نظامنامه تکالیف صاحب منصبان امنیه و مامورین از حیثی که ضابطین عدلیه محسوبند

نظامنامه تکالیف صاحب منصبان امنیه و مامورین از حیثی که ضابطین عدلیه محسوبند مشتمل بر 43 ماده
مصوبه جلسه 9 مهرماه 1307 هیئت وزراء
ماده 1 - ضابطین عدلیه عبارتند از مامورینی که مکلفند کلیه جرائم اعم از خلاف و جنحه و جنایت و جمع آوری مدارک و دلائل آنها.
ماده 2 - روسای قسمت امنیه در نقاطی که نظمیه وجود ندارد در تحت نظارت مدعی العمومی ابتدائی محل به مستنطق عدلیه در کشف جرائم و تحقیقات مقدماتی معاونت مینمایند و از این حیث از ضابطین عدلیه محسوبند.
ماده 3 - شکایات و اعلام نامه هائی که به صاحب منصبان یا روسای پست امنیه داده میشود باید کتبی باشد مگر اینکه شاکی یا اعلام کننده سواد نداشته باشد که در این صورت باید مامورین مزبور صورت مجلس تنظیم کرده و این نکته را در آن قید نمایند.
ماده 4 - مامورین امنیه حق ندارند به هیچ عنوان از قبول شکایات یا اعلامنامه که به آنها تسلیم می شود استنکاف نمایند.
تبصره - در صورتیکه شکایت توسط وکیل به عمل آید باید وکالتنامه ضمیمه عرضحال یا صورت مجلس بشود.
ماده 5 - امضای اشخاص باید صریح و خوانا بوده و مامور کشف باید صحت آنرا تصدیق نماید.
ماده 6 - روسای قسمت امنیه مکلفند مسائل خلافی را برای تعقیب بصلحیه احاله نموده و وقایعی را که دارای حیثیت جنحه و یا جنایت است بمدعی العموم محکمه ابتدائی که در حوزه آن واقعند اطلاع دهند.
در جرائم مشهوده
ماده 7 - در موارد ذیل روسای قسمت امنیه مکلفند تا وقتی که مدعی العموم یا مستنطق در محل وقوع جرم حاضر نشده اند اقدامات لازم به ترتیبی که در مواد بعد مذکور است برای جلوگیری از اعدام و اضمحلال آثار جم یا فرار متهم بعمل آورند.
الف - در جرائم مشهوده یعنی در صورتی که مجرم در حین ارتکای یا بلافاصله بعد از ارتکاب دیده می شود.
ب - در موارد که مجنی علیه یا مدعی و مشهود واقعه مستقیما شخص مظنون را نشان داده او را مرتکب جرم بدانند.
ج - وقتی که در نزد متهم یا در خانه او علائم واضح جرمی کشف شود.
د - در صورتیکه معلوم شود که اسباب و دلائل جرم متعلق به متهم یا نزد اوست.
هـ - وقتی که متهم قصد فرار داشته یا در حین فرار یا پس از آن گرفتار شده باشد.
و - وقتی که متهم اقامتگاه دائمی ندارد یا در جائی مقیم نبوده و مسکن و مأوای معینی نداشته باشد.
ماده 8 - در مواد مذکوره در ماده فوق و همچنین در موردیکه صابح خانه دخول امنیه را به خانه خود تقاضا کند روسای قسمت امنیه مکلفند تا ورود مدعی العموم یا مسنتطق بمحل وقوع جرم رفته تحقیقاتی را که فوریت دارد بعمل آورند.
ماده 9 - تحقیقات مزبور عبارت است از معاینات و تفحص و تفتیش در منزل مجرم و تحصیل و حفظ آلات جرم و استنطاق متهم طرفش همچنین استماع شهادت شود و مطلعین.
