بود و تا
انتخاب مخبر جدید رییس یا نایب رییس و یا منشی شعبه یا کمیسیون از گزارش
دفاع خواهد نمود.
ماده 6 - هیچ شعبه ای نمی تواند تقدیم گزارش را بیش از ده روز به تعویق
بیندازد در صورتی که تاخیر به حکم ضرورت به عمل آمده باشد رییس شعبه مکلف
است هیات رئیسه مجلس را مطلع سازد و هر گاه هیات رئیسه علت را موجه دانست
موضوع را دوباره بهمان شعبه و در غیر این مورد به شعبه دیگر یا به یک
کمیسیون مخصوص منتخب از شعب ارجاع می نماید.
ماده 7 - هر شعبه باید در هر جلسه به توسط منشی صورت مجلس خود را تنظیم
کند و گزارش جلسات شعبه را با قید اسامی حاضرین و غائبین به وسیله دفتر
مجلس شورای ملی تقدیم هیات رئیسه مجلس نماید.
رسیدگی به اعتبارنامه ها در مجلس
ماده 8 - گزارش شعبه اعم از قبول یا رد در مجلس قرائت می شود و در صورتی
که مخالفی نباشد تصویب شده محسوب می گردد و اگر مخالفی باشد به کمیسیون
تحقیق هیجده نفری مرکب از نمایندگان منتخب از شعب شش گانه که قبل از
رسیدگی به اعتبارنامه ها به نسبت سه نفر از هر شعبه به طور ثابت انتخاب
می شوند ارجاع می گردد - این کمیسیون به دلایل و توضیحات نماینده مخالف و
مدافعات طرف رسیدگی می کند و رای می دهد - رای کمیسیون که باید مدلل و موجه
باشد در صورتی که مبنی بر تصویب اعتبارنامه باشد قطعی خواهد بود.
گزارش کمیسیون تحقیق که تهیه و تقدیم آن نباید بیش از ده روز طول یابد
طبع و بیست و چهار ساعت قبل از طرح در مجلس بین نمایندگان توزیع می گردد
این گزارش در مجلس قرائت می شود و فقط در موردی که رای کمیسیون مبنی بر رد
اعتبارنامه باشد به شرطی که صاحب اعتبارنامه درخواست کند در خود مجلس
رسیدگی می شود یعنی صاحب اعتبارنامه اعتراضات خود را نسبت به رای کمیسیون
به اطلاع مجلس می رساند مخبر هم اگر توضیحی دارد می دهد سپس مجلس اعتبارنامه
را رد یا قبول می کند.
ماده 9 - اخذ رای در مورد اعتبارنامه های مورد اعتراض که در مجلس رسیدگی
می شود باید با ورقه و علنی باشد.
ماده 10 - نمایندگانی که هنوز صحت و سقم انتخابشان محقق نشده است حق نطق
و دادن رای در مجلس دارند ولی در شعبه یا کمیسیون تحقیق موقع رسیدگی به
اعتبارنامه آنها نه حق حضور دارند و نه حق رای ولی در صورتی که از طرف
شعبه یا کمیسیون چه به تقاضای خودشان و چه به تصمیم شعبه یا کمیسیون برای
توضیح دعوت شده باشند حق حضور کسب می کنند.
فصل دوم
مراسم سوگند و انتخاب هیات رئیسه دائمی
مراسم سوگند
ماده 11 - بلافاصله پس از تعیین هیات رئیسه سنی نمایندگان حاضر در مجلس به
هیات اجتماع قسم یاد می نمایند بدین ترتیب که رییس سنی سوگندنامه مندرج در
اصل یازدهم قانون اساسی را که بر ورقه مخصوصی نوشته می شود قرائت می کند و
سایرین جمعا عین آن را تکرار و پس از ختام ذیل سوگندنامه را امضا
می نمایند. مراسم سوگند باید در حال قیام و خضوع و توجه مخصوص جریان یابد.
ماده 12 - نمایندگانی که بعدا وارد مجلس می شوند قبل از حضور در جلسه علنی
مکلفند در حضور هیات رئیسه سوگند یاد و ذیل سوگندنامه را امضا کنند.
هیات ریسه دائمی
ماده 13 - هیات رئیسه دائمی مجلس بلافاصله بعد از تصویب اعتبارنامه سه ربع
از نمایندگان حاضر در تهران برای مدت یک سال انتخاب و در موقع تجدید
انتخاب نیز بلافاصله بعد از اختتام مدت بهمان ترتیب رفتار می شود.
ماده 14 - هیات رئیسه دائمی مرکب است از یک رییس و دو نایب رییس و شش
منشی و سه کارپرداز نواب و منشیان و کارپردازان هر کدام به طور جمعی
انتخاب می شوند رییس مجلس بر سایر اعضا هیات رئیسه و تمام دوائر مجلس سمت
ریاست دارد.
ماده 15 - از شش نفر منشی چهار نفر که دارای رای بیشتر باشند وظایف
منشیگری را انجام می دهند و در صورت غیبت بعضی از آنان در جلسه علنی رییس
به جای آنان از دو نفر دیگر استفاده می کند.
ماده 16 - انتخاب رییس به اکثریت تام و انتخاب سایر اعضا هیات رئیسه به
اکثریت نسبی و جملگی به رای مخفی خواهد بود - در صورتی که در انتخاب رییس
دفعه اول اکثریت تام حاصل نشود دفعه دوم اکثریت نسبی کافی خواهد بود.
خطابه به حضور اعلیحضرت همایون
ماده 17 - در آغاز هر دوره تقنینیه پس از انتخاب هیات رئیسه دائمی مجلس
شورای ملی بر طبق اصل دهم قانون اساسی خطابه ای به حضور اعلیحضرت همایون
عرض و آمادگی خود را به کار اعلام می دارد.
استعفا یا فوت رییس
ماده 18 - اگر رییس مجلس پیش از انقضا مدت ریاست استعفا داد یا فوت نمود
یکی از نواب رییس به ترتیب تقدم سنی و در صورت غیبت آنان رییس سنی مجلس
جلسه را منعقد می سازد و استعفانامه را قرائت یا فوت را اعلام می دارد و در
مورد فوت احتراما جلسه را ختم می کند و در جلسه بعد یکی از نواب رییس و در
صورت غیبت آنان رییس سنی جلسه را تشکیل می دهد و رییس جدید انتخاب می شود و
در مورد استعفا بعد از اعلام و قرائت آن در مجلس بلافاصله انتخاب رییس جدید
به عمل می آید.
فصل سوم
تشکیل شعب و انتخاب کمیسیونها - گزارش شعب و کمیسیونها
شعب
ماده 19 - انتخاب شعبی که بر طبق ماده 4 تشکیل می یابد هر یک سال مقارن
انتخاب هیات رئیسه به طور اقتراع تجدید می شود و رییس و نایب رییس و مخبر
و منشی هر شعبه مطابق ترتیبی که برای انتخاب هیات رئیسه مجلس مقرر است
انتخاب می شوند.
حد نصاب تشکیل شعب و کمیسیونها
ماده 20 - مناط اعتبار برای تشکیل هر یک از شعب و کمیسیونها بیش از نصف
اعضا حاضر در مرکز و برای گرفتن نتیجه و اخذ رای بیش از نصف حاضرین در
جلسه خواهد بود. و در مواردی که رای کمیسیون مستقلا قابل اجرا باشد یعنی
برای تصویب به مجلس نرود تشکیل آن منوط به حضور بیش از نصف کلیه اعضا
کمیسیون خواهد بود.
ماده 21 - شعب موظفند بلافاصله پس از اقتراع هیات رئیسه خود و اعضا
کمیسیون تحقیق را انتخاب کنند و نتیجه را در جلسه بعد به مجلس گزارش
دهند.
کمیسیونها و طرز انتخاب آنها
ماده 22 - کمیسیونها به عده وزارتخانه ها به انضمام کمیسیونهای عرایض و
بودجه و کمیسیون محاسبات مجلس و کمیسیون امور استخدام و کمیسیون امور
اجتماعی در هر سال مقارن انتخاب هیات رییسه در مجلس با رای مخفی و اکثریت
نسبی برای مدت یک سال انتخاب می شوند عده اعضا کمیسیونها به استثنای
کمیسیون عرایض و محاسبات که شش نفر خواهند بود مطابق تشخیص هیات رئیسه از
دوازده الی هیجده نفر خواهد بود - علاوه بر کمیسیونهای مذکور مجلس می تواند
در مورد احتیاج کمیسیونهای فوق العاده و مخصوص برای وظایف معین انتخاب
نماید.
ماده 23 - هیچیک از اعضا هیات رئیسه نمی تواند به عضویت کمیسیون محاسبات
انتخاب شود.
ماده 24 - برای نظارت در انتخاب کمیسیونها و استخراج آرا شش نفر از
نمایندگان در مجلس با قرعه تعیین و سه نفر دیگر از منشیان با انتخاب رییس
به آنان ملحق می شوند.
ماده 25 - استخراج آرا برای کمیسیونها با حضور هیات نظار به عمل می آید و
نباید بیش از سه روز به طول انجامد - هر نماینده ای ملزم است حداقل عضویت
یکی از کمیسیونهای دائمی را که انتخاب و تعیین می شود قبول نماید.
ماده 26 - هیچیک از نمایندگان حق عضویت بیش از سه کمیسیون دائمی را
نخواهند داشت و در صورتی که اتفاقا برای عضویت بیشتر از سه کمیسیون دائمی
انتخاب شوند هیات نظارت انتخاب کمیسیونها با رضایت نماینده منتخب نام او
را از کمیسیون یا کمیسیونهای اضافی حذف و نماینده ای را که بعد از او
اکثریت دارد به جای وی معین می کند.
ماده 27 - برای تعیین نامزدهای کمیسیونهای دائمی هر سال در موعد مقرر از
هر شعبه دو نفر تعیین می شوند که هیاتی تشکیل دهند و آن هیات با رعایت
تناسب و تمایل نمایندگان عده ای را برای هر یک از کمیسیونها نامزد و صورتی
از اسامی آنان را تهیه و پیشنهاد و اسامی اشخاصی را که در هر شعبه خودشان
داوطلب شده اند نیز در ذیل آن اضافه می کند این صورت طبع و بین نمایندگان
توزیع می گردد و هر یک از نمایندگان موقع انتخاب در جلسه علنی اسامی را که
موافق نباشد خط می کشد و بقیه به اضافه اشخاصی که ممکن است آنها را علاوه
کرده باشد منتخبین او محسوب می شوند.
هر گاه اشخاصی از عضویت یا نمایندگی مجلس استعفا کنند یا فوت نمایند
کسانی به جای آنان به عضویت کمیسیونی که عضو آنجا بوده اند انتخاب نمی شوند
مگر موقعی که عده آنان بیش از ربع عده اعضا کمیسیون باشد.
هیات رئیسه کمیسیونها
ماده 28 - هر یک از کمیسیونها پس از انتخاب بی درنگ به ریاست مسن ترین عضو
خود منعقد می گردد و یک رییس و دو نایب رییس و یک مخبر و به تناسب کمی و
یا زیادی کار یک یا دو منشی با رای مخفی و اکثریت نسبی انتخاب می شود.
ماده 29 - در غیاب رییس و نایب رییس کمیسیون به ریاست مسن ترین عضو تشکیل
می شود.
دفتر کمیسیونها
ماده 30 - هر یک از کمیسیونها برای حفظ دفاتر و تنظیم صورت مجلس و
بایگانی اوراق و اسناد و سرعت جریان امور دفتری یک منشی از اعضای اداری
مجلس در اختیار خواهد داشت تهیه صورت مجلسهای کمیسیونها و ثبت اسامی اعضا
حاضر و غایب و گزارش عملیات ماهانه کمیسیون به عهده منشی اداری است که پس
از ملاحظه و امضای رییس کمیسیون به هیات رئیسه مجلس داده شود.
ارجاع لوایح و طرحها به کمیسیونها
ماده 31 - رییس مجلس مکلف است لوایح عادی و یک شوری را اعم از لوایح
بودجه ای و لوایحی که فوریت آنها در مجلس تصویب شده و همچنین طرحهایی را
که قابل توجه شده باشد بلافاصله در مجلس علنی به کمیسیونهای صلاحیتدار
ارجاع و اعلام نماید در صورت تردید در تشخیص صلاحیت کمیسیون نظر رییس قاطع
خواهد بود.
مدت تقدیم گزارش به مجلس
ماده 32 - هر طرح یا لایحه که به کمیسیون ارجاع می شود باید گزارش آن منتها
در ظرف یک ماه از تاریخ وصول به دفتر کمیسیون به مجلس نماید که آن را جزو
دستور مجلس قرار دهد و حق تقدم ماده (80) تعیین خواهد شد ولی در مورد
لوایح مفصل هر گاه کمیسیون نتوانست رسیدگی به آن را در این مدت تمام کند
باید به مجلس گزارش دهد و برای اتمام مطالعات و اتخاذ تصمیم تقاضای تمدید
نماید ولی بهر حال این تمدید نباید بیش از یک مرتبه و طولانی تر از دو ماه
باشد و در هر صورت درخواست تمدید باعث وقفه کار کمیسیون نخواهد شد و اگر
کمیسیون پس از انقضای مهلت باز هم نتیجه نگرفته باشد رییس مجلس مکلف است
لایحه را در مجلس مطرح سازد.
