آئین نامه ساماندهی کودکان خیابانی

 آیین نامه ساماندهی کودکان خیابانی 1
فصل اول – کلیات
ماده 1- اصطلاحات زیر در آیین ‌نامه در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:
1- کودک خیابانی : فرد کمتر از 18 سال تمام که به صورت محدود یا نا محدود در خیابان به سر می‌برد ، اعم از کودکی که هنوز با خانواده خود تماس دارد و از سرپناه برخوردار است و یا کودکی که خیابان را خانه خود می‌داند و رابطه او با خانواده به حدقل رسیده و یا اساساً چنین ارتباطی وجود ندارد.
2- ساماندهی : مجموعه فعالیتهایی که توسط نهادها، سازمانها و دستگاههای اجرایی دولتی و غیر دولتی تعریف شده در این آیین‌نامه ، از شناسایی ، جذب و پذیرش کودکان خیابانی آغاز و تا رسیدن وی به فرجام قابل اطمینان ادامه می‌یابد .
3- شناسایی : ارتباطی که توسط مددکار اجتماعی با کودک خیابانی شکل می‌گیرد و به تشخیص وضع موجود وی می‌انجامد.
4- جذب : ارتباط تقویت مددکار اجتماعی با کودک خیابانی که جلب اعتماد و پذیرش ارتباط از سوی کودک خیابانی را به همراه دارد. این فعالیت با هدف آگاه نمودن کودک خیابانی از منابع و خدماتی که می‌تواند در اختیار او قرار گیرد انجام پذیرد.
5- اقامت: حضور کوتاه مدت، میان مدت و دراز مدت کودک خیابانی درمرکز اقامت که شامل سه سطح زیر می‌شود:
الف – اقامت کوتاه مدت: حضور کودک خیابانی در مرکز اقامت حداکثر به مدت 21 روز.
ب- اقامت میان مدت : حضور کودک خیابانی در مرکز اقامت بیشتر از 21 روز تا یک سال.
ج- اقامت دراز مدت: حضور کودک خیابانی بی‌سرپرست یا بدسرپرست در مراکز شبانه‌روزی تا پایان 18 سالگی مطابق با ایین‌نامه مراکز شبانه‌روزی سازمان بهزیستی کشور.
تبصره – در موارد استثنایی و در صورت ضرورت با نظر تیم تخصصی مدت اقامت موضوع بند «الف» حداکثر یک دوره قابل تمدید می‌باشد.
6- مراکز کودکان خیابانی: مراکزی که در آنها خدمات تخصصی به کودکان خیابانی ارایه می‌شود. این مراکز در چهار سطح زیر می‌باشند:
الف – مراکز و پایگاه‌های سطح یک ( سرپایی): مراکز و پایگاههای ثابت و سیاری که بدون اقامت کودک نسبت به ارایه خدمات سرپایی به وی و خانواده‌اش اقدام می‌نمایند.
ب- مراکز سطح دو ( اقامت کوتاه مدت): مراکزی که امکان اقامت کودک حداکثر تا 21 روز فراهم می‌کنند( موضوع جزء « الف » بند (5) ماده( 1) این آیین‌نامه)
ج- مراکز سطح سه (اقامت میان مدت) : مراکزی که امکان اقامت کودک را حداکثر تا یک سطح مهیا می‌کند. 0 موضوع جزء «ب» بند (5 ) ماده (1) این آیین‌نامه )
د- مراکز سطح چهار ( اقامت دراز مدت) : مراکزی که امکان اقامت کودکان بی‌سرپرست یا بدسرپرست را تا پایان 18 سالگی تأمین می‌کند.(موضوع جزء «ج» بند (5) ماده (1) این آیین‌نامه)
7- پذیرش : برقراری رابطه پایدار حرفه‌ای که زمینه را برای اجرای فرآیند مشکل گشایی در سطح مختلف فراهم می‌کند. پذیرش در سه سطح زیر انجام می‌پذیرد:
الف – پذیرش سطح یک : برقراری ارتباط فعال مددکار با کودک خیابانی برای فراهم نمودن حمایتهای لازم ، بدون نگهداری کودک در مر کز اقامت . این نوع پذیرش در مرکز کودکان خیابانی سطح یک صورت می‌پذیرد.
