تاریخ: 10/4/1386
شماره دادنامه: 204،203،202
کلاسه پرونده: 82/1041، 83/16، 85/82
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری.
شکات: آقایان 1ـ سیدحسین راستگو 2ـ علی‌اصغر رضائی. 3ـ سازمان بازرسی کل کشور
موضوع شکایت و خواسته: ابطال بند 3ـ3 بخشنامه شماره 40 مستمریها، بند2 بخشنامه شماره27 مستمریها، بند3 بخشنامه شماره 28 مستمریها، بند (ب) بخشنامه شماره 30 مستمریها، بند 4ـ1 بخشنامه شماره 42 مستمریها، بند (د) بخشنامه شماره4 کارهای سخت و زیان‌آور سازمان تأمین اجتماعی.
مقدمه: شکات به شرح دادخواستهای تقدیمی و معاون نظارت و بازرسی امور فرهنگی و اجتماعی سازمان بازرسی کل کشور طی شکایت‌نامه شماره 582/6/1 مورخ 20/1/1385 اعلام داشته‌اند، با توجه به مصوبات مورخ 27/12/1385 شورای انقلاب جمهوری اسلامی ایران و 28/2/1367 مجلس شورای اسلامی و 14/7/1380 مجمع تشخیص مصلحت نظام ملاحظه می‌گردد که قانونگذار در هر مورد و به هر دلیل (از جمله سخت و زیان‌آور بودن بعضی مشاغل) تعدادی از کارگران را با اضافه نمودن سوابق کارکرد آنان مشمول بازنشستگی پیش از موعد نموده‌است. لکن سازمان تأمین اجتماعی پس از احتساب این سوابق ارفاقی برای محاسبه مستمریها و صدور احکام هنگام محاسبه و پرداخت دیگر مزایا، با تفسیر نابجا از قانون مبادرت به تنظیم و تصویب ضوابطی کرده که حقوق مکتسبه آنان را مخدوش و موجب کاهش یا حذف بعضی از مزایا از مستمری بگیران شده‌است. 1ـ در بند 3ـ3 بخشنامه شماره 40 مستمریها به صراحت اعلام نموده که سوابق ارفاقی موضوع بخشنامه شماره 577 و 613 حتی مورد محاسبه واقع نخواهدشد. لذا برای محاسبه همترازی مستمریها تنها به سوابق پرداخت حق بیمه بر مبنای سالهای کارکرد بیمه شده اکتفا نموده و حقی را که قانونگذار به هر دلیل از جمله سخت و زیان‌آور بودن مشاغل برای افراد مشمول قائل گردیده نادیده گرفته‌است. 2ـ در بند2 بخشنامه شماره27 مستمریها، سوابق ارفاقی در بخشنامه‌های 577 و 613 حتی در محاسبه پرداخت کمک عائله‌مندی بازنشستگان منظور نشده‌است، در حالی که سوابق ارفاقی دولت می‌بایست به عنوان سابقه واقعی پرداخت حق بیمه تلقی می‌گردید و در پرداخت مزایا موثر واقع می‌شد. این اقدام سازمان مغایر با تبصره4 ماده واحده قانون بازنشستگی پیش از موعد مصوب 1367 مجلس شورای اسلامی می‌باشد. 3ـ در بند3 بخشنامه شماره28 مستمریها، در محاسبه و پرداخت حق سنوات مازاد بر بیست سال سابقه پرداخت حق بیمه مستمری بگیران سوابق ارفاقی لحاظ شده قانونی مورد احتساب قرار نگرفته‌است و لذا این بند از بخشنامه مذکور مغایر با تبصره4 ماده واحده قانون بازنشستگی پیش از موعد مصوب 1367 مجلس شورای اسلامی و ماده4 لایحه قانونی بازنشستگی پیش از موعد مشمولین قانون تامین اجتماعی مصوب 1358 شورای انقلاب و ماده واحده قانون تمدید مهلت قانون بازنشستگی پیش از موعد بیمه شدگان تامین‌اجتماعی مصوب 1370 مجلس شورای اسلامی