ماده 10 - اقدامات روسای قسمت امنیه در مورد سه ماده قبل موافق قواعد و ترتیباتی است که برای مستنطق عدلیه در فصل پنجم باب اول اصول محاکمات جزائی مقرر است.
رجوع به جزوه آخر نظامنامه شود.
ماده 11 - در جرائم مشهود بایدفورا مراتب را بمدعی – العموم ابتدائی محل اطلاع دهند ولی برای شروع بتحقیقات منتظر ورود او نمیشوند.
ماده 12 - روسای قسمت امینه مکلفند تحقیقات مذکوره را با کمال ملایمت بعمل آورند مجبور کردن متهم با قرار اذیت و آزار بدنی نسبت به آنها اکیدا ممنوع است مرتکب مطابق ماده 31 قانون مجازات عمومی که ذیلا مندرج است تعقیب خواهد شد.
ماده 131 - قانون مجازات عمومی - هرگاه یکی از مستخدمین قضائی یا غیرقضائی دولت برای اینکه متهمی را مجبور باقرار کند او را اذیت و آزار بدنی کرده یا در این باب امری دهد بحبس یا اعمال شاقه از سه الی شش سال محکوم خواهد شد و اگر متهم بواسطه اذیت و آزار فوت کند مرتکب مجازات قاتل و آمر مجازات آمر قاتل را خواهد داشت.
ماده 13 - در موقع تحقیق جرائم کلیه نوشتجات و اسلحه و سایر اشیاء را که ممکن است برای کشف جرائم لازم باشد توقیف و راجع به هر یک ازآنها از متهم سئوالات نموده و جوابهای او را در صورت مجلس قید خواهد نمود.
ماده 14 - روسای قسمتهای امنیه برای کشف جرائم نمیتوانند داخل خانه احدی شوند مگر این که محل مزبور منزل مظنون یا مهمانخانه یا قهوهخانه یا محل عمومی دیگر باشد.
ماده 15 - هرگاه رئیس قسمت امنیه سوءظن حاصل نماید که در خانه نوشتجات یا اشیائی برای اثبات جرم مظنون موجود است باید مراتب را فورا بمدعی العلوم اطلاع دهد.
ماده 16 - چنانچه خانه مظنون در خارج حوزه حفظ صاحب منصب امنیه که در تعقیب جرم اقدام مینماید باشد خود شخصا نمیتواند برای تحقیقات و دستگیری متهم به آن محل عزیمت نماید و باید اقدامات خود را توسط صاحب منصب محل مزبور بعمل آورد.
ماده 17 - کلیه اقدامات رئیس قسمت امنیه که در مواد فوق مذکور است باید حتی المقدور در حضور متهم بعمل آید چنانچه مشاراله دستگیر نشده یا نتواند حاضر شود باید در حضور دو نفر شاهد تحقیق انجام یابد.
تبصره - شهود تحقیق از موثقین محل انتخاب میشوند و اگر موجود نباشد رئیس مزبور اقدامات خود را بدون حضور شهود انجام داده و این نکته را در صورت مجلس قید مینماید.
ماده 18 - اگر ادله وآثار کافی برای اثبات جرم بدست آید و احتمال فرار متهم یا اعدام آثار و علائم جرم برود مامورین امنیه میتوانند متهم را توقیف نمایند و در صورت عدم حضور او مشارالیه را جلب و در صورت مجلس قید خواهند نمود.
ماده 18 - اگر ادله و آثار کافی برای اثبات جرم بدست آید و احتمال فرار متهم یا اعدام آثار و علائم جرم برود مامورین امنیه میتوانند متهم را توقیف نمایند و در صورت عدم حضور او مشارالیه را جلب و در صورت مجلس قید خواهند نمود.
ماده 19 - غیر از مواردی جرم مشهود که در قانون مصرح است مامورین امنیه نمیتوانند احدی را توقیف کنند مگر برحسب تقاضای کتبی مسنتطق یا محاکم صالحه.