ب- پذیرش سطح دو : اقامت کوتاه مدت کودک خیابانی در مرکز سطح دو برای دریافت خدمات تخصصی بیشتر . ( پذیرش سطح (2) از طریق از سطح (1) یا به طور مستقیم انجام می‌شود).
ج- پذیرش سطح : اقامت میان مدت کودک خیابانی در مرکز سه برای دریافت خدمات تخصصی و حمایتهای بیشتر .( پذیرش سطح (3) از طریق ارجاع از سطوح (1) و (2) انجام می شود).
د- مراکز سطح چهار ( اقامت بلند مدت): این مراکز مستقیماً و یا با اعطای مجوز رسمی سازمان بهزیستی کشور به اشخاص حقیقی و حقوقی تأسیس و اداره می‌شوند.
تبصره – اقامت بلند مدت و میان مدت کودکان خیابانی که در مراکز سطح (39 و (4) انجام می‌گیرد می‌تواند به اشخاص حقیقی و حقوقی و سازمانها و مؤسسات غیر دولتی علاقمند و واجد صلاحیت واگذار شود . ضوابط و شاخصهای تشکیل ( فضای فیزیکی، نیروی انسانی و غیر ) نحوه اداره و کنترل کیفیت این مراکز بر اساس آیین‌نامه ضوابط تاسیس و انحلال مراکز نگهداری کودکان خیابانی، موضوع بند (2) ماده (26) قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت – مصوب 1380 – توسط سازمان بهزیستی کشور تهیه و ابلاغ خواهد شد.
8- ترخیص : پایان اقدامات تیم تخصصی مراکز و دستیابی به اهداف تعیین شده که منجر به پاسخگوی به نیازهای کودک در کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت می‌گردد. بازگشت کودک به کانون خانواده اولویت اقدامات ترخیص مراکز خواهد بود.
9- پیگیری : سلسله اقداماتی که به منظور پیشگیری از بروز مجدد مشکل برای کودک پس از ترخیص از طریق تماس با خانواد و بازدید از شرایط خانوادگی یا دعوت والدین یا خانواده کودک یا سرپرستان وی جهت بررسی و مشاوره‌های مددکاری انجام می‌پذیرد.
10-توانمندسازی : فرآیندی است که طی آن مجموعه اقدامات و خدماتی با هدف تحقق زندگی عادی باحداقل وابستگی به منابع حمایتی و ارتقاء تواناییها و مهارتهای آموزشی ، اجتماعی و حرفه‌آموزی به کودک و یا خانواده وی ارایه می‌شود.
11-تیم تخصصی : شامل گروهی از متخصصین و کارشناسان از جمله سرپرست مرکز، روانشناس ، مددکار اجتماعی، روانپزشک، پزشک ، پرستار ، کارشناس حقوقی ، مربی و غیره است که به صورت سیار یا ثابت به ارایه خدمات تخصصی به کودک خیابانی و خانواده وی می‌پردازند.
12-نهادهای حامی: کلیه نهادها و سازمانهایی که به استناد اساسنامه یا وظایف سازمانی‌، نسبت به ارایه تمام یا بخشی از خدمات موضوع این آیین نامه به کودکان خیابانی اقدام می‌نمایند.
فصل دوم – روند اجرایی
ماده 2- سازمان بهزیستی کشور موظف است با همکاری و مشارکت شهرداری ، انجمنهای خیریه، تشکلهای غیر دولتی و نیروی انتظامی و با استفاده از مددکار اجتماعی ( در قالب تیم تخصصی سیار یا مستقر در مراکز که با همکاری شهرداریها سازماندهی خواهد شد) . نسبت به شناسایی ، جذب ،پذپرش و توانمند سازی کودکان خیابانی در کلیه مراکز استانها و در صورت صلاحدید کار گروه اجتماعی استان در شهرهای بالای دویست هزار نفر اقدام نماید.
تبصره1- نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران موظف است در مواردی که سلامت جسمانی و روانی کودک در معرض خطر جدی قرار می‌گیرد در امر جذب سازمان بهزیستی کشور همکاری نماید.
ماده 3- در هر مرحله مسئولیت پیگیری پس از ترخیص کودک به عهده مرکز ترخیص کننده است به جز مرکز سطح یک موضوع این آیین نامه و این امر تا رسیدن وی به فرجام قابل اطمینان ادامه می‌یابد.
