آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها

آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها



شماره 28488/ت32561هـ 10/5/1384

وزارت کشور ـ ‌سازمان حفاظت محیط زیست

هیئت وزیران درجلسه مورخ 5/5/1384 بنا به پیشنهاد شماره 57383 ـ 1 مورخ 16/12/1383 سازمان حفاظت محیط زیست و به استناد ماده (22) قانون مدیریت پسماندها ـ مصوب 1383ـ ، آیین‌نامه اجرایی قانون یادشده را به‌شرح زیر تصویب نمود:

آیین‌نامه اجرایی قانون مدیریت پسماندها

ماده 1ـ علاوه بر عبارات و اصطلاحات مندرج در ماده (2) قانون مدیریت پسماندها ـ‌ مصوب 1383ـ ، عبارات و اصطلاحات زیر درمعانی مشروح مربوط به کار می‌رود:
1ـ قانون: قانون مدیریت پسماندها ـ مصوب 1383 ـ.
2ـ جداسازی: جدا کردن زباله‌ها از یکدیگر.
3ـ بازیافت: فرآیند تبدیل پسماند به مواد یا انرژی قابل استفاده مجدّد.
4ـ کارگروه ملی: کارگروه ملی مدیریت پسماندها.
5 ـ صندوق: صندوق ملی محیط زیست (موضوع بند « ب» ماده (68) قانون برنامه‌ چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1383ـ )
6 ـ مؤسسه استاندارد: مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران.
7ـ جزء ویژه: آن دسته از پسماندهای ویژه ایجاد شده توسط اشخاصی که عمدتاً تولیدکننده پسماند عادی هستند.
8 ـ سازمان: سازمان حفاظت محیط زیست.
ماده 2ـ برای دستیابی به هماهنگی بین دستگاههای مذکور در قانون، کارگروه ملی با ترکیب زیر تشکیل می‌شود:
1ـ رییس سازمان حفاظت محیط زیست (رییس کارگروه).
2ـ معاون وزارت کشور (رییس سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور).
3ـ معاون وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
4ـ معاون وزارت صنایع و معادن.
5 ـ معاون وزارت نفت.
6 ـ معاون وزارت نیرو.
7ـ معاون وزارت جهاد کشاورزی.
8 ـ معاون مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی ایران.
9ـ معاون سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران.
10ـ معاون سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور.
11ـ معاون شهرداری تهران.
12ـ معاونان سایر دستگاهها حسب مورد.
تبصره ـ کارگروه استـانـی جهت هماهنگـی در سطـح استـان با ترکیب مدیران دستگاههای مذکور در استان به مسئولیت معاون امور عمرانی استانداری و دبیری مدیرکل دفتر شهری و روستایی استانداری تشکیل می‌گردد. کارگروه مذکور می‌تواند درصورت لزوم کارگروههای شهرستانی را با ترکیب مشابه به مسئولیت معاون فرماندار در سطح شهرستانها تشکیل دهد.
ماده 3ـ وظایف کارگروه ملی با رعایت قانون به شرح زیر می‌باشد:
1ـ تدوین، تنظیم و بازنگری جداول فهرست پسماندهای موضوع تبصره (2) ماده (2) قانون برای تصویب در شورای عالی حفاظت محیط زیست. ‌دستگاهها باید فهرست پسماندهای ویژه موردنظر خود را به کارگروه ملی اعلام نمایند و دستگاههای پیشنهاد‌دهنده در هنگام بررسی موارد پیشنهادی خود با حق رأی در کارگروه حضور می‌یابند.