ماده 20 - رئیس قسمت امنیه مکلف است از متهم بلافاصله پس از جلب تحقیقات نماید و این تحقیقات باید بقدر امکان سریع بوده و در هر حال نباید بیش از 24 ساعت ادامه داشته باشد.
مراسمی که باید در حین تحقیقات مراعات شود
ماده 21 - رئیس قسمت امنیه هر یک از اوراق صورتمجلس را باید شخصا امضاء نموده و بامضای تمام اشخاصیکه در حین تحقیقات حضور داشتهاند برساند هرگاه کسی نتواند امضاء کند یا از امضاء استنکاف نماید باید در صورت مجلس قید شود.
ماده 22 - در صورت وقوع جرمی که برای کشف آن دخالت اهل فن لازم باشد از قبیل شکستن قفل درب یا زخم سخت قتل و غیره باید اشخاصی را که اطلاعات فنی دارند دعوت نموده و کلیه از هرگونه اقداماتی برای کسب اطلاعات و کشف حقیقت واقعه ضایقه نکنند.
ماده 23 - هرگاه در حین اقدامات یا پس از خاتمه آن مدعیالعموم یا مسنتطق وارد محل وقوع جرم شود رئیس قسمت امنیه مکلف است دوسیه را تحویل و تعقیب امر را مستقیما بمشارالیه واگذار نموده و دیگر دخالت ننماید مگر بتقاضای مدعیالعموم یا مستنطق.
ماده 24 - صاحب منصب امنیه مکلف است بمحض اینکه تحقیقات اولیه را باتمام رساند دوسیه عمل را با کلیه منضمات آن از قبیل آلات و ا دوات جرم و اشیائی که از جرم تحصیل شده و در ضمن تحقیقات بدست آمده است نزد مدعیالعموم ابتدائی که در حوزه آن ماموریت دارد بفرستند.
هرگاه حمل و نقل بعضی از اشیاء غیرمقدور باشد باید از آنها نگاهداری بشود تا تکلیف آنها از طرف مقامات صلاحیت دار معین گردد.
ماده 25 - چنانچه بعدا اطلاعات دیگری راجع به جرم تحصیل شود باید مراتب را بمدعی العموم محل اطلاع داد.
ماده 26 - هرگاه مدعیالعموم تفتیشات و تحقیقات رئیس امنیه را ناقص دانست تقاضای تکمیل آن را نموده صاحب منصب مذکور باید تقاضای فوق را انجام دهد.
در جرائم غیرمشهود
ماده 27 - در صورتیکه شکایت جزائی نزد رئیس قسمت امنیه ببرند یا اعلام جرمی نمایند مشارالیه موظف است فورا شروع بتحقیقات نماید.
ماده 28 - تحقیقات مزبور عبارتست از تفتیش و تفحص از صحت و سقم واقعه و دلائل و اشیائی که ممکن است برای کشف جرم تهیه نموده بدون اینکه رئیس قسمت امنیه حق استنطاق کتبی از کسی داشته باشد.
ماده 29 - در صورتیکه وقوع جرم مشکوک باشد رئیس قسمت امنیه نظارت و تفتیشات در محل بعمل آورده نتیجه را بطریقی که در ماده 24 مذکور است برای مدعیالعموم ابتدائی میفرستد و در این مواقع بهیچوجه نباید متعرض اشخاص بشود.
ماده 30 - بصرف شکایت یا تحصیل خبر نمیتوان کسی را که دارای محل اقامت معینی است جلب نموده و احضار او در صورتی مجاز است که مدارک کافی برعلیه مشارالیه موجود باشد.
ماده 31 - نسبت باشخاصی که محل اقامت معینی نداشته و یا این که سوء سابقه داشته باشند میتوان پس از وصول شکایت یا خبر در صورتی که مبنی بر دلائل کافی باشد آنها را دستگیر کرد.