ماده 4- در صورت تحویل کودک خیابانی به خانواده ، بهزیستی استانها و سایر نهادهای حامی موظفند در زمینه حمایت مادی و معنوی خانواده اقدامات لازم را به عمل آورند و هر شش ماه یک بار گزارش اقدامات خود را به سازمان بهزیستی کشور و کارگروه اجتماعی استان اعلام نمایند.
ماده 5- اداره کل بهزیستی استانها به منظور تأمین هماهنگی بین بخشی و استفاده از همکاری سایر سازمانها و ادارات کل ذی‌ربط موظفند مسایل مربوط به ساماندهی کودکان خیابانی را به طور مستمر در کارگروه اجتماعی استان مطرح و نسبت به جلب همکاری و مشارکت سازمانها و نهادهای ذی‌ربط اقدام نمایند.
فصل سوم – وظایف سازمانها و نهادهای همکار در سازماندهی کودکان خیابانی
ماده 6- سازمانها و نهادهای همکار در فرآیند ساماندهی کودکان خیابانی در زمینه‌های تعیین شده زیر همکاری خواهند نمود:
1- نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران:
الف – برقراری امنیت در کلیه مراحل اجرایی( امنیت مراکز و تیمهای سیار).
ب- اقدامات لازم برای اجرای تبصره (2 ) ماده (2) این آیین‌نامه .
ج- تعیین تکلیف کودکان خیابانی بزهکار.
2- وزارت دادگستری :
الف – صدور مجوز‌ها و احکام قضایی لازم درمراحل مختلف ساماندهی .
ب- ارایه مشاوره حقوقی لازم جهت تسهیل ساماندهی کودکانی خیابانی.
3-شهرداری :
الف – تخصیص و تجهیز فضای فیزکی مناسب جهت اجرای مراحل ساماندهی به استناد ماده (6) قانون شهرداریها.
ب- تأمین امکانات مورد نیاز ساماندهی یا اجرای تصمیمات کارگروه اجتماعی استان .
4-وزارت کار و امور اجتماعی :
الف – ارایه تسهیلات اعتباری اشتغالزا به خانواده‌های جویای کار کودکان خیابانی و کودکانی بالای پانزده سال ( با اولویت ).
ب- آموزش رایگان مهارتهای شغلی به خانواده کودکان خیابانی و کودکان بالای پانزده سال توسط سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای .
5- وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی :
الف – تأمین نیازهای بهداشتی و درمانی کودکان خیابانی و خانواده در جه اول آنان و تأمین پزشک و پرستار مورد نیاز مراکز ساماندهی کودکان خیابانی.
ب- ارایه خدمات بهداشت و درمان در مراکز سطح (2) و (3) و
6- سازمان بیمه و خدمات درمانی:
- تأمین و صدور بیمه نامه خدمات درمانی برای کودک و خانواده درجه اول وی حسب اعلام بهزیستی استانها.
7- سازمان تأمین اجتماعی :
- پوشش درمانی و خدمانی مورد نیاز کودک و خانواده درجه اول وی در مراکز درمان و بیمارستانهای تابعه بدون دریافت وجه.
8- سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران :
الف- انجام اقدامات فرهنگی و تبلیغی لازم .
ب- تهیه برنامه‌ها و تیزرهای لازم برای آگاه سازی اقشار مختلف جامعه
ج- همکاری رسانه‌ای با سازمانهای مسئول در جهت انجام وظایف محوله به آنان.
9- جمعیت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران:
- تأمین خدمات حمایتی و انسان دوستانه جهت کودک و خانواده وی در حد مقدور حسب درخواست بهزیستی استانها.
10-وزارت آموزش و پرورش :
الف – هشدار و آگاه سازی اولیا دانش‌آموزان از طریق طرح مسئله توسط انجمنهای اولیا و مربیان .
ب- شناسایی و راهنمایی دانش‌آموزانی که در معرض آسیب هستند از طریق اولیا و مربیان.
پ- شناسایی و راهنمایی دانش آموزانی که در معرض آسیب هستند از طریق مشاور مدرسه با همکاری مددکاران سازمان بهزیستی .
ج- ارایه آموزشهای لازم و آگاه سازی دانش‌آموزان توسط مربیان و معلمان در خصوص خطرات فرار از خانه و گروههای آسیب رسان و دامهای اجتماعی .