ماده 33 - گزارش کمیسیونها به رییس مجلس داده می شود و رییس مجلس مکلف است
ماه به ماه صورتی از گزارشهای مزبور و فهرستی از کلیه کارهایی که بهر
کمیسیون ارجاع شده و هنوز خاتمه نیافته باشد تهیه و در معرض ملاحظه
نمایندگان بگذارد.
ماده 34 - گزارش کمیسیونها باید حداقل چهل و هشت ساعت قبل از موقع طرح در
مجلس طبع و توزیع شده باشد.
ماده 35 - در کلیه کمیسیونها نمایندگانی که عضویت ندارند می توانند حاضر
گردند و مذاکرات را استماع نمایند ولی حق دادن رای را ندارند همچنین در
مذاکرات کمیسیونها نمی توانند شرکت کنند مگر آنکه از طرف کمیسیون برای این
منظور دعوت شده باشند هر گاه رییس کمیسیون مصلحت و مقتضی نداند هیچکس غیر
از اعضا کمیسیون حق حضور در کمیسیون نخواهد داشت .
ماده 36 - هر کمیسیون باید ماه به ماه گزارشی از عملیات خود به مجلس
شورای ملی تقدیم دارد و این گزارش پس از قرائت در مجلس بدون مذاکره در
روزنامه رسمی چات خواهد شد.
اسناد و اوراق کمیسیونها
ماده 37 - تمام اسناد و اوراق مربوط به اموری که باید در کمیسیونها
مباحثه شود به توسط رییس مجلس به آن کمیسیون ارجاع می شود - نمایندگان
می توانند آن اسناد را با اجازه رییس کمیسیون ملاحظه کنند لیکن اسناد مزبور
به هیچ وجه نباید از کمیسیون خارج شود.
ماده 38 - پس از آنکه مجلس در باب طرح یا لایحه رای نهایی را داد اسناد و
اوراق و صورت جلسات مربوط به آن در مجلس ضبط می شود.
لوایح مربوط به چند کمیسیون
ماده 39 - در مورد لوایح و طرحهایی که ارتباط اساسی آن به کمیسیون خاصی
روشن نبوده و جنبه های مختلفی داشته باشد رییس مجلس می تواند کمیسیون خاصی
از کمیسیونهای مربوطه تشکیل دهد و طرح یا لایحه را به آن کمیسیون ارجاع
نماید. کمیسیون مزبور مانند کمیسیونهای دیگر از بین اعضا خود رییس و منشی
و مخبر انتخاب می کند و پس از شور نتیجه رای خود را به مجلس گزارش می دهد.
ماده 40 - مجلس به ملاحظه اهمیت هر طرح یا لایحه قانونی می تواند به جای
ارجاع به کمیسیون دائمی مربوطه با درخواست رییس مجلس یا پیشنهاد پنج نفر
از نمایندگان رای بدهد که از هر شعبه یا کمیسیون دو یا سه نفر برای عضویت
کمیسیون مخصوصی جهت رسیدگی به آن طرح یا لایحه انتخاب شود و هر گاه طرح یا
لوایح قانونی جدید مشابهی پیشنهاد شود توسط رییس به همان کمیسیون ارجاع
می گردد به لزوم انتخاب مزبور بعد از توضیح مختصر رییس یا یکی از
امضاکنندگان و نطق مختصر یک مخالف رای گرفته می شود.
لوایح و طرحهای دوره سابق
ماده 41 - در اول هر دوره تقنینیه هیات رئیسه صورتی از طرحها و لوایحی را
که در دوره سابق معوق مانده در اختیار نمایندگان می گذارد و صورتی نیز
برای دولت ارسال می دارد هر یک از آن طرحها یا لوایح که لزوم تجدید آن به
وساطت پانزده نفر از نمایندگان یا به درخواست دولت تقاضا شود به ترتیب
مندرج در آیین نامه به کمیسیونهای مربوطه ارجاع و مورد شور قرار می گیرد.
گزارش کمیسیونهای سابق
ماده 42 - لوایح و طرحهایی که در کمیسیونهای مربوطه خاتمه یافته و گزارش
آن به مجلس داده شده ولی قبل از طرح در مجلس دوره یکساله آن کمیسیونها
منقضی گردیده باشد آن لوایح و طرحها به کمیسیونهای جدید ارجاع نخواهد شد
و مخبر همان کمیسیون و در صورت غیبت او رییس یا منشی کمیسیون از گزارش
مزبور دفاع خواهند کرد.
فصل چهارم
وظایف کمیسیونها
کمیسیون بودجه
ماده 43 - وظایف کمیسیون بودجه به قرار ذیل است :
(1) - رسیدگی به بودجه سال بعد.
(2) - تعیین تکلیف لوایح و اعتبارات مربوط به سال جاری .
(3) - رسیدگی به لوایح و طرحهای قانونی که موجب تغییر درآمد و هزینه همان
سال است که بودجه آن به کمیسیون ارجاع شده .
(4) - رسیدگی به لایحه تفریغ بودجه .
(5) - رسیدگی به دیون و مطالبات دولت و انتقالات اموال دولتی و امتیازات
(از لحاظ مالی ).
تبصره - مقصود از رسیدگی مذکور در ماده 43 عبارت است از بررسی دقیق در
اقلام عواید مملکتی و صحت ارقام هر قلم و مطابقت آن با قوانین موضوعه و در
مورد اقلام هزینه بررسی دقیق ارقام و تطبیق صورتهای ریز و مطالعه دلائل
بودجه های هزینه هر وزارتخانه و پیشنهاد صرفه جویی از راه تقلیل یا حذف
اقلامی که غیر ضروری تشخیص داده شود.
ماده 44 - کمیسیون بودجه به لایحه یا طرح قانونی که مستلزم مخارج مستمر در
چند سال باشد رسیدگی می کند در این صورت مبلغی که متعلق بهر سال است در
بودجه همان سال پیش بینی می شود.
ماده 45 - مجلس همیشه می تواند رسیدگی به لوایح و طرحهای قانونی را مطابق
ماده 40 به کمیسیون مخصوص دیگری ارجاع کند ولی این کمیسیون فقط می تواند
گزارش کلی بدهد بدون آنکه بتواند در باب هزینه عقیده ای پیشنهاد کند.
هر گاه رای کمیسیون مخصوص با لایحه موافق باشد باید نتیجه ملاحظات خود را
به کمیسیون بودجه اطلاع دهد و این کمیسیون در ظرف ده روز عقیده خود را در
باب تصویب خرج اظهار می کند و در این صورت عقیده و رای کمیسیون بودجه که
باید مستند به دلائل موجه بوده باشد طبع و ضمیمه گزارش کمیسیون مخصوص
می شود.
مواردی که به موجب آیین نامه فوری نامیده می شود از قواعد فوق مستثنی است .
ماده 46 - پیشنهادهایی در کمیسیون بودجه مطرح و مورد اخذ رای تواند بود
که مستقیما با بودجه و صرفه جویی ارتباط داشته باشد و پیشنهاد تغییر یا
حذف در سازمان دولتی هم منحصرا از همین لحاظ بودجه ای قابل طرح است ولی
پیشنهادهایی که مستقل از امور بودجه و یا با قوانین تشکیلات یا استخدام سر
و کار داشته باشد و همچنین پیشنهادهایی که مستلزم ازدیاد مخارج باشد قابل
طرح در کمیسیون بودجه نخواهد بود.
هیچگونه پیشنهاد خرج و مطلبی که خارج از لایحه بودجه باشد قابل طرح در
کمیسیون بودجه نیست مگر در صورتی که از مجلس ارجاع شده باشد.
کمیسیون دادگستری
ماده 47 - وظایف کمیسیون دادگستری عبارت است از:
(1) - رسیدگی به لوایح و طرحهای قانونی راجع به امور حقوقی (اعم از مدنی
و جزایی و ثبتی و غیره ).
(2) - رسیدگی به اعلام جرمهای مربوط به وزرا (طبق قانون محاکمه وزرا) و
مربوط به نمایندگان مجلس (مطابق فصل دوازدهم این آیین نامه ).
کمیسیون دارایی
ماده 48 - وظایف کمیسیون دارایی عبارت است از رسیدگی به لوایح و طرحهای
قانونی راجع به وضع مالیاتها و عوارض و نقل و انتقال اموال دولتی و
امتیازات و معادن و یا تاسیس و ایجاد بانکها و هر آنچه در عایدات دولت
موثر است (به استثنای آنچه به موجب قوانین از مختصات انجمنهای ایالتی و
ولایتی و شهرداریها است ) و پیشنهاد الغا و تخفیف و تغییر تعرفه یا نرخ
مالیاتها و عوارض .
کمیسیون کشور
ماده 49 - وظایف کمیسیون کشور عبارت است از رسیدگی به لوایح و طرحهای
قانونی راجع به انتظامات عمومی و ژاندارمری و شهربانی و امور مربوط به
تقسیمات کشور و امور مربوط به قانون عمران و اسکان عشایر و شهرداریها و
آمار و ثبت احوال و قوانین مربوط به انتخابات و انجمن های ایالتی و ولایتی
و امثال آنها.
کمیسیون فرهنگ
ماده 50 - وظایف کمیسیون فرهنگ عبارت است از رسیدگی به لوایح و طرحهای
قانونی راجع به آموزش و پرورش و فرهنگ عمومی و کلیه امور علمی مربوط به
مدارس دولتی و خصوصی اعم از قدیم و جدید و دانشگاهها و آموزشگاهها و
تشکیلات مذهبی و اوقات و امتیازات علمی و گواهینامه ها و نشانها و امور
مربوط به شورای عالی فرهنگ و جراید و نشریات و کتابخانه ها و موزه ها و
حفریات و عتیقات و هنرهای زیبا و تربیت بدنی و امثال آنها.
کمیسیون بهداری
ماده 51 - وظایف کمیسیون بهداری عبارت است از رسیدگی به کلیه لوایح و
طرحهای قانونی مربوط به بهداشت عمومی و بیمارستانها و تیمارستانها و
زایشگاهها و درمانگاهها و داروخانه ها و قرنطینه ها و بهداری زندانها و
کلیه امور مربوط به بهداشت و امور مربوط به معاونت عمومی کشور.
کمیسیون راه
ماده 52 - وظایف کمیسیون راه عبارت است از رسیدگی به لوایح و طرحهای
قانونی مربوط به ساختمان راه آهن و راههای شوسه و پلها و بندرها و حفر
تونل و کلیه امور مربوط به طرق و شوارع کشور و همچنین هواپیمایی کشوری و
کشتیرانی .
کمیسیون کشاورزی
ماده 53 - وظایف کمیسیون کشاورزی عبارت است از رسیدگی به لوایح و طرحهای
مربوط به کشاورزی و مزارع نمونه و امور آبیاری و سدسازی و دفع آفات نباتی
و حیوانی و تبدیل و اصلاح بذر و امور راجع به کشاورزی عمومی و جنگلبانی و
باغداری و دامپروری و صید و همچنین بانکهای کشاورزی و کلیه امور دیگر که
مربوط به توسعه و ترقی کشاورزی باشد.
کمیسیون اقتصادی و بازرگانی و پیشه و هنر
ماده 54 - وظایف کمیسیون بازرگانی و پیشه و هنر عبارت است از رسیدگی به
لوایح و طرحهای مربوط به امور اقتصادی و بازرگانی از قبیل شرکتها و
بانکها و اطاقهای بازرگانی و کلیه کارخانجات کشور و صنایع و امتیازات
داخلی و معادن و معاهدات بازرگانی و امثال آن .
کمیسیون پست و تلگراف و تلفن
ماده 55 - وظایف کمیسیون پست و تلگراف و تلفن عبارت است از رسیدگی به
لوایح و طرحهای مربوط به پست زمینی و هوایی و دریایی و تلگراف و تلفن و
بی سیم و رادیو و رادار و امثال آن .
کمیسیون نظام
ماده 56 - وظایف کمیسیون نظام عبارت است از رسیدگی به لوایح و طرحهای
مربوط به نیروی زمینی و دریایی و هوایی و امور مربوط به سربازگیری و هر
آنچه مربوط به وظایف و صلاحیت وزارت جنگ از قبیل استخدام افسران و امور
آموزشگاهها و دانشکده های نظامی و امثال آن باشد بغیر از قوانین محاکمات
نظامی که داخل حدود صلاحیت کمیسیون دادگستری است .
کمیسیون خارجه
ماده 57 - وظایف کمیسیون خارجه عبارت است از رسیدگی به لوایح و طرحهای
قانونی مربوط به عهدنامه ها و مقاوله نامه ها و قراردادها با ممالک خارجه و
امتیازات خارجی و استخدام اتباع خارجه و گذرنامه ها و تابعیت و تاسیس
سفارتخانه ها و کنسولخانه ها و هر نوع هیات های اعزامی و مسائل مربوط به
سازمان وزارت خارجه و سایر امور راجع به روابط با دول خارجه و اصول سیاست
خارجی ایران و نظارت در سیاست خارجی دولت و استماع گزارش وزیر امور خارجه
راجع به جریان سیاست خارجی مملکت لااقل یک مرتبه در هر ماه .