2 ـ ایجاد هماهنگی بین دستگاهها، برای پیشنهاد استانداردهای مقرر در قانون به‌مؤسسه استاندارد.
3ـ ایجاد هماهنگی بین دستگاههای مجری قانون در اجرای امور فرهنگی، آموزشی و اطلاع رسانی.
4ـ پیشنهـاد اصلاح فهرست مـوضـوع مـاده (12) آیین‌نامه ناظـر بر اخـذ هزینه‌هـای بازیافت از تولیدکنندگان و واردکنندگان.
5 ـ پیشنهاد برای گسترش استفاده از مواد اولیه بازیافتی.
6 ـ پیشنهاد ضوابط و دستورالعملهای مربوط به:
الف ـ دفع، پردازش و بازیافت پسماندها.
ب ـ حدود تشخیص پسماندهای ویژه.
پ ـ شیوه‌های تولید و مصرف به نحوی که پسماند کمتری ایجاد شود.
ت ـ چگونگی واگذاری مدیریت اجرایی پسماندها به اشخاص حقیقی و حقوقی متقاضی سرمایه‌گذاری در امور مدیریت پسماندها.
7ـ ارایه سایر پیشنهادهای مرتبط با مدیریت پسماندها.
ماده 4ـ مدیریت‌های اجرایی پسماندهای عادی باید طرح جامع و تفصیلی مدیریت پسماند را به گونه‌ای تهیه کنند که در مراکز استانها و همچنین شهرهای با جمعیت بیش از یک میلیون نفر تا پایان سال 1390 و در سایر شهرها و روستاها تا پایان سال 1392، همه پسماندهای عادی را به صورت تفکیک شده جمع‌آوری نمایند.
تبصره 1ـ طرح جامع یادشده در کارگروه تبصره ماده(2) این آیین‌نامه و طرح تفصیلی آن در شورای اسلامی مربوط تصویب می‌شود.
تبصره 2ـ جزء ویژه پسماندهای عادی و کشاورزی، پسماند عادی محسوب نشده اما مدیریت اجرایی آن به عهده مدیریت اجرایی پسماند عادی می‌باشد که در برنامه راهبردی مدیریت پسماند عادی، اجزای آن پیش بینی خواهد شد.
تبصره3 ـ اعتبارات موردنیاز برای آموزش و اطلاع‌رسانی پسماندها توسط وزارت کشور(سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور) تأمین خواهد شد.
ماده 5 ـ وزارت کشور باید با هماهنگی سازمان شیوه‌نامه‌های اجرایی مدیریت پسماندهای عادی و کشاورزی و پسماند ویژه تبدیل شده به پسماند عادی از قبیل تولید، ذخیره‌سازی، ‌جمع‌آوری، جداسازی، حمل و نقل، بازیافت، پردازش و دفع را با رعایت ماده (11) قانون، شش ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه تهیه و به مورد اجرا گذارد.
تبصره ـ شیوه‌نامه‌های موضوع این ماده پس از تهیه و انتشار در روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران به منزله اعلام بوده و لازم الاجرا می باشد.
ماده 6 ـ وزارت کشور موظف است:
1ـ ضوابط، مقررات و دستورالعملهای قانونی را به مدیریتهای اجرایی پسماند عادی و شوراهای اسلامی ابلاغ نماید.
2ـ بانک اطلاعاتی مدیریت پسماندهای عادی و کشاورزی را تهیه و برای تکمیل بانک اطلاعاتی جامع پسماندها به سازمان ارایه نمایند.
3ـ محل دفع پسماندهای عادی را براساس ضوابط زیست محیطی و با هماهنگی سازمان و وزارت جهادکشاورزی تعیین نماید.
4ـ شیوه‌نامه انعقاد قرارداد و ارجاع عملیات مدیریت پسماند به اشخاص حقیقی و حقوقی ذی‏صلاح را تهیه نماید.
5 ـ شیوه‌نامه‌های اجرایی سازماندهی اشخاص حقیقی و حقوقی که قبل از تصویب قانون و آیین‌نامه در عملیات مدیریت پسماند عادی فعالیت داشته‌اند را تهیه نماید.