11-کمیته امداد امام (ره) :
- اعمال حمایتهای لازم از خانواده‌های تحت پوشش حمایتی که دارای کودکان خیابانی بوده‌آند.
فصل چهارم – هماهنگی و نظارت
ماده 7- هماهنگیهای لازم و نظارت بر حسن اجرای مفاد این آیین نامه در استانها توسط کارگروه اجتماعی استان اعمال خواهد شد.
تبصره – چنانچه کار‌گروه اجتماعی استان ضروری بداند ، کارگروهی با ترکیب و وظایف مشابه در سطح شهرستان نیز قابل تشکیل خواهد بود.
ماده 8- اداره کل بهزیستی استانها موظفند محورهای زیر را در کارگروه اجتماعی استان مطرح و نسبت به تحقق موارد زیر پیگری نمایند:
4- بررسی فرآیند و عملکرد هر یک از دستگاهها و نهادهای مجری در هر یک از مراحل اجرای طرح ساماندهی .
5- بررسی و رسیدگی به شکایات و تخلفات و بررسی گزارشهای ادارات بهزیستی یا کار گروه اجتماعی شهرستان.
6- فراهم نمودن تمهیدات لازم برای تسهیل اجرای برنامه‌ةای عملیاتی ساماندهی کودکانی خیابانی در سطح استان.
7- ایجاد تعهد و حمایت سیاسی از اجرای برنامه‌های عملیاتی ساماندهی کودکان خیابانی در سطح استان .
8- برقراری هماهنگی بین بخشی در سطح سازمانها و نهادهای اجرایی دولتی و غیر دولتی در راستای تحقق اهداف برنامه.
9- ارزیابی عملکرد و پایش مستمر شاخصهای تعیین شده در سطح استان.
10- تحلیل وضع موجود در استان بر اساس گزارشهای دریافت شده از شهرستانها.
11- ترسیم وضعیت مطلوب استان بر اساس شاخصهای کشور و داده‌های شهرستانها.
12- تهیه چارچوب آموزش، برقراری ارتباط و اطلاع رسانی عمومی و ایجاد هماهنگی در زمینه‌های زیر:
الف – برقراری ارتباط با انجمنهای خیریه و اطلاع رسانی در این زمینه .
ب- برقراری ارتباط با مسئولان سیاسی ، اجتماعی و مذهبی استان و جلب حمایت آنان.
ج- آگاه سازی مردم از آرمانها و هدفهای برنامه با استفاده از وسایل ارتباط جمعی استان.
10-جمع‌آوری و تحلیل مستندات و گزارشهای ادواری و موردی شهرستانها.
11-ایجاد بستر لازم جهت توانمندسازی فرد و خانواده وی .
تبصره – در صورت تشخیص کارگروه اجتماعی استان، سایر سازمانها و نهادها علاوه بر سازمانها و نهادهای موضوع ماده (6) این آیین نامه با سازمان بهزیستی کشور در فرآیند ساماندهی کودکان خیابانی همکاری خواهند نمود.
فصل پنجم : مقررات عمومی
ماده 9- سازمان بهزیستی کشور موظف است با مشارکت و همکاری سازمانها و نهادهای ذی‌ربط نسبت به راه‌اندازی مراکز سطوح چهارگانه موضوع این آیین نامه در کلیه مراکز استانهایی که با مشکل کودکان خیابانی مواجه می‌باشند اقدام نماید.
ماده 10- سازمان بهزیستی کشور مجاز است از محل اعتبارات سازماندهی کودکان خیابانی نسبت به جذب نیروی متخصص مورد نیاز به صورت قراردادی با هماهنگی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور اقدام نمایدند.
ماده 11- سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور موظف است اعتبارات مورد نیاز جهت اجرای این آیین نامه را تأمین و در اختیار وزارت رفاه و تأمین اجتماعی قرار دهد.
ماده 12- وزارت رفاه و تأمین اجتماعی هماهنگی اجرای این آیین نامه را بر عهده داردو این امر را توسط شورایی متشکل از دستگاه‌های ذی‌ربط در ماده (6) به انجام می‌رساند و هر شش ماه یک بار گزارش اقدامات انجام یافته را تحلیل و جمع‌بندی و به شورای عالی رفاه و تأمین اجتماعی ارایه خواهد نمود.
معاون اول رئیس جمهور – محمدرضا عارف

منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)