تبصره - در مورد استخدام اتباع خارجه گذشته از کمیسیون خارجه نظر
کمیسیونهای مربوطه هم شرط است .
کمیسیون امور استخدامی
ماده 58 - وظایف کمیسیون امور استخدامی عبارت است از رسیدگی به لوایح
قانونی مربوط به قوانین استخدامی و تصویب سازمان وزارتخانه ها با جلب نظر
هر یک از کمیسیونهای مربوطه .
کمیسیون امور اجتماعی
ماده 59 - وظایف کمیسیون امور اجتماعی عبارت است از رسیدگی به لوایح
مربوط به کار و بیمه کارگران و حدود وظایف و تکالیفی که قانون برای
کارفرما و کارگر و مالک و زارع و روابط آنها با هم معین کرده است و سایر
امور اجتماعی کشور از قبیل امور مربوط به سینماها و تاترها و تبلیغات و
بیمه اجتماعی و اخلاقیات و بیکاری و فحشا و جنایات و امثال آن .
کمیسیون عرایض
ماده 60 - وظیفه کمیسیون عرایض عبارت است از رسیدگی و ترتیب اثر دادن به
عرایض و شکایات که از ناحیه مردم به مجلس می رسد و همچنین انجام تکالیفی
که به موجب قوانین خاص به آن کمیسیون محول است .
ماده 61 - عرایض باید کتبی و با امضا یا مهر و یا اثر انگشت و حتی الامکان
توام با مدارک باشد و صاحب عریضه (اعم از عریضه مستقیم یا پستی یا
تلگرافی ) باید خود و محل اقامت خود را به طور وضوح معرفی و معین کند و در
صورت تعدد شاکیان لااقل باید نشانی و امضا یا مهر یا اثر انگشت یکی از
آنان قید شده باشد.
ماده 62 - عرایض ممکن است به عنوان مجلس یا رییس مجلس یا کمیسیون عرایض
یا سایر کمیسیون ها نوشته شود و در صورتی که توسط یکی از نمایندگان
فرستاده شود آن نماینده در حاشیه عریض تاریخ تسلیم آن را به دفتر مجلس
قید و امضا کند.
ماده 63 - تمام عرایض وارده بلافاصله در دفتر مخصوص ثبت کل تحت شماره و
تاریخ و نام و نشانی عارض و خلاصه مطلب ثبت می شود و شماره ثبت به صاحب آن
داده می شود و اگر عریضه توسط یکی از نمایندگان داده شده باشد نام آن
نماینده نیز در دفتر مخصوص ثبت می شود.
ماده 64 - تمام عرایض پس از ثبت به وسیله دبیرخانه به کمیسیون عرایض برای
رسیدگی ارجاع می شود مگر عرایض و شکایاتی که مربوط به موضوعهایی که در
کمیسیون های دیگر یا شعب تحت شور و مداقه است برسد که در این صورت عرایض
مزبور را رییس مجلس به کمیسیونها یا شعب مربوطه ارجاع خواهد نمود.
ماده 65 - هر یک از نمایندگان که بخواهد از مفاد عریضه ای مستحضر بشود به
کمیسیون عرایض یا کمیسیون و شعبه ای که عریضه به آنجا فرستاده شده است (با
مراعات ماده 37) مراجعه خواهد نمود.
ماده 66 - درباره عرایض و شکایات واصله هر یک از کمیسیونها که مرجع شکایت
باشد یکی از تصمیمات زیرین را اتخاذ می نماید:
(1) - ارجاع امر با ارسال رونوشت عریضه به وزارتخانه مربوطه برای رسیدگی
به موضوع و اقدام قانونی به منظور احقاق حق شاکی .
(2) - راهنمایی شاکی به تعقیب شکایت خود در مراجع صالحه قضایی یا اداری .
(3) - در صورت لزوم احضار نماینده وزارتخانه مربوطه و خواستن سوابق امر
حتی خواستن توضیحات از شخص وزیر.
(4) - ضبط عریضه در صورتی که کمیسیون آن را بی موضوع و ارجاع آن را
بی فایده تشخیص دهد.
ماده 67 - دبیرخانه مجلس هر یک از تصمیمات متخذه را به صاحب عریضه اطلاع
می دهد و در هر صورت جواب عریضه باید در کوتاهترین مدت داده شود.
ماده 68 - هر گاه وزیر یا معاون وزارتخانه مربوطه نسبت به موضوع شکایات
رسیدگی ننمود و بدون عذر موجه در جواب دادن تاخیر کرد یا جواب او مقنع
نبود کمیسیون گزارش جریان کار را با اظهار نظر به مجلس می دهد و مجلس
اتخاذ تصمیم می کند.
ماده 69 - کمیسیونها و شعبی که طبق ماده 64 عرایض به آنها رجوع می شود
باید در گزارش خود متذکر این نوع عرایض بشوند.
نسبت به عرایضی که علاوه بر ارجاع به یکی از وزارتخانه ها کمیسیون صلاح
بداند که به ملاحظه مجلس برسد گزارش خاصی می دهد که در جلسه علنی قرائت
شود.
کمیسیون محاسبات مجلس
ماده 70 - وظایف کمیسیون محاسبات و بودجه مجلس عبارت است از:
(1) - تحقیق و تصفیه کلیه محاسبات و رسیدگی در بودجه سالیانه و مخارج و
اعتبارات اضافی مجلس که از طرف مجلس ارجاع می شود و تقدیم گزارش آن برای
تصویب مجلس شورای ملی .

(2) - رسیدگی و مداقه در لایحه تفریغ بودجه مجلس که باید حتما پس از تطبیق
بودجه با اسناد خرج گزارش آن را تا چهار ماه پس از خاتمه دوره عمل سال
مالی به مجلس شورای ملی تقدیم نماید.
(3) - نظارت و مراقبت در اجرای مقررات بودجه مصوب مجلس .
(4) - بازرسی و رسیدگی دقیق و نظارت در مورد کلیه اموال و اشیا منقول و
غیر منقول مجلس شورای ملی از هر نوع و هر قبیل .
(5) - تقدیم گزارش های سه ماهه راجع به امور محاسباتی و وضع اموال و اشیا
منقول و غیر منقول مجلس شورای ملی .
(6) - تقدیم گزارش جامع سالیانه راجع به انجام وظایف محوله .
(7) - رسیدگی به امور مرخصی و جرائم نمایندگان مجلس به ترتیبی که در فصل
13 مربوطه به مرخصی و غیبت مندرج است .
(8) - رسیدگی به حساب صندوق جرائم .
ماده 71 - صدی پنجاه وجوه حاصله از جرایم مجلس برای خرید کتاب و ساختمان
محل کتابخانه به کتابخانه مجلس تخصیص داده خواهد شد و صدی پنجاه دیگر جهت
تاسیس بیمارستان مجلس اختصاص داده می شود.
فصل پنجم
ترتیب جلسات
تشکیل جلسه و جریمه تاخیر ورود یا غیبت
ماده 72 - نمایندگان باید در روزی که قبلا برای تشکیل جلسه معین شده منتها
تا پانزده دقیقه بعد از ساعت معین در تالار جلسه حاضر شوند در صورتی که در
آخر پانزده دقیقه اکثریت برای شروع مذاکره حاصل نشود رییس مجلس را تعطیل
می کند و غائبین بی اجازه معادل حقوق تمام روز جریمه می شوند و اسامی آنان
در جلسه علنی بعد جداگانه اعلام می شود و در صورتی که عده کافی برای شروع
مذاکره حاصل شده باشد غائبین در مقابل هر پانزده دقیقه معادل یک عشر حقوق
روزانه جریمه می شوند اگر اشخاصی در موقع رای غایب شوند معادل نصف حقوق
روزانه جریمه می شوند و نام آنان نیز در جلسه بعد اعلام می شود.
اسامی همه آنها که به ترتیب فوق جریمه شده اند برای نشر به جراید یومیه
داده خواهد شد.
ماده 73 - حداقل مدت هر جلسه سه ساعت است مگر اینکه هیچ مطلبی چه برای
مذاکره و چه برای رای موجود نباشد و در صورتی که قبل از انقضا وقت رییس
جلسه خصوصی اعلام کند در این صورت غیبت از جلسه خصوصی هم مشمول ماده فوق
خواهد بود و اگر جلسه علنی در وسط کار به عنوان تنفس تعطیل شود مدت تنفس
نباید از نیم ساعت تجاوز کند و رییس مکلف است جلسه را ثانیا تشکیل دهد و
غائبین مشمول جرائم مقرر خواهند بود.
جریمه غیبت و تاخیر حضور در کمیسیون و شعب و هیات رئیسه
ماده 74 - نمایندگان باید در جلسات کمیسیونها و شعب و هیات رئیسه در
ساعتی که قبلا تعیین می شود حاضر شوند و در صورت عدم حضور برای هر پانزده
دقیقه غیبت یک سدس حقوق روز آنها کسر خواهد شد.
حفظ نظم جلسات
ماده 75 - افتتاح جلسات و حفظ و ترتیب مذاکرات و اجرای آیین نامه و حفظ
نظم به عهده رییس مجلس است .
اخطار نظامنامه
ماده 76 - هر یک از نمایندگان در صورتی که تخلف در اجرای آیین نامه مجلس
مشاهده نمایند حق دارد مورد تخلف را با استناد به ماده مربوطه در همان
جلسه به وجه اختصار و بدون خروج از موضوع اخطار کند و در صورتی که از
موضوع خارج شود مورد اخطار واقع می شود و در صورت ادامه بیانات خارج از
موضوع حق نطق او در آن جلسه سلب خواهد شد.
تشخیص عده حضار
ماده 77 - تشخیص عده حضار به عهده منشیان و اعلام آن با رییس مجلس است .
خلاصه مذاکرات و تصمیمات مجلس
ماده 78 - صورت کامل مذاکرات هر جلسه با مصوبات و اسامی غائبین و
دیرآمدگان آن جلسه بلافاصله طبع و قبل از انعقاد جلسه بعد بین نمایندگان
توزیع می شود و هر گاه در صورت مشروح مجلس مطلبی صریحا بر خلاف اظهارات
نماینده ای ثبت شده باشد آن نماینده به طور اختصار می تواند فقط نسبت به
همان مورد اعتراض نماید و به رییس تذکر دهد و بعد از آن که صورت مذاکرات
به تصویب رسید برای درج به روزنامه رسمی ارجاع می گردد و اگر نماینده به
عنوان اعتراض به صورت مجلس مطالبی اظهار دارد که مربوط به موضوع نباشد
نطق او قطع و در صورت تمرد مورد اخطار رییس واقع می گردد صورت مجلس
مذاکرات باید با امضای رییس مجلس یا نواب او برسد.

مطالب راجع به مجلس
ماده 79 - در ابتدای هر جلسه قبل از ورود در دستور مجلس رییس مطالب مهمی
را که آگاهی مجلس از آنها ضروری باشد به اطلاع نمایندگان می رساند ولی این
مطالب مورد بحث واقع نخواهند شد مگر با اجازه و رای مجلس .
دستور مجلس
ماده 80 - دستور مجلس به طور مرتب و با تعیین تقدم و تاخر قبلا برای هر دو
هفته از طرف هیئتی مرکب از رییس و نواب رییس و روسای کمیسیونهایی که
گزارش لوایح ارجاع شده را به مجلس داده باشند با حضور یکی از وزیران به
تعیین نخست وزیر تهیه و بیست و چهار ساعت قبل از انعقاد اولین جلسه طبع و
بین نمایندگان توزیع و بر لوحه دستور نیز نصب می شود.
این دستور به هیچ وجه قابل تغییر نیست مگر در موردی که به حکم فوریت و
ضرورت از طرف دولت یا سی نفر از نمایندگان کتبا تقاضا شود و در این صورت
به شرط تصویب مجلس دستور تغیر خواهد یافت .
حد نصاب برای مذاکره و رای
ماده 81 - برای افتتاح جلسات و شروع مذاکرات حد نصاب بر طبق اصل هفتم
قانون اساسی حضور دو ثلث نمایندگان حاضر در تهران در تالار جلسه است ولی
برای ادامه مذاکرات و نطق قبل از دستور و تمام مباحثات و سوال و استخراج
آرا و ادای قسم و نظایر آن تعداد لازم حضور نصف بعلاوه یک خواهد بود بدیهی
است در موقع رای حضور سه ربع نمایندگان حاضر در تهران شرط است .
ماده 82 - هر یک از نمایندگان برای نطق باید قبلا از رییس مجلس تحصیل
اجازه کند و به نوبت خود روی کرسی خطابه مطلب خود را اظهار نماید مطالب
مختصر را ممکن است نمایندگان در محل خود ایراد نمایند مگر اینکه رییس
اجازه نطق در غیر از کرسی خطابه را ندهد.