6 ـ با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در تهیه شیوه‌نامه موضوع ماده (5) قانون همکاری نماید.
ماده 7ـ محلهای دفع تعیین شده پسماندها در صورت لزوم، با اجرای مفاد قانون نحوه خرید و تملک در اختیار مدیریتهای اجرایی پسماندها قرار گرفته تا طبق ضوابط و مقررات مربوط بهره‌برداری گردد.
ماده 8 ـ تولیدکنندگان پسماند عادی و اشخاص حقیقی و حقوقی مسئول مراکز و مجتمع‌هایی که پسماند عادی تولید می‌کنند،‌ از قبیل ساکنین منازل، مدیران و متصدیان مجتمع‌ها و شهرکها، اردوگاهها، سربازخانه‌ها، واحدها و مجتمع‌های تجاری، خدماتـی، آموزشـی، تفریحـی و تفرجگاهـی در قبـال مدیریت اجرایی پسماند عادی پاسخگو بوده و ملزم به رعایت مقررات و شیوه‌نامه‌های آیین‌نامه می‌باشند.
ماده 9 ـ کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که مبادرت به عملیات ساختمانی و عمرانـی از هـر قبیـل در سطـح شهـر، روستـا و بخش مـی‌نماینـد، بـایـد مقررات و شیوه‌نامه‌های مربوط درخصوص جداسازی، ذخیره و انتقال نخاله‌های ساختمانی را رعایت نمایند.
ماده 10ـ بخشداریها باید براساس شیوه‌نامه‌های ارسالی از طرف وزارت کشور نسبت به ‌جمع‌آوری، حمل و دفع پسماندهای عادی بین‌راهی از قبیل پسماندهای رستورانها،‌ پمپ بنزین‌ها و سایر تأسیسات اطراف راهها و حریم راهها اقدام نمایند.
تبصره ـ راهداریها باید در مدیریت پسماندهای حریم جاده‌ها و اماکن بین راهی با بخشداری‌ها همکاری نمایند.
ماده 11ـ کلیه مراکز تولیدکننده پسماندهای ویژه همچنین تولیدکنندگان جزء ویژه پسماند عادی (خانگی) باید نسبت به جداسازی پسماندهای ویژه از پسماندهای عادی در محل تولید اقدام نمایند.
ماده 12ـ تولیدکنندگان و واردکنندگان اقلام مشروح زیر باید پسماند حاصل از کالاهای خود را بازیافت نمایند. درصورتی که نتوانند به این امر اقدام نمایند، باید برابر نیم در هزار ارزش کالا را همزمان با فروش و یا ورود به صندوق پرداخت نمایند. صندوق باید به نسبت بازیافت پسماند حاصل از هر یک از اقلام مزبور، مبالغ دریافتی را در اختیار واحدهای بازیافت‌کننده آن قلم از پسماند قرار دهد. متخلفین به مجازاتهای تعیین شده در ماده (16) قانون محکوم خواهند شد.
1ـ مواد پلیمری از قبیل پلاستیکها، PET و لاستیک.
2ـ کالاهای شیشه‌ای، کریستال.
3ـ اشیای ساخته شده از فلزات ساده و آلیاژی.
4ـ اشیای ساخته شده از چوب و نئوپان.
5 ـ کالاهای ساخته شده از کاغذ و مقوا.
6 ـ انواع روغنهای روانکار.
7ـ کالاهایی که حداقل از دو جزء شیشه، فلز، پلیمر، سلولز تشکیل شوند.
8 ـ لوازم برقی و الکترونیکی.
9ـ انواع مصالح ساختمانی از نوع کانی‌های غیرفلزی.
تبصره 1ـ واحدهای تولیدی که از مواد اولیه بازیافتی استفاده می‌کنند، به ازای استفاده از اینگونه مواد از پرداخت مبلغ تعیین شده معاف خواهند بود.
تبصره 2ـ واحـدهـای تولیـدی‌ کـه محصـولات خـود را صـادر می‌کننـد و یا واردکنندگانی که کالای خود را مرجوع می‌کنند، به ازای میزان کالای صادرشده و یا مرجوعی، از پرداخت مبلغ تعیین شده معاف خواهند بود.