در تنظیم صورت مجالس
ماده 32 - صورت مجلس عبارتست از ورقه که در آن صاحب منصب یا مامور امنیه آنچه را که تحقیق کرده و دیده یا شنیده است قید و امضاء مینماید.
ماده 33 - قبل از نوشتن صورت مجلس صاحب منصب یا مامور امنیه بایستی تحقیقات کافی از مقدمات جرم نموده و پس از فراگرفتن مطلب بطور مرتب و با عبارت ساده و مختصر شرح قضایا را بنویسد.
ماده 34 - در صورت مجلس مراتب ذیل باید قید شود:
1 - سال و ماه و روز و ساعاتی که صورت مجلس نوشته شده
2 - اسم محلی که در آنجا صورت مجس تنظیم شده
3 - اسم و سمت محل اقامت خود صاحب منصب یا مامور امنیه
4 - اسم و اسم پدر و اسم خانوادگی و سن و شغل و معیل بودن و عده اطفال و محل تولد و محل اقامت متهم و مجنی علیه و اعلام کننده و همچنین شهود و مطلعین واقعه.
5 - تاریخ وقوع جرم و نوع آن با کلیه تشخیصاتی که در ضمن بدست میآید.
6 - علائم متهم
ماده 35 - تحقیقات محلی و سایر اطلاعات باید بتفصیل نوشته شود و اظهارات اشخاص باید بهر ترتیب که ادا شده ولو عامیانه باید قید گردد تردید یا اطمینان اطلاع دهندگان باید تصریح شود و چنانچه اطلاع دهندگان خوش سابقه نیستند آن نیز باید قید شود.
ماده 36 - در صورتی که متهم اعتراض بجرم نماید باید اتهاماتی که متوجه اوست ذکر کرده و استشهاداتی که مشارالیه برله خود ارائه میدهد ضمیمه صورتمجلس شود.
ماده 37 - یک صورت مجلس را نمیتوان شامل چندین جرم نمود مگر در موقعی که جرائم با یکدیگر مربطو بوده و یا مرتکب آن شخص واحد باشد.
ماده 38 - رئیس قسمت امنیه سوادی از صورت مجلسهای فوق الذکر برای ضبط در اداره خود نگاه میدارد.
ماده 39 - پست های امنیه باید همواره در تحقیق و تجسس جرائم بوده و از کدخدایان و اهالی اطلاعات مفیده تحصیل نماید.
ماده 40 - چنانچه مامور امنیه نعشی در جاده و یا صحرا و یا رودخانه و غیره کشف نماید فورا برئیس دسته را پرت خواهد داد و رئیس دسته باید سریعا در محل حضار شده علائم مشخصه مرگ و وضع و حالت جسد و البسه مقتول و وضع اسلحه یا سایر آلاتی که مسبب جرم بوده کاملا معاینه و اسناد و نوشتجات همراه نعش را توقیف کرده صورت مجلس تنظیم خواهد نمود.
ماده 41 - تا ورود رئیس قسمت امنیه یا مدعلیالعموم و یا مستنطق احدی حق دست زدن به نعش و یا اشیاء متوفی ندارد.
ماده 42 - در این قبیل موارد مامورین امنیه اشخاصی را که مورد سوء ظن هستند تحت نظر گرفته تا رئیس امنیه یا مدعی العموم و یا مستنطق وارد شوند تا ورود رئیس قسمت یا مدعی العموم یا مستنطق مامورین امنیه باید از بستگاه مقتول و اهالی آبادی و اشخاص دیگر تحقیقات لازم برای کشف و دست گیری مرتکب بعمل آورند.
ماده 43 - هرگاه مامورین امنیه سوء ظمن حاصل نمایند شخصی که حکم بتوقیف او شده و یا کسی که مرتکب جنایت شده در خانه غیرپنهان است بایدآن خانه را تحت مراقبت قرار داده مراتب را بمدعی العموم اطلاع دهند.
ریاست وزراء مهدیقلی
منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)