ماده 83 - هر یک از نمایندگان که مطلب مهمی داشته باشد و بخواهد به
استحضار مجلس برساند می تواند قبل از شروع به دستور و یا آخر جلسه با
اجازه رییس و رعایت نوبت به عنوان نطق قبل از دستور یا بعد از دستور مطلب
خود را اظهار نماید و مجموع این قبیل نطقها در یک جلسه به طور کلی نباید
از یک ساعت تجاوز کند و در هر جلسه بیش از چهار نفر نمی توانند در اول یا
آخر جلسه صحبت نمایند و هر کدام از دارندگان اجازه نطق می توانند حق خود
را به ناطق دیگر واگذار نماید.
ثبت اسامی ناطقینی که اجازه نطق می خواهند
ماده 84 - موضوعهایی که طبق دستور در مجلس مطرح می شود باید یک ساعت قبل
از موقع انعقاد جلسه در ورقه مخصوصی که خارج از جلسه نصب می شود ثبت شود -
مخالف و موافق در آن ورقه در ستون مخصوص شخصا ثبت اسم می نمایند و در جلسه
حق تقدم با کسانی است که در ورقه مزبور ثبت اسم کرده باشند که به ترتیب
مخالف و موافق نطق می کنند و بعد از آنان کسانی که در جلسه اجازه
خواسته اند بهمان ترتیب صحبت خواهند کرد اسامی نمایندگانی را که در جلسه
اجازه می خواهند منشیان ثبت می کنند و به رییس می دهند.
اجازه نطق وزرا و مخبرین
ماده 85 - درباره وزرا و معاونین و مخبرین کمیسیونها و شعب ثبت اسامی لازم
نیست و هر وقت اجازه نطق بخواهند داده خواهد شد.
خروج از موضوع و آثار آن
ماده 86 - ناطق نباید از موضوع مباحثه خارج شود در صورتی که از موضوع
خارج شود رییس او را متذکر می سازد و اگر بخواهد توضیحاتی بدهد که از
موضوع خارج نشده است یا آنکه خروج او از موضوع دلایلی داشته است اجازه
داده نخواهد شد.
ماده 87 - هر گاه رییس در ضمن یک نطق دو نوبت به ناطق اخطار انحراف از
موضوع را نماید و باز ناطق ادامه دهد در دفعه سوم رییس مجلس ناطق را از
تکلم در آن موضوع در تمام جلسه منع می نماید.
ماده 88 - قطع کلام و استعمال الفاظ زشت و توهین و توضیحات خصوصی شخصی و
هر گونه حرکات و تظاهراتی که موجب بی نظمی مجلس باشد ممنوع است و مرتکب
مشمول مجازات مندرجه در مواد 95 الی 107 خواهد گردید.
ترتیب و مدت نطق
ماده 89 - الف - حداکثر مدت نطق در جلسه علنی به قرار ذیل خواهد بود:
1 - برای استیضاح سه ساعت .
2 - برای اظهارات مخالف و موافق نسبت به لوایح و طرحها و توجیه طرح
قانونی یا توضیحات مخبری که از لایحه دفاع می نماید و همچنین برای اظهارات
مخالف و موافق نمایندگان در موقع تقاضای رای اعتماد از طرف دولت که
بلافاصله بعد از تشکیل کابینه به عمل خواهد آمد نیم ساعت .
3 - برای دفاع از توهین یا تحریف نطق و توجیه پیشنهاد کفایت مذاکرات و یا
مخالفت با آن پیشنهاد و یا فوریت و عدم فوریت یا سوال از وزیر و توضیح
ثانوی در مقابل جواب وزیر و توضیح در باب پیشنهاد اصلاحی پانزده دقیقه .
ب - در موارد استثنایی ممکن است مدت نطق در موارد فوق به رای مجلس اضافه
شود ولی این رای بدون مذاکره به عمل می آید.
ج - برای مذاکره در باب لایحه بودجه سالیانه کشور و عهدنامه ها و
مقاوله نامه ها و امتیازات مدت نطق غیر محدود خواهد بود.
اجازه نطق برای رد تهمت و رفع سو تفاهم
ماده 90 - اگر در ضمن مذاکرات صریحا یا تلویحا نسبت سویی به یکی از
نمایندگان داده شود یا عقیده و اظهار او را بر خلاف واقع جلوه دهند و
نماینده مذکور برای رد آن نسبت یا رفع اشتباه اجازه نطق بخواهد بدون
رعایت نوبت به او اجازه داده می شود و نطق او نباید از مدتی که در فقره 3
بند الف ماده قبل معین شده تجاوز نماید.
کفایت مذاکرات
ماده 91 - بعد از آنکه در موضوعی رییس مذاکرات را کافی بداند می تواند با
تصویب مجلس مذاکرات را ختم نماید هر یک از نمایندگان نیز می تواند پیشنهاد
کفایت مذاکرات تقدیم دارد در آن صورت پیشنهاد دهنده به اختصار بر طبق
فقره 3 بند الف ماده 89 دلایل خود را اظهار و اگر مخالفی باشد فقط یک نفر
به اختصار علل مخالفت خود را بیان می کند و رای گرفته می شود.
در صورتی که نسبت به مطلبی پیشنهاد کفایت مذاکرات تصویب نشد و بعدا
دوباره پیشنهاد کفایت مذاکرات داده شد در باب آن بدون توضیح و مباحثه رای
گرفته می شود.
ماده 92 - پس از رای به کفایت مذاکرات دیگر به کسی اجازه نطق داده
نمی شود.
دستور جلسه بعد
ماده 93 - رییس قبل از اینکه جلسه را ختم کند روز و ساعت تشکیل جلسه
آینده را طبق ماده 80 اعلام و به اطلاع وزارتخانه ها می رساند و در روزنامه
رسمی اعلان می شود.
فصل ششم
در باب انتظام مجلس و مواخذه از نمایندگان
همهمه و غوغا در مجلس و تعطیل یا ختم جلسه
ماده 94 - در صورتی که در مجلس همهمه و غوغایی برپا شود به قسمی که رییس
نتواند از آن جلوگیری نماید از جای خود قیام می نماید هر گاه برخاستن رییس
موجب اسکات نشود اعلام می کند که جلسه را تعطیل خواهد کرد و با وجود این
اگر سکوت و نظم حاصل نشود جلسه را یک ربع ساعت تعطیل می کند و نمایندگان
از اطاق جلسه خارج می شوند و پس از انقضا یک ربع مجددا جلسه تشکیل می شود
هرگاه اغتشاش و غوغا عود کند رییس جلسه را ختم و آن را بروز دیگر موکول
می نماید.
مواخذه از نمایندگان
ماده 95 - مواخذاتی که از لحاظ حفظ نظم نسبت به نمایندگان می توان مجری
داشت از این قرار است :
1 - تذکر.
2 - اخطار.
3 - توبیخ .
ماده 96 - رییس نسبت به نمایندگانی که از موضوع مذاکره و از حدود نظم
خارج می شوند و یا بدون اجازه صحبت می کنند و همچنین نسبت به نمایندگانی که
به واسطه عدم رعایت ماده 86 یا به اقسام دیگر باعث بی نظمی می شوند تذکر
می دهد.
ماده 97 - در صورتی که یکی از نمایندگان برای دفعه سوم مستحق تذکر شود
رییس به او اخطار می کند و ربع حقوق یک ماهه از او کسر می شود.
ماده 98 - توبیخ بر سه قسم است :
توبیخ عادی - توبیخ موکد - توبیخ با منع حضور.
ماده 99 - توبیخ عادی در موارد ذیل اجرا می شود:
1 - در صورتی که نماینده ای پس از اخطار در همان جلسه مجددا از حدود نظم
خارج شود.
2 - در صورتی که نماینده ای از ظرف مدت یک ماه چهار مرتبه متوالی یا شش
مرتبه متناوب مورد تذکر واقع شده باشد.
3 - در صورتی که نماینده ای در مجلس باعث بی نظمی و همهمه و غوغا شود یا
دیگران را به این عملیات و یا خروج از جلسه تحریک کند.
4 - در صورتی که نماینده ای یک یا چند نفر از نمایندگان را تهدید یا نسبت
به آنان اهانت نماید و یا کلمات و عبارات خلاف ادب اظهار کند.
ماده 100 - توبیخ موکد در موارد ذیل به عمل خواهد آمد:
1 - اگر نماینده ای پس از توبیخ عادی در همان جلسه مجددا از دائره نظم
خارج شود.
2 - اگر نماینده ای به یک یا چند نفر از وزرا و معاونین توهین یا آنان را

تهدید نماید.
ماده 101 - توبیخ با منع حضور موقت در موارد ذیل مقر می شود:
1 - اگر نماینده ای در ظرف شش ماه اخیر برای مرتبه دوم مورد توبیخ موکد
واقع شده باشد.
2 - اگر نماینده ای در مجلس علنی دیگران را به اعمال قوه قهریه و زد و
خورد و یا نزاع داخلی و یا به ضدیت با قوانین اساسی و تخلف از آن دعوت و
ترغیب نماید.
3 - اگر نماینده ای نسبت به مجلس یا قسمتی از مجلس یا رییس مجلس توهین
کند.
ماده 102 - در مورد توبیخ با منع حضور درباره نماینده باید رییس از مجلس
رای بخواهد و در صورت تصویب نماینده مزبور در آن جلسه و جلسه بعد حق ورود
به اطاق جلسه علنی و همچنین جلسات شعب و کمیسیونها و شرکت در امور مجلس
را ندارد همین که مجازات تصویب شد رییس مجلس نماینده مزبور را دعوت به
خروج از جلسه می کند و هر گاه اطاعت ننماید رییس جلسه را ختم می کند و
تشکیل جلسه ثانی در همان روز نیز ممکن است .
ماده 103 - در صورت عدم اطاعت نماینده برای خروج از جلسه و همچنین در
صورتی که به توبیخ با منع حضور درباره نماینده رای داده شده و ظرف شش ماه
قبل همین مجازات درباره او اجرا شده باشد مجازات فوق مضاعف خواهد گردید.
ماده 104 - در صورتی که نماینده قبل از انقضا مدت منع حضور داخل در جلسه
علنی بشود رییس حضور او را در جلسه اعلام و مجلس را تعطیل می کند و
کارپردازان به امر رییس نماینده مزبور را در محل مخصوص در مدتی که متجاوز
از سه روز نباشد توقیف می کنند و همینطور است اگر کمیسیونها و شعب داخل
شود.
ماده 105 - توبیخ با منع حضور در جلسات باید به تقاضای رییس مجلس باشد
اخذ رای در این موارد در همان جلسه و بدون هیچ نوع مذاکره از طرف سایر
نمایندگان خواهد بود مفاد این رای در صورت مشروح مجلس و روزنامه رسمی درج
خواهد شد.
ماده 106 - نماینده ای که درباره او توبیخ با منع حضور تقاضا شده است حق
دارد قبل از رای مجلس برای دفاع از خود به اختصار اظهاراتی بنماید یا به
توسط یک نفر از نمایندگان از طرف خود آن اظهارات را به مجلس عرضه دارد .
ماده 107 - توبیخ عادی موجب کسر ثلث حقوق و توبیخ موکد و توبیخ با منع
حضور مستلزم کسر نصف مقرری یک ماه نماینده است .
فصل هفتم
لوایح و طرحهای قانونی
لوایح قانونی
ماده 108 لوایح قانونی که از طرف دولت پیشنهاد به مجلس شورای ملی می شود
باید دارای موادی متناسب با اصل موضوع باشد و دلائل لزوم آن در مقدمه لایحه
به طور وضوح درج و عنوان قانون نیز در آن معین شده باشد.
هر گاه لایحه ای دارای چند ماده یا ماده واحده مشتمل بر اجزایی باشد باید
ارتباط و تناسب کامل با اصل موضوع محفوظ و عنوان لایحه قانونی داشته باشد
و در غیر این صورت باید برای هر موضوعی لایحه جداگانه تنظیم و با ذکر دلائل
تقدیم مجلس شورای ملی شود.
تقدیم لوایح
ماده 109 - لوایح قانونی باید در جلسه علنی مجلس شورای ملی به توسط یکی
از وزرا یا معاونین پارلمانی آنان تقدیم گردد.
ماده 110 - کلیه لوایح مالی برای اینکه در مجلس مطرح شود باید علاوه بر
امضا وزیر مسئول و نخست وزیر امضا وزیر دارایی را هم داشته باشد.
ماده 111 - لوایح قانونی مذکور پس از تقدیم در جلسه علنی چات و به وسیله
رییس مجلس به کمیسیونهای مربوطه ارجاع می شود.
ماده 112 - وزرا یا معاونین پارلمانی آنان می توانند برای ادای توضیحات در
کمیسیونهای مجلس حاضر شوند - کمیسیونها نیز می توانند وزرا یا معاونین یا
اشخاص دیگری را که مقتضی بدانند برای دادن توضیحات یا اظهار نظر دعوت
نمایند.