تبصره3ـ تجدیدنظر در اقلام و مبلغ مذکور حسب مورد پس از طرح در کارگروه ملی با پیشنهاد سازمان و تصویب هیئت وزیران خواهد بود.
ماده13ـ تولیدکنندگان، واردکنندگان و کسانی که مسؤولیت بسته‌بندی مواد و محصولاتی که منجر به ایجاد پسماندهای ویژه می‌گردند (از جمله سموم و کودهای شیمیایی) باید نحوه استفاده، نگهداری، حمل و نقل و دفع پسماندهای حاصل از مصرف و نیز اشیاء و موارد آلوده شده به آنها را پس از تأیید مراجع ذی ربط، بر روی بسته‌بندی درج نمایند.
ماده 14ـ وزارت اموراقتصادی و دارایی باید از طریق گمرکات، از ورود کالاهایی که بر اساس فهرست اعلام شده از سوی سازمان، دارای پسماند ویژه غیرمجاز می‌باشد جلوگیری نماید.
ماده 15ـ سازمان باید نسبت به تدوین فهرست کالاهایی که پس از مصرف،‌ پسماند بیشتر یا پسماند با بازیافت مشکل‌تر و یا پسماند خطرناک ایجاد می‌کنند اقدام و شیوه‌نامه نحوه مدیریت آنها را تهیه و حسب مورد به دستگاه ذی‌ربط اعلام نماید.
ماده16ـ مؤسسه استاندارد باید ظرف یکسال پس از ابلاغ این آیین‌نامه استانداردهای زیر را تدوین نماید:
1ـ استاندارد کاغذ و پلاستیک بازیافتی و موارد مجاز استفاده آنها از جنبه‌های فنی و بهداشتی.
2ـ استانداردهای کود آلی به خصـوص کود کمپوست حاصل از پردازش پسماندهای عادی و کشاورزی.
3ـ استاندارد تأسیسات و تجهیزات مرتبط با مدیریت پسماندها از جمله دستگاههای زباله سوز و نوع پسماندهای مورد پذیرش از جنبه فنی و بهداشتی.
4ـ استاندارد علایم نشان دهنده نوع و جنس پلاستیکها و نیز پلاستیکهای قابل تجزیه در طبیعت.
5 ـ استاندارد سایر مواردی که حسب مورد از سوی کارگروه ملی پیشنهاد می‌شود.
ماده17 ـ واحدهای بازیافت که با ضوابط زیست محیطی سازمان تطابق داشته باشند،‌ از حداکثر تسهیلاتی که برای احداث و ادامه فعالیت واحدهای صنعتی در نظر گرفته می‌شود برخوردار خواهند بود.
تبصره 1ـ در صورت پرداخت هرگونه یارانه یا تعلق نرخ ترجیحی برای حمایت از انواع کود شیمیایی، کودهای کمپوست نیز به همان میزان بهره‌مند خواهند شد.
تبصره 2ـ وزارت نیرو باید برق حاصل از بازیافت را بر اساس تصویب‌نامه شماره 16825/ ت 33188 مورخ 8/4/1384 خریداری نماید.
ماده 18ـ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی باید با همکاری دستگاههای اجرایی ذی‌ربط در هر مورد، نسبت به تشخیص صلاحیت مشاوران و پیمانکاران ذی‌صلاح حقیقی و حقوقی اقدام نماید.
ماده 19ـ تولیدکنندگان پسماندهای ویژه مندرج در جدول شماره (1) ملزم به‌کاهش مقدار و یا شدت آلودگی پسماندها مطابق جدول مذکور بوده و باید پسماند تولیدی و ظرفیت فعالیت خود را در فرمهای اظهارنامه ثبت و به سازمان گزارش نمایند. جدول مذکور حسب مورد با پیشنهاد سازمان (کارگروه ملی) ‌و تصویب هیئت وزیران قابل تغییر می‌باشد.
متخلفین از مفاد این ماده به حداکثر مجازات مقرر در ماده (16) قانون محکوم خواهند شد. سازمان باید ظرف شش ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه، نسبت به تهیه فرمهای اظهارنامه مربوط اقدام نماید.