طرح قانونی
ماده 113 - طرح قانونی مطلبی است که از طرف نمایندگان مجلس لااقل با امضای
پانزده نفر پیشنهاد و در مجلس به رییس داده می شود و رییس پس از اعلام وصول
آن در جلسه علنی آن را به کمیسیون مربوط ارجاع می نماید.
تبصره - نمایندگان و دولت نمی توانند تصویب مطالب و مواد یک لایحه یا طرح
قانونی یا گزارش را به عنوان طرح یا لایحه به صورت ماده واحده پیشنهاد
نمایند - در این موارد هر مطلبی که به عنوان طرح یا لایحه پیشنهاد می شود
باید مواد و تبصره های آن جز طرح باشد.
ماده 114 - امضاکنندگان طرح قانونی حق دارند در کمیسیون مربوطه که طرح
آنها مطرح است حاضر شوند و توضیحات بدهند.
ماده 115 - پیشنهادکنندگان طرح قانونی یا امضاکنندگان آن پس از اینکه طرح
در مجلس اعلام شد حق استرداد امضای خود را ندارند و غیبت امضاکنندگان مانع
اعلام طرح در مجلس و شور درباره آن نخواهد بود.
ماده 116 - در غیر مواردی که طرح قانونی مربوط به امور داخلی مجلس باشد
باید به وزیر مسئول اطلاع داده شود که خود یا معاون او در جلسه علنی حاضر
شود و مذاکرات در حضور او به عمل آید و اظهار عقیده نماید در صورت عدم
حضور وزیر یا معاون او صاحبان طرح حق دارند او را مورد اخطار قرار دهند.
ماده 117 - اگر طرحی مورد تصویب مجلس واقع نشد تا شش ماه دیگر نمی توان آن
را به مجلس پیشنهاد نمود.
ترتیب شور در لوایح و طرحهای قانونی
ماده 118 - به طور کلی تمام لوایح به استثنای لایحه بودجه کل کشور و لوایح
مربوط به تقاضای اعتبارات برای مخارج مخصوص و لوایح مربوط به منافع محلی
بر طبق اصل بیست و نهم قانون اساسی دو شوری خواهند بود مگر اینکه فوریت
آن تقاضا و تصویب شده باشد لوایح دو شوری را نمی توان تصویب نمود مگر این
که دو مرتبه و اقلا به فاصله پنج روز درباره آنها در مجلس شورای ملی شور
شده باشد.
ماده 119 - موقعی که گزارش کمیسیونهای مربوط راجع به لایحه یا طرح عادی
(جز در مورد عهود و مقاوله نامه ها که طبق مواد 128 تا 133 ترتیبات خاصی
برای آن مقرر است ) برای شور اول در جلسه علنی مجلس مطرح گردد باید قبلا در
کلیات آن از لحاظ رد و قبول و منافع و مضار آن (بدون ورود در موارد)
مذاکره شود پس از ختم شور در کلیات یعنی تصویب کفایت مذاکرات در آن باب
رییس نسبت به ورود در شور مواد از مجلس اخذ رای می کند و در صورتی که رای
داده نشد رییس رد لایحه را اعلام می نماید و هر گاه رای موافق داده شد شروع
به مذاکره در مواد می شود و بعد پیشنهادهای واصله نسبت بهر یک از مواد و
همچنین مواد الحاقیه که هر دو باید کاملا مربوط به موضوع مواد لایحه باشد
جداگانه قرائت و بدون بحث به کمیسیون ارجاع و در ضمن بلافاصله طبع و توزیع
می شود.
پیشنهادهای اصلاحی از طرف نمایندگان ضمن شور اول
ماده 120 - نمایندگان حق دارند نسبت بهر یک از مواد اصلاحاتی پیشنهاد
نمایند مشروط بر اینکه آن پیشنهاد کاملا مربوط به موضوع لایحه باشد کلیه
اصلاحاتی که از طرف یک یا چند نفر از نمایندگان پیشنهاد می شود باید کتبی
باشد و ماده ای را که اصلاح پیشنهادی مربوط به آن است تصریح نماید به
اصلاحاتی که به تشخیص رییس مجلس خارج از موضوع لایحه باشد ترتیب اثر داده
نمی شود و به قرائت آن اکتفا می گردد.
ماده 121 - اصلاحاتی که در ضمن شور اول و یا بین شور اول و دوم پیشنهاد
می شود باید به وسیله رییس مجلس به کمیسیون مربوطه ارجاع و لااقل 24 ساعت
قبل از شروع شور دوم در مجلس طبع و توزیع شده باشد.
حضور پیشنهاد دهنده در کمیسیون
ماده 122 - کلیه پیشنهاددهندگان شور اول و فاصله بین شور اول و دوم
می توانند در کمیسیون مربوط حاضر شوند و توضیحات لازمه را درباره پیشنهاد
خود بدهند کمیسیون نیز می تواند در صورت لزوم پیشنهاددهندگان را در جلسات
کمیسیون دعوت کند و لااقل 24 ساعت قبل از طرح پیشنهاد به آنان اطلاع دهد و
در صورت عدم حضور پیشنهاد دهنده پس از دعوت کمیسیون حق او ساقط می شود.
شور ثانی
ماده 123 - در شور ثانی لوایح و طرحهای قانونی در صورتی که اصلاحات و
پیشنهادهایی در اثنای شور اول و یا فاصله بین دو شور رسیده و به کمیسیون
ارجاع شده باشد گزارش کمیسیونهای مربوطه نسبت به آن اصلاحات و پیشنهادها
مطرح و درباره هر یک از آن اصلاحات و پیشنهادها جداگانه در مجلس اخذ رای
به عمل می آید در ضمن شور ثانی پیشنهاد تازه ای نمی شود داد ولی پیشنهادهایی
که در شور اول یا بین دو شور به عمل آمده و مورد توجه و تصویب کمیسیون
واقع نشده ممکن است از طرف پیشنهاد دهنده تجدید شود (جز در مواردی که
پیشنهاد دهنده دعوت کمیسیون را برای حضور در آنجا اجابت ننموده و حضور
بهم نرسانیده باشند) در این صورت پیشنهاد دهنده یا یکی از پیشنهاددهندگان
(در مورد پیشنهاد جمعی ) به طور اختصار یعنی منتها مدت پنج دقیقه توضیح
تواند داد و علاوه بر مخبر و یکی از اعضا کمیسیون مربوطه و وزیر یا معاون
او یکی از نمایندگان دیگر حق مخالفت و جواب دارد و اعم از اینکه مخبر یا
دولت آن پیشنهاد را قبول کرده یا نکرده باشد نسبت به آن اخذ رای به عمل
می آید و در صورت تصویب ضمیمه لایحه یا طرح می شود.
ماده 124 - پس از خاتمه شور در مواد هر یک از نمایندگان به عنوان شور آخر
در کلیات می توانند دلائلی را که به طور کلی در رد یا قبول لایحه یا طرح
دارد اظهار نماید و همچنین مجلس می تواند قبل از رای دادن به مجموع لایحه
یا طرح مذکوره آن را به کمیسیون رجوع نماید تا کمیسیون در آن تجدید نظر
کرده با رعایت تناسب فصول و مواد آن را مرتب نماید سپس رای قطعی نسبت به
لایحه و عنوان قانون اخذ می شود و در صورت تصویب رییس آن را اعلام و برای
اجرا به مقامات مربوطه ابلاغ می نماید.
ماده 125 - اصلاحاتی که ضمن مذاکره شور نهایی طبق ماده 123 نسبت به لوایح
پیشنهاد می شود در صورت تقاضای مخبر یا وزیر یا معاون او به کمیسیون ارجاع
می گردد و کمیسیون مکلف است در ظرف یک هفته نظر خود را به مجلس اطلاع دهد و
نیز مجلس می تواند اصل طرح یا لایحه و کلیه پیشنهادها را بدون تفکیک به
کمیسیون ارجاع نماید.
پیشنهادهای مشابه
ماده 126 - در مورد پیشنهادهای مشابه در شور دوم فقط پیشنهادی که با
تشخیص رییس مجلس جامعتر باشد قرائت و مطرح خواهد گردید.
ماده 127 - اصلاحاتی که در موضوعی پیشنهاد می گردد قبل از خود موضوع درباره
آنها رای گرفته می شود.
ترتیب شور عهود و مقاولات و قراردادها با دول خارجه
ماده 128 - هر گاه دولت لایحه قانونی به مجلس تقدیم و تصویب عهدنامه یا
مقاوله نامه و یا قراردادی را که با یکی از دول خارجی بسته می شود تقاضا
نماید مواد عهدنامه یا مقاوله نامه و یا قرارداد مزبور به لایحه ضمیمه و بر
طبق اصل بیست و چهارم قانون اساسی به مجلس شورای ملی پیشنهاد می شود.
ماده 129 - مواد عهدنامه یا مقاوله نامه یا قرارداد مذکور در ماده فوق چات
و در مجلس طبق مقررات این آیین نامه به موقع شور اول و ثانی گذارده می شود
ولی در باب مواد آن رای گرفته نمی شود.
ماده 130 - در ضمن شور اول نسبت به کلیات می توان بحث نمود ولی در صورتی
که به بعضی از شرایط و مواد قرارداد اعتراضاتی در مجلس بشود باید به
عنوان رجوع به کمیسیون در مجلس عنوان شود و بدون مذاکره به کمیسیون ارجاع
گردد ولی در هر حال این قبیل اعتراضات باید 24 ساعت قبل از طرح در مجلس
طبع و توزیع شود.
ماده 131 - در موقع شور ثانی کمیسیون گزارشی در باب مواد اعتراض تنظیم و
طبع و توزیع می کند و در ضمن آن عقیده خود را در باب مواد اعتراض تنظیم و
طبع و توزیع می کند و در ضمن آن عقیده خود را در باب تصویب یا رد یا تصدیق
لایحه دولت نسبت به مواد مورد اعتراض به عرض مجلس شورای ملی می رساند و این
گزارش در مجلس مورد بحث قرار می گیرد و نسبت به آن رای قطعی داده می شود.
ماده 132 - در صورت رد یا تعویض لایحه مجلس بدین طریق رای می دهد:
تمجلس شورای ملی به دولت تکلیف می کند که در باب مسائل معترض علیها مجددا
با دولت متعاهد داخل مذاکره و گفتگو شودت
ماده 133 - هر گاه در شور ثانی نیز نسبت به بعضی از شرایط اعتراض بشود
نسبت به اعتراضات مربوط بهر یک از مواد فی المجلس مذاکره به عمل می آید و
در صورت قبول به ترتیب ماده فوق مجلس به دولت تکلیف می کند که در باب
شرایط مجددا با دولت متعاهد داخل مذاکره و گفتگو بشود و در صورت رد
اعتراض و یا نبودن اعتراض رای قطعی خود را نسبت به لایحه پیشنهادی دولت
خواهد داد.
ترتیب اخذ رای نسبت به لایحه
ماده 134 - به طور کلی در تمام طرحها و لوایح قانونی اول باید ماده به
ماده و بعد به کلیه طرح یا لایحه رای گرفته شود.
پیشنهاد حذف و تجزیه
ماده 135 - به پیشنهاد حذف ماده مستقلا نمی توان رای گرفت و پیشنهاد حذف
قسمتی از ماده در حکم تجزیه ماده است .
لوایح یک شوری
ماده 136 - نسبت به لایحه بودجه و لوایح مربوط به مخارج مملکتی فقط یک شور
کافی است و کلیه اصلاحات و یا مواد الحاقیه که در این موارد پیشنهاد می شود
به طور اختصار و در حدود پیشنهاد مورد مذاکره واقع خواهد گردید در صورت
قبول مجلس ضمیمه ماده یا لایحه خواهد شد.
مجاز نبودن پیشنهاد خرج از طرف نمایندگان
ماده 137 - هیچیک از نمایندگان نمی توانند به هیچ عنوان چه مستقلا و چه در
ضمن لوایح و طرحها پیشنهاد خرج یا پیشنهادی که بالواسطه مستلزم خرج باشد
بنمایند.
شور در لایحه بودجه
ماده 138 - وقتی لایحه بودجه در مجلس مطرح شد جلسات مجلس بلاانتفاع هر روز
هفته غیر از روزهای جمعه و دوشنبه و ایام تعطیلات رسمی متوالیا روزی حداقل
پنج ساعت منعقد می گردد و تا موقعی که شور و مذاکره پایان نیافته و رای
مجلس اخذ نشده است از دستور خارج نمی شود و هیچ لایحه دیگر یا طرح و یا
استیضاح نمی تواند مطرح شود مگر لایحه دوازدهم بودجه در صورت ضرورت .
هیچگونه پیشنهاد یا تبصره یا ماده الحاقیه چه در حین تقدیم از طرف دولت و
چه در موقع مذاکرات از طرف نمایندگان راجع به دوازدهم بودجه مجاز نخواهند
بود و موقع طرح آن هم بعد از توضیحات مختصر پیشنهادکننده و جواب مختصر یک
نفر مخالف اخذ رای به عمل خواهد آمد.
تبصره - اگر مطالب خیلی فوری و فوتی اعم از لوایح و طرحهای دو فوری و
غیره پیش آید که تاخیر آن موجب زیان جبران ناپذیری باشد در این صورت در
آخر جلسه موضوع مطرح و موقعی برای طرح و تصویب آن اضافه بر روزهایی که
برای طرح بودجه تعیین شده معین می شود.
فصل هشتم موارد فوری
مواردی دو فوری
ماده 139 - لوایح و طرحهای فوری آنها است که فقط یک شور در آنها لازم باشد
و لوایح و طرحهای دو فوری آنها است که پس از تصویب دو فوریت بلافاصله به
طبع و توزیع آن اقدام و پس از 24 ساعت از موقع توزیع در مجلس مطرح شود.
تقاضای دو فوری بودن طبق ماده 80 در حکم تقاضای تغییر دستور است تقاضای
یک فوریت مستلزم آن نیست که بلافاصله فوریت لایحه یا طرح در مجلس مطرح شود
لیکن در موقعی که دو فوری بودن تقاضا شود باید در آخر همان جلسه در لزوم
و عدم لزوم فوریت بحث و رای گرفته شود.
اگر تقاضای فوریت یا دو فوری بودن در ضمن لایحه یا طرحی که در مجلس مطرح
است درج نشده باشد و پنج نفر از نمایندگان کتبا تقاضای فوریت یا دو فوریت
آن لایحه یا طرح را بنمایند بدون مباحثه در باب فوریت اخذ رای به عمل
می آید.
ماده 140 - فوریت لوایح یا طرحها باید مستند به دلایل قطعی برای لزوم سرعت
تصویب باشد و دو فوری بودن لوایح و طرحها موقعی مطرح می شود که تصویب آن
از لحاظ امکان وقوع خسارت و فوت فرصت و جهات مشابه مستلزم سرعت فوق العاده
باشد و در غیر این صورت قابل طرح در مجلس نخواهد بود.
ماده 141 - در موقع طرح لوایح و طرحهایی که دو فوریت آن تصویب شده باشد
بدوا در کلیات آن مباحثه می شود و پس از آن به ورود در شور مواد رای گرفته
می شود و راجع به هر یک از مواد جداگانه مذاکره به عمل می آید سپس رای قطعی
گرفته می شود و اینگونه لوایح و طرحهای دو فوری هر اصلاح یا ماده الحاقیه
که ضمن مباحثات پیشنهاد گردد باید دلائل آن به طور اختصار از طرف پیشنهاد
دهنده بیان شود و اگر مخالفی باشد مخالف نیز نظر خود را به اختصار اظهار
کند و پس از اظهار نظر مخبر کمیسیون یا وزیر و قائم مقام او نسبت به آن
اصلاح یا ماده الحاقیه اخذ رای به عمل می آید و در صورت قابل توجه شدن
ضمیمه لایحه یا طرح می گردد.
ماده 142 - جریان کار لوایح و طرحهای یک شوری در صورتی که تقاضای فوریت
در باب آنها به عمل آمده باشد مثل لوایح و طرحهای دو فوری است .
موارد یک فوری
ماده 143 - در موارد لوایح یا طرح هایی که یک فوریت آن تصویب شده باشد
موضوع به کمیسیون مربوطه ارجاع می شود و پس از وصول گزارش کمیسیون یک نوبت
درباره آن شور به عمل می آید بدین ترتیب که بدوا در کلیات و پس از آن در
باب مواد فردا فرد مذاکره و اخذ رای به عمل می آید - هر گاه ورود در شور
مواد تصویب نشد آن طرح یا لایحه رد شده محسوب خواهد گردید.
رد یا سلب فوریت
ماده 144 - در صورتی که مجلس فوریت لایحه یا طرحی را تصویب نکند یا پس از
تصویب در اثر تقاضای دولت یا یکی از نمایندگان قبل از شور در مواد سلب
فوریت آن را رای دهد مذاکره در آن به طور عادی صورت خواهد گرفت .
ماده 145 - در لوایح و طرحهای یک فوری بجز دوازدهم بودجه هر اصلاح یا ماده
الحاقیه که در ضمن مباحثات پیشنهاد گردد باید دلائل آن به طور اختصار از
طرف پیشنهاد دهنده بیان شود و اگر مخالفی باشد مخالف نیز نظر خود را به
اختصار اظهار کند و پس از اظهار نظر مخبر کمیسیون یا وزیر و قائم مقام او

نسبت به آن اصلاح یا ماده الحاقیه اخذ رای به عمل می آید و در صورت قابل
توجه شدن ضمیمه لایحه می گردد.
فصل نهم
در باب بعضی ترکیبات راجع به مذاکرات
موارد اخطار قانونی
ماده 146 - اخطار راجع به منافی بودن لوایح و طرحها با قوانین کشور یا
اخطار راجع به نظامنامه داخلی مجلس مقدم بر اظهارات دیگر است و مذاکرات
در موضوع اصلی را متوقف می کند و باید در نهایت اختصار به عمل آید.
ماده 147 - هر یک از نمایندگان حق دارد از مجلس کتبا تقاضا نماید که طرح
یا لایحه قانونی که به مجلس مراجعه شده است موقتا یا دائما مسکوت بماند در
این قبیل موارد در خصوص رد یا قبول این تقاضا قبل از آنکه در موضوع اصلی
بحث شود پس از توضیح مختصر پیشنهادکننده و پاسخ آن از طرف یک مخالف که
باید با رعایت اختصار کامل به عمل آید و محدود به بحث در موضوع باشد رای
گرفته می شود و در صورتی که تقاضاهای متعددی بشود و منجر به اخذ رای گردد
تعیین حق تقدم و تاخر با رییس مجلس است مگر در مواردی که تقدم آن مطلب در
نظامنامه تصریح شده باشد.
ماده 148 - در مسائل و مواردی که مشتمل بر فقرات مختلف است هر گاه تجزیه
آن از طرف یک نماینده خواسته شود باید آن ماده یا مطلب تقسیم و جز به جز
بدون توضیح و بحث رای گرفته شود و در پایان مجددا در باب فقراتی که قبول
شده است اخذ رای به عمل آید.
ماده 149 - نتیجه رای مجلس را رییس با صدای بلند اعلام می کند از این قرار
که تمجلس فلان مطلب را قبول یا رد کردت.
فصل دهم
طریقه اخذ رای
ماده 150 - رای دادن در مجلس بر سه قسم است :
(1) - با قیام و قعود.
(2) - رای علنی با ورقه .
(3) - رای مخفی با مهر یا ورقه .
ماده 151 - به طور کلی در تمام مسائل با قیام و قعود رای گرفته می شود مگر
در موارد ذیل که اخذ رای با ورقه حتمی است :
(1) - مواقعی که به وسیله قیام و قعود نتیجه رای مشکوک باشد.
(2) - در تمام لوایح قانونی که مالیات یا عوارضی را بر قرار یا مالیات و
عوارضی را که برقرار بوده ملغی می کند یا تغییر می دهد.
(3) - در لایحه بودجه و کلیه لوایح اعتبارات اضافی و فوق العاده و کلیه
انتقالات املاک و اموال دولتی و وامها و امتیازات .
(4) - در موردی که پنج نفر از نمایندگان حاضر در مجلس اخذ رای با ورقه را
کتبا تقاضا نمایند.
(5) - در مورد اخذ رای اعتماد به دولت .
تبصره - اسامی تقاضاکنندگان رای با ورقه و همچنین اسامی رای دهندگان اعم
از موافق یا مخالف یا ممتنع بدون اینکه در همان جلسه قرائت شود در صورت
مشروح مذاکرات مجلس ثبت و یک نسخه از صورت اسامی هم در سرسرای مجلس بر
لوحه مخصوص نصب می شود.
ماده 152 - به مجرد اعلام رای رییس عده حضار را از روی لوحه که در مجلس
نصب است اعلام می نماید.
ماده 153 - ترتیب اخذ رای با اوراق به قرار ذیل است :
هر نماینده دارای دو نوع ورقه یعنی سفید و کبود است که اسم آن نماینده
روی آن چات شده ورقه سفید علامت قبول و ورقه کبود علامت رد است . هنگام اخذ
رای که حتما باید در محل نطق به عمل آید اسامی نمایندگان یک یک به وسیله
یکی از منشیان از ردیف اول سمت راست رییس خوانده می شود و پس از آنکه حضور
او در مجلس معین شد مقابل اسم او علامت گذارده و از طرف هیات منشیان ثبت
می گردد و نماینده ای که اسم او قرائت شد در محل نطق حاضر می شود و رای
موافق یا مخالف خود را به منشی می دهد که پس از ملاحظه آن را در ظرفی که در
محل نطق گذارده شده بیندازد.
اشخاصی که به محل نطق نروند یا بروند ولی ورقه ندهند و یا بعد از اعلام
رای از تالار جلسه خارج شوند ممتنع محسوب می گردند.
تبصره - هیات رئیسه بعد از سایرین باید رای بدهند.
در مواردی که اخذ رای با قیام و قعود حتمی است
ماده 154 - در موارد ذیل تقاضای رای با ورقه ممنوع و اخذ رای با قیام و
قعود حتمی است :
(1) - در صورتی که در تفسیر و توضیح یکی از مواد این آیین نامه اختلافی
حاصل و منجر به اخذ رای شود.
(2) - در مورد مطالبی که در مجلس قرائت و تقاضای بحث در آن شود.
(3) - در تغییر دستور بر طبق ماده 80.
(4) - در مورد کفایت و عدم کفایت مذاکرات .
(5) - در مورد رای به تجزیه .
(6) - در مورد مسکوت ماندن بحث در لوایح .
(7) - در مورد حق تقدم .
(8) - در مورد ورود مطلبی در دستور.
(9) - در مورد سلب حق نطق از ناطق .
(10) - در مورد توبیخ نماینده در مجلس .
ماده 155 - نتیجه رای با قیام و قعود را منشیها تشخیص می دهند و رییس طبق
آن اعلام می نمایند هر گاه نتیجه در دفعه اول مشکوک شد با ورقه رای گرفته
می شود در این صورت در فاصله بین اخذ رای دفعه اول و دوم کسی حق نطق ندارد
مگر در مورد اخطار نظامنامه ای .
اخذ رای مخفی و ترتیب آن
ماده 156 - در مواردی که اخذ رای با اوراق ممکن یا حتمی است اگر پانزده
نفر از نمایندگان حاضر در جلسه کتبا تقاضا نمایند رای مخفی مجاز است جز
در مورد رای اعتماد به دولت که حتما باید با ورقه و علنی رای گرفته شود
اسامی اشخاصی که تقاضای رای مخفی نموده اند در صورت مشروح مجلس ثبت خواهد
شد.
ماده 157 - اخذ رای مخفی به ترتیبی است که در باب اخذ رای علنی با اوراق
ذکر شده منتها در این مورد بدوا سه نفر برای نظارت در اخذ و استخراج آرا
به قرعه معین می شوند که با دو نفر از منشیان (به تشخیص رییس ) انجام وظیفه
نمایند - در صورتی که رای مخفی با ورقه باشد اوراق رای را در ظرف مخصوصی
و مهره تفتیشیه را در ظرف دیگر می اندازند در صورتی که با مهره باشد
مهره های سفید و سیاه استعمال خواهد شد که مهره سفید علامت قبول و مهره
سیاه علامت رد است .
ماده 158 - در مورد اخذ رای مخفی با مهره هر یک از نمایندگان به ترتیبی
که در ماده 153 مقرر است در محل نطق حاضر می شود و مهره رای خود را در
داخل کیسه مخصوص رای می اندازد و مهره دیگر را نیز که نزد خود دارد به طور
مخفی در کیسه دیگر به رنگ دیگری که برای این مقصود در محل مخصوص قرار
داده شده می اندازد و مهره تفتیشیه را که منشی در موقع اخذ رای از هر فرد
برای تعیین تعداد تعداد رای دهندگان به او داده به ظرف مخصوصی می اندازد و
اگر رای دهنده رای خود را کاملا مخفی نکند و به طریقی آن را بنمایاند رای
آن یک نفر باطل محسوب می شود.
ماده 159 - پس از خاتمه رای هیات نظارت آرا ماخوذه را در داخل جلسه در
ظرف دیگری می ریزند و آن را به طور آشکار شماره می کنند و مهره های سفید و
سیاه را از یکدیگر جدا می سازند و با عده اسامی ثبت شده تطبیق می نمایند و
نتیجه را به اطلاع رییس می رسانند و رییس فورا نتیجه را اعلام می دارد.
ماده 160 - پیشنهادکنندگان اخذ رای مخفی یا اخذ رای با ورقه مادام که
پیشنهادشان در جلسه علنی خوانده نشده حق دارند آن را جزئا یا کلا استرداد
کنند ولی پس از قرائت پیشنهاد در مجلس دیگر حق استرداد امضای خود را
نخواهند داشت .
طرز انتخاب هیات رئیسه
ماده 161 - انتخاباتی که در جلسه علنی برای تعیین هیات رئیسه به عمل
می آید و همچنین انتخاباتی که برای تعیین اعضا کمیسیونها می شود و نیز سایر
انتخابات راجع به اشخاص و همینطور انتخاب هیات رئیسه کمیسیونهای مجلس
باید با رای مخفی و با ورقه باشد.