جدول

ماده 20ـ کلیه تولیدکنندگان، واردکنندگان و توزیع‌‌کنندگان کالا و مواد باید مشخصات، مقدار و نحوه مدیریت پسماند ویژه خود را به شرح مندرج در اظهارنامه، به‌سازمان و دستگاه ذی‌ربط ارایه نمایند. متخلفین از مفاد این ماده به مجازاتهای مقرر در ماده (16) قانون محکوم خواهند شد.
ماده 21ـ پسماندهای دامپزشکی به عنوان پسماندهای ویژه کشاورزی، مشمول ماده (11) قانون می‌باشند.
ماده 22ـ سازمان باید با رعایت ماده (11) قانون، براساس کمیّت و کیفیت پسماندهای ویژه صنعتی، محلهای مناسب دفع آنها را مطالعه و به وزارتخانه‌های کشور و صنایع و معادن پیشنهاد نماید.
ماده 23ـ سازمان باید ضوابط زیست محیطی محلهای دفع و دفن پسماندها اعم از ویژه و عادی را تعیین و به دستگاههای ذی‌ربط اعلام نماید.
ماده 24ـ سازمان حسب مورد مرجع تشخیص حد تبدیل پسماند ویژه و عادی به یکدیگر براساس تعیین میزان و غلظت عامل خطرناک در پسماند می‌باشد.
ماده 25ـ دستگاههای ذی ربط باید قبل از صدور مجوز محل دفن زباله‌ها و پسماندها نسبت به استعلام و اخذ تأییدیه وزارت نیرو در زمینه عدم تأثیرپذیری منابع آبی اقدام نماید.
ماده 26ـ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور باید در شرح خدمات مشاوران تهیه‌کننده طرحهای توسعه و عمران، اجرای تبصره (1) ماده (12) قانون را منظور نماید.
ماده 27ـ وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باید تا شش ماه پس از ابلاغ این آیین نامه، معیارها و ضوابط موضوع ماده (5) قانون را تهیه و ابلاغ نماید.
ماده 28ـ مدیریت اجرایی پسماندها باید از خدمات کارشناسان و متخصصین واجد شرایط (بطور ترجیحی بهداشت محیط و محیط زیست) استفاده نمایند.
ماده 29 ـ مراجع مسئول موضوع ماده (7) قانون مدیریت پسماندها، به منظور کنترل انتشار آلودگی‌های ناشی از انتقال زباله‌ها و پسماندها به منابع آبی به ویژه منابع تأمین‌کننده آب شرب، از دفع پسماندهای موجود در آبراهه‌ها، ‌منابع آبی و مخازن پشت سدها جلوگیری نمایند.
ماده 30ـ سوزاندن پسماند در محیط آزاد و یا در پسماند سوزهای غیر استاندارد و مغایر با ضوابط و شیوه‌نامه‌های مربوط، ممنوع است.
ماده 31ـ تخلیه‌کنندگان پسمـانـدهـای ویـژه در امـاکن غیرمجـاز و همچنیـن خودروهای تخلیه‌کننده پسماندهای ویژه حسب مورد، به حداکثر مجازاتهای تعیین‌شده در مواد (16) و (20 ) قانون محکوم خواهند شد.
ماده 32ـ سازمان باید تا یکسال پس از ابلاغ این آیین‌نامه، بانک اطلاعاتی جامع پسماندها را با همکاری دستگاهها و مدیریتهای اجرایی ذی‌ربط تهیه نماید.
ماده 33ـ نقل و انتقال درون مرزی پسماندهای ویژه، تابع آیین‌نامه اجرایی حمل و نقل مواد خطرناک (موضوع تصویب نامه شماره 44870/ت22029هـ مورخ 27/12/1380 هیئت وزیران) و اصلاحیه‌های بعدی آن خواهد بود.
ماده 34ـ کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که مبادرت به نقل و انتقال برون مرزی پسماندهای ویژه می‌نمایند باید مفاد کنوانسیون بازل را رعایت نموده و اطلاعات لازم را در اختیار سازمان (مرجع ملی کنوانسیون بازل) قرار دهند. اشخاص حقیقی و حقوقی که مفاد کنوانسیون را رعایت نکنند یا اطلاعات نادرست به سازمان ارایه نمایند به حداکثر مجازاتهای تعیین شده در ماده (16) قانون محکوم خواهند شد.
ماده 35ـ زباله‌هـای دریایـی و مصـالح لایروبـی دریایـی تابـع ضمیمـه پنجم کنوانسیون MARPOL و کنوانسیون دفع مواد زاید در دریا بوده و کارگروه ملی باید در تدوین ضوابط و شیوه‌نامه‌های مربوط، مفاد کنوانسیون مزبور را لحاظ نماید.
ماده 36ـ نیروهای انتظامی و مأمورین سازمان، همچنین مأمورین وزارت کشور، شهرداریها، دهیاریها و بخشداریها درصورتی که وظایف ضابطین قوه قضاییه را زیرنظر دادستان تعلیم گرفته باشند از لحاظ اجرای قانون و آیین‌نامه و شیوه‌نامه‌های ناشی از آن در ردیف ضابطین قوه قضاییه قرار می‌گیرند. وزارتخانه‌های کشور و دادگستری باید زمینه‌های آموزش، تنظیم و تدوین شیوه نامه نحوه اقدام مأموران مذکور را فراهم آورند. مأمورین وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، وزارت جهادکشاورزی، وزارت نیرو باید نسبت به شناسایی، گزارش و پیگیری از تخلفهای مرتبط با این قانون اقدام نمایند.
ماده 37ـ دستگاههای مذکور در تبصره ماده (6) قانون، باید در اجرای تکالیف این تبصره، برنامه سالانه خود را تنظیم و اعتبارات لازم را پیش بینی تا در قانون بودجه گنجانده شود.
ماده 38ـ سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور باید اعتبارات لازم جهت اجرایی شدن این آیین‌نامه را در لوایح بودجه پیش‌بینی نماید.
ماده 39ـ دستگاههای مشمول ماده (21) عبارتند از: وزارت کشور(بخشداریها)، سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور(شهرداریها و دهیاریها)، سازمان حفاظت محیط‌زیست، وزارت جهادکشاورزی، وزارت صنایع و معادن، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزارت راه و ترابری.

معاون اول رئیس‎جمهور ـ محمدرضا عارف


منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)