عدم حضور در موقع رای
ماده 162 - نمایندگانی که در جلسه حاضر بوده و موقع اخذ رای غایب باشند
جزو غائبین بی اجازه آن روز محسوب و مطابق این آیین نامه جریمه می شوند و
نمایندگانی که در موقع اعلام رای خارج شوند یا کسانی که در این موقع در
خارج جلسه باشند و با وجود دعوت رییس حضور بهم نرسانند علاوه بر جریمه فوق
در جلسه بعد نامشان با حروف درشت بر لوحه مخصوص ثبت و در تالار جلسه نصب
می شود و به جراید نیز داده می شود.
تشخیص حصول اکثریت
ماده 163 - تشخیص منشیان نسبت به حصول اکثریت قاطع است و نتیجه به وسیله
رییس اعلام می شود.
اکثریت تام و نسبی
ماده 164 - کلیه انتخاباتی که در مجلس و کمیسیون ها و شعب به عمل می آید
اعم از اینکه فردی باشد یا جمعی به استثنای انتخاب رییس مجلس که باید با
اکثریت تام باشد به اکثریت نسبی خواهد بود - در مورد رییس مجلس اگر دفعه
اول اکثریت تام حاصل نشد در دفعه دوم اکثریت نسبی ملحوظ می گردد و در صورت
تساوی آرا یکی از منتخبین با حکم قرعه تعیین می شود.
ماده 165 - در انتخاباتی که اکثریت نسبی از طرف مجلس به عمل آمده است هر
گاه یکی از منتخبین استعفا دهد به جای او شخص بعدی منتخب محسوب خواهد شد.
امتناع
ماده 166 - هر یک از نمایندگان در کلیه مسائل مطروحه که منتهی به اخذ رای
می شود باید رای خود را نفیا یا اثباتا اظهار کند در صورتی که امتناع
نماید جز موافق یا مخالف محسوب نخواهد شد و در هر مطلبی طبق قانون اساسی
باید نصف بعلاوه یک عده حاضرین در جلسه نسبت به رد یا قبول آن مطلب صریحا
رای دهند و در غیر این صورت آن مطلب بلاتکلیف می ماند.
فصل یازدهم
تذکر - سوال - استیضاح
تذکر
ماده 167 - در صورتی که نماینده ای صلاح اندیشیهایی داشته باشد و یا در یکی
از سازمانهای دولتی یا بسته به دولت یا موسساتی که با سرمایه دولت یا به
کمک مالی دولت اداره می شود همچنین هر نوع سازمان و موسسه که بعضا یا کلا
از وجوه عمومی اداره می شود عملیاتی مخالف اصول یا بر خلاف قانون و مقررات
قانونی مشاهده نماید یا از سو اداره ای اطلاع پیدا کند حق دارد راجع به آن
موضوع قبل یا بعد از دستور در مجلس یا کتبا توسط رییس به وزیر مسئول یا
نخست وزیر به طور اختصار تذکر دهد و یا از مقام ریاست تقاضا نماید که به
دولت تذکر دهد.
سوال و موعد پاسخ آن
ماده 168 - هر یک از نمایندگان می توانند در بدو یا ختم جلسه راجع به
مسائل مملکتی چه مربوط به امور داخلی و چه مربوط به مسائل خارجی به ترتیب
مقرر در ماده 167 سوال نمایند و پس از جواب وزیر نماینده ای که سوال نموده
حق دارد در تعقیب سوال خود مجددا نسبت به همان سوال به وجه اختصاصی
اظهاراتی نماید.
ماده 169 - دولت مکلف است جواب سوال نماینده را منتها تا یک هفته بدهد و
در صورتی که بعد از یک هفته حاضر به جواب نباشد از طرف رییس بازخواست
می شود مگر در مورد مطالبی که دولت استتار آنها را لازم بداند در آن صورت
در جواب سوال لزوم استتار را اظهار می دارد.
ماده 170 - وکیل باید موضوع سوال خود را قبل از طرح در مجلس به طور صریح
و اختصار کتبا به وسیله رییس مجلس برای وزیر بفرستد همچنین می تواند با
اجازه رییس سوال خود را فی المجلس ایراد کند.
استیضاح
ماده 171 - هر نماینده ای که نقض قانون و یا مسامحه در اجرای آن مشاهده
نماید حق دارد بر طبق اصل 27 و اصل 42 قانون اساسی وزیر یا هیات دولت را
مورد استیضاح قرار دهد - نیز ممکن است استیضاح در باب سو اداره و سو
سیاست داخلی و خارجی دولت به عمل آید.
ماده 172 - هر نماینده ای که از وزیر یا وزیران بخواهد استیضاح نماید باید
تقاضای خود را کتبا در جلسه علنی به رییس بدهد و در آن تقاضا موضوع
استیضاح را صریحا و با ذکر موارد معین نماید - تقاضای مزبور در آن جلسه
یا جلسه بعد قرائت می شود و مجلس باید آن تقاضا را قبول نماید و پس از آن
که از اظهارات وزیر یا وزیران درباره تعیین روزی که استیضاح باید به عمل
آید مستحضر شد بدون مباحثه در اصل موضوع قرار روز استیضاح را بدهد.
ماده 173 - پس از ابلاغ ورقه استیضاح به وزیر یا وزرا مورد استیضاح در
اولین جلسه مجلس شورای ملی وزیر یا وزرای مزبور در مجلس حاضر می شوند و
مجلس پس از اصغا نظر آنان راجع به تعیین وقت بدون مذاکره در اصل موضوع
روز استیضاح را که نباید بیش از یک ماه به تاخیر افتد معین می نماید.
تعیین وقت در مدت مقرر در این ماده حتمی است و تاخیر آن ممکن نخواهد بود
مگر با موافقت استیضاح کننده و دولت .
ماده 174 - استیضاح کننده مجاز نخواهد بود که در ضمن استدلال و توضیحات خود
موضوعهای دیگری را غیر از موضوعی که اعلام کرده مورد بحث قرار دهد.
ماده 175 - استیضاح کننده حق دارد پس از پاسخ وزیر یا وزیران مورد استیضاح
در باب بیانات آنان توضیحات تکمیلی بدهد به شرطی که آن توضیحات مختصر
باشد.
انواع رای و تصمیمات در مورد استیضاح
ماده 176 - پس از آن که وزیر یا وزیران در مجلس حاضر شدند و استیضاح به
عمل آمد و مذاکرات خاتمه یافت هر یک از نمایندگان حق دارد کتبا نسبت به
وزیر یا وزیران تقاضای رای مثبت یا منفی و یا ساکت نماید.
رای مثبت آن است که مجلس توضیحات وزیر یا وزیران مورد استیضاح را تصدیق و
اظهار رای اعتماد نماید.
رای منفی آن است که توضیحات دولت را در مورد استیضاح تصدیق ننماید.
رای ساکت آن است که مجلس درباره تصدیق یا عدم تصدیق موضوع استیضاح ساکت

باشد.
ماده 177 - در صورتی که رای ساکت از طرف یکی از نمایندگان تقاضا شود طرح
آن مقدم بر رای مثبت و منفی است و اگر رای ساکت تصویب نشود هر یک از
نمایندگان حق دارد پیشنهاد نماید موضوع به کمیسیون شش نفری منتخب از شعب
مراجعه شود در صورتی که این پیشنهاد تصویب شود کمیسیون مزبور مکلف است در
ظرف یک هفته گزارش خود را به مجلس تقدیم نماید و مجلس پس از اصغای گزارش
رای خود را خواهد داد و اگر پیشنهاد ارجاع به کمیسیون نرسد و یا تصویب
نشود رای مثبت و یا منفی گرفته می شود.
ماده 178 - عدم پیشنهاد رای مثبت یا منفی و یا ساکت از طرف هیچ یک از
نمایندگان در صورتی که دولت هم رای اعتماد نخواهد در حکم رای ساکت است .
ماده 179 - در موقعی که استیضاح در دستور مجلس است تغییر دستور مجلس به
هیچ وجه جایز نیست و باید جلسات مجلس تا اختتام استیضاح متوالیا تشکیل
گردد.
ماده 180 - سوال یا تذکر و استیضاح نماینده از نماینده دیگر ممنوع است .
فصل دوازدهم - موجبات تعقیب نمایندگان
ماده 181 - نمایندگان مجلس شورای ملی طبق اصل 12 قانون اساسی مصون از هر
گونه تعرض و تعقیب می باشند مگر در موارد و شرایط مذکور در مواد ذیل :
ماده 182 - هر گاه نماینده ای به ارتکاب جنحه یا جنایتی متهم شود اعم از
این که تاریخ عمل منشا اتهام زمان نمایندگی یا قبل از آن باشد وزیر
دادگستری باید گزارشی مشتمل بر موضوع اتهام و دلایل و مدارک قانونی آن به
مجلس شورای ملی تقدیم نماید. گزارش مزبور در اولین جلسه علنی مجلس قرائت
و بدون مباحثه به کمیسیون قوانین دادگستری ارجاع خواهد شد.
ماده 183 - اگر نماینده ای در حین ارتکاب جنایت در خارج از محوطه مجلس
دستگیر شود نظر به اصل 12 قانون اساسی متمم باید فورا به مجلس شورای ملی
گردد و در این مورد گزارش جریان در اولین جلسه علنی مجلس قرائت و بدون
مباحثه به کمیسیون قوانین دادگستری رجوع می شود.
این حکم نسبت به نماینده ای که در محوطه مجلس شورای ملی در حین ارتکاب
جنحه یا جنایت به امر رییس مجلس دستگیر شود نیز جاری است .
ماده 184 - در کلیه موارد مذکور در مواد 182 و 183 توقیف موقت متهم به
حکم رییس مجلس به عمل خواهد آمد و ادامه توقیف یا استخلاص متهم منوط به
رای کمیسیون قوانین دادگستری است .
تبصره - در تمام موارد مذکور در فوق اگر نماینده متهم بخواهد در جلسه
علنی مجلس شورای ملی توضیحاتی بیان نماید اجازه داده خواهد شد ولی پس از
دادن توضیح به حکم رییس از مجلس خارج شده و به محل توقیف خواهد رفت و در
صورتی که اطاعت ننماید یا این که در مجلس غوغایی بشود رییس جلسه را ختم
می نماید.
ماده 185 - در هر یک از موارد فوق کمیسیون دادگستری پس از وصول گزارش و
پرونده امر مکلف است همه قسم تحقیقات از قبیل مراجعه به اسناد و مدارک و
خواستن توضیحات از شخص متهم و تحقیقات از اشخاص دیگری که لازم بداند به
عمل آورد و در اسرع اوقات گزارش خود را تقدیم مجلس شورای ملی نماید.
این گزارش خواه به برائت متهم و خواه مبنی بر مجرمیت او باشد در جلسه
علنی مجلس شورای ملی طرح می شود و در این باب فقط یک مخالف و یک موافق
می تواند اظهار نظر کند در صورتی که رای مجلس بر برائت متهم باشد رییس
مجلس برائت او را اعلام می نماید و هر گاه مبنی بر تعقیب باشد از او مصونیت
سلب و پرونده از طریق وزارت دادگستری به محکمه صلاحیتدار ارجاع می شود.
ماده 186 - اگر موضوع اتهام ارتکاب جرم بر علیه استقلال و تمامیت ارضی
کشور باشد طرح اعلام جرم و رسیدگی به گزارش کمیسیون دادگستری در جلسه سری
مجلس شورای ملی به عمل خواهد آمد.
رسیدگی محاکم صالحه
ماده 187 - محاکم صالحه مکلفند در اسرع اوقات به موضوع اتهام رسیدگی کنند
و رای بدهند.
ماده 188 - پس از قطعیت رای وزیر دادگستری مکلف است در اولین فرصت آن را
به اطلاع مجلس شورای ملی برساند و هر گاه مبنی بر تبرئه باشد مصونیت
قانونی نماینده را اعاده می کند و در صورتی که محکومیت وکیل از نوع
محکومیتهایی باشد که به موجب قانون انتخابات مانع حق انتخاب شدن است از
مقام نمایندگی منعزل می گردد و نسبت به انتخاب نماینده دیگر بر طبق قانون
انتخابات اقدام می شود.
اظهار عقیده نمایندگان در مجلس
ماده 189 - هیچ یک از نمایندگان برای اظهاراتی که در جلسات مجلس شورای
ملی یا کمیسیونها می نمایند یا رایی که می دهند قابل تعقیب نخواهند بود.
اقامه دعوی حقوقی بر نمایندگان
ماده 190 - موارد فوق ناظر به دعاوی حقوقی بر نمایندگان نیست و امور
حقوقی مستقیما و طبق مقررات عمومی مربوط به مراجع صالحه قضایی است جز
بازداشت نماینده در قبال وجه محکوم به که با اجازه مجلس شورای ملی خواهد
بود.
اعلام جرم نسبت به نماینده ای که سابقا وزیر بوده
ماده 191 - هر گاه نسبت به نماینده ای که سابقا وزیر بوده اعلام جرمی مربوط
به زمان وزارتش بشود اوراق و مدارک مربوطه بر طبق قانون محاکمه وزرا از
طرف مجلس به کمیسیونهای عرایض و دادگستری ارجاع خواهد شد و در صورتی که
کمیسیون دادگستری آن نماینده را از نظر ارتکاب جرم زمان وزارت قابل تعقیب
داند گزارش کمیسیون در مجلس مطرح می شود و اگر مجلس موضوع را قابل تعقیب
بداند از نماینده سلب مصونیت نموده و پرونده را به دیوان کشور ارجاع
می نماید.
فصل سیزدهم
تعطیل - غیبت - مرخصی
ایام تعطیل مجلس
ماده 192 - دوره اجلاسیه مجلس شورای ملی طبق اصل هشتم قانون اساسی در هر
سال چهاردهم مهر ماه آغاز می شود - مدت و موقع تعطیل تابستان در هر سال
موکول به تصمیم و رای مجلس شورای ملی است .
در ظرف دوره اجلاسیه فقط بیست و پنج روز یعنی از بیست و پنجم اسفند ماه تا
بیستم فروردین ماه سال بعد تعطیل خواهد بود.
رییس مجلس به تقاضای چهل نفر از نمایندگان یا درخواست دولت در اوقات
تعطیل می تواند مجلس را به طور فوق العاده دعوت به انعقاد نماید.
مرخصی
ماده 193 - در دوره اجلاسیه مجلس به هیچ نماینده ای بیش از بیست روز
مرخصی متوالی یا متناوب با استفاده از حقوق داده نخواهد شد مگر این که
بنا به مقتضیاتی در تابستان مجلس تعطیل نشود در این صورت در هر دوره
اجلاسیه تا یک ماه مرخصی با استفاده از حقوق ممکن است داده شود.
غیبت
ماده 194 - هیچ یک از نمایندگان قبل از تحصیل مرخصی قبلی بر طبق ماده 193
نمی توانند غیبت نمایند مگر در صورت عذر موجه از قبیل بیماری یا حوادث غیر
مترقبه .
تبصره - عذر موجه باید مستند به دلایل مورد تصدیق کمیسیون محاسبات باشد.
ماده 195 - به غیبت بی اجازه حقوق و مقرری تعلق نمی گیرد و مدت غیبت تمام
ایام محسوب می شود نه ایام انعقاد جلسات مجلس .
ماده 196 - اجازه مرخصی از جلسات هر شعبه یا کمیسیون یا جلسات هیات رییسه
برای یک جلسه با تصویب رییس کمیسیون یا شعبه یا رییس مجلس و بیش از یک
مرتبه با تصویب خود شعبه یا کمیسیون یا هیات رییسه خواهد بود مگر آن که
شخص نماینده قبلا در مرخصی باشد.
ماده 197 - اعطا اجازه غیبت یک جلسه یا یک روز یا کمتر از یک روز از
جلسات مجلس با شخص رییس مجلس و اعطا مرخصی بیش از یک جلسه با کمیسیون
محاسبات است .
ماده 198 - کمیسیون محاسبات مجلس برای اعطای مرخصی به نمایندگان باید
ترتیبی اتخاذ نماید که مجلس از اکثریت نیفتد و نمایندگان نیز مکلفند در
صورت غیبت از تهران مراتب را به هیات رییسه مجلس اطلاع دهند.
ماده 199 - ترتیبات راجع به غیبتهای جلسات کمیسیونها و شعب و هیات رییسه و
جلسات علنی هنگام اخذ رای و دیرآمدگی و امثال آن به قسمی است که در فصل
پنجم این آیین نامه مقرر است .
فصل چهاردهم
هیاتهایی که از مجلس انتخاب می شوند
ماده 200 - در هر موقعی که مجلس صلاح بداند می تواند هیاتی از نمایندگان را
انتخاب کند که مامور امری بشوند یا در محلی حضور به هم رسانند عده اعضا و
طرز انتخاب آن هیات منوط به تعیین مجلس است .
برای عرض تبریک به حضور اعلیحضرت همایونی و انجام امور تشریفاتی هیات
رییسه مجلس سمت نمایندگی را خواهند داشت .
فصل پانزدهم
انتظام محوطه مجلس و اختیارات رییس
ماده 201 - حفظ انتظام و امنیت محوطه مجلس به عهده رییس مجلس و در غیاب
او به عهده نایب رییس است و هیچ مقام و قوه ای بدون اجازه رییس حق مداخله
در محوطه و امور مجلس را ندارد.
ماده 202 - رییس و در غیاب او نایب رییس از طرف مجلس حافظ و مجری کلیه
نظامات مقرره در مجلس هستند و به طور کلی تمام وظایف رییس در موقع غیبت
او به عهده یکی از نواب رییس خواهد بود.
ماده 203 - به غیر از وزرا و معاونین آنها و معاون اداری رییس مجلس و
رییس و کارمندان اداره قوانین و رییس دفتر کمیسیونها و رییس دفتر مجلس و
رییس اداره مطبوعات و تندنویسان و رییس اداره تندنویسی و رییس بازرسی و
متصدی حضور و غیاب نمایندگان و پیشخدمت های مخصوص (با علایم مشخصه ) هیچ کس
دیگر به هیچ عنوان در موقع تشکیل جلسه حق ورود به تالار را ندارد مگر از
اعضا اداری مجلس که رییس او را احضار کرده باشد.
مخبرین جراید و تماشاچیان
ماده 204 - مخبرین جراید و تماشاچیان با داشتن بلیط مخصوص همان جلسه که
با مهر اداره کارپردازی و امضای یکی از کارپردازان صادر شده باشد و نیز
مامورین انتظامی به دستور رییس مجلس در محل های مخصوص حق حضور خواهند داشت
و باید در تمام مدت جلسه ساکت باشند و از هر گونه تظاهر خودداری کنند
وگرنه به امر رییس از مجلس اخراج می شوند.
تبصره 1 - نمایندگان فقط به اشخاصی می توانند بلیط ورودی به تالار مجلس
بدهند که در باب رعایت نظم مجلس اعتماد کامل به آنان داشته باشند.
تبصره 2 - برای مخبرین جرایدی که روزنامه های آنها مرتبا منتشر می شود ممکن
است بلیطهای سه ماهه صادر نمود ولی در هر حال این بلیطها قابل انتقال
نخواهد بود.
ماده 205 - حمل هر نوع اسلحه برای کسانی که وارد محوطه مجلس می شوند به
استثنای مامورین انتظامی ممنوع است .
تخلفات تماشاچیان و مجازات آنها
ماده 206 - هر یک از تماشاچیان و نمایندگان جراید که باعث اغتشاش یا
اختلال نظم مجلس شود و یا نسبت به رییس یا نمایندگان مجلس و یا وزرا و
معاونین و یا سایر افراد توهین و یا تهدید نماید به امر رییس مجلس از
تالار جلسه اخراج و توقیف می شود و در صورتی که عمل او مستوجب تعقیبات
کیفری باشد در ظرف بیست و چهار ساعت به مراجع صالحه تسلیم خواهد شد.
جایگاه وزرا و مخبرین شعب و کمیسیونها
ماده 207 - صندلیهای ردیف اول مقابل جایگاه هیات رییسه به موجب اصل 31
قانون اساسی اختصاص به وزرا و معاونین آنها و مخبرین شعب و کمیسیونها
دارد و هیچ یک از سایر نمایندگان حق جلوس در آن ردیف را ندارند و در صورت
تخلف مورد اخطار رییس واقع می شوند.
فصل شانزدهم
ادارات مجلس و تمرکز کلیه امور مالی و اداری و قانونگذاری
اختیارات هیات رییسه
ماده 208 - کلیه امور اداری اعم از مالی و سازمانی و استخدامی و نقل و
انتقالات و غیره به عهده هیات رییسه است و تحت نظر رییس اداره می شود و نیز
کلیه احکام صادره اعم از ترفیع و اضافه و نقل و انتقالات باید به امضای
رییس مجلس برسد.
وظایف منشیان و کارپردازان
ماده 209 - منشیان مجلس مراقبت در تحریر صورت مذاکرات و طبع و توزیع آن
خواهند داشت نیز قرائت لوایح و طرحها و نوشتجات و مطالبی که راجع به مجلس
است و باید به اطلاع مجلس برسد و همچنین تنظیم پیشنهادهای واصله از طرف
نمایندگان به ترتیب وصول با قید شماره و ثبت و ترتیب اجازاتی که
نمایندگان برای نطق می خواهند با رعایت حق تقدم و قید شماره ترتیب به عهده
آنان است .
ماده 210 - وظایف کارپردازان عبارت است از تهیه بودجه سالیانه به ترتیبی
که در ماده بعد مقرر است و مراقبت در حفظ و اداره و ثبت ابنیه و اموال و
موسسات مجلس و نظارت در اجرای بودجه و پرداختها و امضای کلیه حوالجات که
باید از صندوق مجلس پرداخته شود.
تبصره - کارپردازان از میان خود دو نفر را برای امضا حوالجات انتخاب و
معرفی خواهند نمود.
بودجه مجلس
ماده 211 - کارپردازان بودجه سالیانه مجلس را تهیه می کنند که پس از تصویب
هیات رییسه در جلسه علنی تقدیم مجلس شورای ملی بشود و از آن جا به کمیسیون
محاسبات ارجاع گردد کمیسیون پس از رسیدگی گزارش آن را به مجلس شورای ملی
تقدیم می نماید و بعد از تصویب مجلس اجازه اجرای آن به کارپردازی داده
می شود.
ماده 212 - سازمان اداری مجلس اعم از قانونگذاری و مالی و غیره مطابق
آیین نامه ای است که هیات رییسه بر حسب احتیاجات مجلس مکلف است تا دو ماه
پس از تصویب این آیین نامه آن را تهیه و تصویب و به مرحله اجرا بگذارد.
فصل هفدهم
استعفای نماینده و جریان آن
ماده 213 - هر نماینده که نسبت به انتخاب او رسیدگی به عمل آمده و صحت آن
معلوم شده باشد می تواند از مقام نمایندگی استعفا دهد و هر گاه این استعفا
قبل از جریان رسیدگی و تصویب اعتبارنامه باشد باعث توقیف رسیدگی در مجلس
و آثار قانونی آن نخواهد بود.
ماده 214 - نماینده استعفانامه خود را به عنوان رییس مجلس می نویسد و رییس
مجلس آن را در اولین جلسه علنی به اطلاع مجلس می رساند شخص مستعفی در ظرف
پانزده روز از تاریخ قرائت استعفانامه در مجلس می تواند آن را مسترد دارد
و الا پس از خاتمه این مدت وکیل مزبور مستعفی شناخته می شود و مراتب طبق
قانون انتخابات از طریق هیات رییسه به وزارت کشور اعلام می گردد تا نسبت به
انتخاب نماینده دیگر از همان حوزه اقدام یا طبق قسمت اخیر ماده 52 قانون
انتخابات خود مجلس شورای ملی راسا اقدام به انتخاب جانشین نماینده مستعفی
بنماید.
فصل هیجدهم
متفرقه
طبع مذاکرات مجلس
ماده 215 - کلیه مذاکرات مشروح مجلس شورای ملی باید قبل از جلسه تالی چات
و بین نمایندگان توزیع شود.
مقرری رییس
ماده 216 - مقرری رییس مجلس شورای ملی دو برابر مقرری نماینده مجلس خواهد
بود.
مقرری نمایندگان
ماده 217 - مقرری نمایندگان مجلس شورای ملی از تاریخی که اعتبارنامه آنان
تصویب می شود محسوب خواهد گردید و تعیین میزان آن در هر سال بسته به تصویب
مجلس و تامین اعتبار آن ضمن بودجه مجلس خواهد بود.
ماده 218 - هر گاه مجلس در رسیدگی به اعتبارنامه نماینده بیش از حد مقرر
تاخیر کند در صورتی که نماینده مرتبا در مجلس حاضر شده باشد حقوق زمان
تاخیر را پس از تصویب اعتبارنامه می تواند دریافت نماید.
فصل نوزدهم
تفسیر قوانین - آیین نامه مجلس
ماده 219 - جریان تفسیر قوانین مانند جریان وضع قوانین خواهد بود.
ماده 220 - در مواردی که در مفاد این آیین نامه اختلافی حاصل شود حل اختلاف
با هیات رییسه است و در حین انعقاد جلسه نظر رییس قاطع خواهد بود.
ماده 221 - آیین نامه سابق مجلس شورای ملی مصوب 23 ذی حجه 1327 هجری قمری و
اصلاحاتی که بعدا نسبت به آن شده از تاریخ تصویب این آیین نامه ملغی است .
این آیین نامه که مشتمل بر دویست و بیست و یک ماده است ضمیمه تصمیم قانونی
متخذه جلسه یکشنبه بیست و پنجم اردیبهشت ماه یک هزار و سیصد و بیست و هشت
مجلس شورای ملی بوده و صحیح است .
رییس مجلس شورای ملی - رضا حکمت
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)