می‌باشد. 4ـ در بند (ب) بخشنامه شماره30 مستمریها (موضوع افزایش مستمری و تعیین حداقل و حداکثر میزان آن از اول سال 1379) سوابق ارفاقی بخشنامه‌های 577 و 613 فنی را در احتساب 25 سال سابقه به منظور افزایش مقرر در بند مذکور به مبلغ 18092 ریال در هر ماه ملاک محاسبه قرار نداده‌است. این بند از بخشنامه مغایر با تبصره4 ماده واحده قانون بازنشستگی پیش از موعد مصوب 1367 و ماده واحده قانون تمدید مهلت قانون بازنشستگی پیش از موعد بیمه‌شدگان تامین‌اجتماعی مصوب 1370 می‌باشد. 5 ـ طبق بند 4ـ1 بخشنامه 42 مستمریها میزان افزایش مستمری مربوط به ماده 96 قانون تامین اجتماعی به مستمری‌بگیرانی که از سوابق ارفاقی استفاده نموده‌اند صرفاً نسبت به سنوات واقعی پرداخت حق بیمه (سنوات کارکرد بیمه شده) محاسبه گردیده که این بند از بخشنامه مغایر با بند (ب) ماده واحده قانون اصلاح تبصره2 الحاقی ماده76 قانون تامین اجتماعی و تبصره4 ماده واحده قانون بازنشستگی پیش از موعد مصوب 1367 و ماده واحده قانون تمدید قانون بازنشستگی پیش از موعد بیمه‌شدگان تامین‌اجتماعی مصوب 1370 مجلس شورای اسلامی و ماده4 لایحه قانون بازنشستگی پیش از موعد مشمولین قانون تامین‌اجتماعی مصوب 1358 شورای انقلاب می‌باشد. 6 ـ در بند (د) بخشنامه شماره 4 کارهای سخت و زیان‌آور مورخ 28/10/1381 در قسمت تذکر که در خصوص بازنشستگی پیش از موعد کارهای سخت و زیان‌آور مربوط به قانون مصوب 1380 مجمع تشخیص مصلحت نظام، سنوات ارفاقی قانون پیش‌گفته به عنوان سوابق پرداخت حق بیمه، ملاک محاسبه پرداخت کمک هزینه عائله مندی و نیز حق سنوات مازاد بر 20سال بازنشستگان مذکور موضوع بخشنامه‌های شماره 27، 1/27 و 28 مستمریها قرار نگرفته‌است و صرفاً سوابق واقعی پرداخت حق بیمه لحاظ شده‌است. این بند از بخشنامه مذکور مغایر با بند (ب) ماده واحده قانون اصلاح تبصره2 الحاقی ماده 76 قانون تامین اجتماعی مصوب تیر ماه1354 می‌باشد. با توجه به اینکه حکم قوانین سه‌گانه بازنشستگی پیش از موعد مذکور سنوات ارفاقی مبنای محاسبه مستمریها و جزء حقوق مکتسبه بیمه‌شدگان محسوب گردیده‌است. ابطال بندهای مذکور مورد تقاضا است، مدیرکل دفتر امور حقوقی و دعاوی سازمان تأمین اجتماعی در پاسخ به شکایت مذکور طی‌نامه شماره37875/7100 مورخ28/9/1385 و 32722/7100 مورخ 21/8/1385 اعلام داشته‌اند، بر طبق قانون اصلاح پاره‌ای از مقررات مربوط به حقوق بازنشستگی، بانوان شاغل، خانواده‌ها و سایر کارکنان مصوب 1379 از تاریخ 1/1/1379 تغییراتی در جهت افزایش حقوق بازنشستگی و وظیفه ایجاد گردید. این تغییر سبب گردید که افرادی که قبل از تاریخ اخیرالذکر به دایره مستمری بگیران وارد شده بودند از میزان مستمری کمتری نسبت به دیگران برخوردار باشند. از این رو طی بند (ل) تبصره4 قانون بودجه سال1381 کل کشور، مبلغی جهت ایجاد هماهنگی میان دو گروه مستمری‌بگیر فوق در اختیار صندوقهای مشمول آن قانون قرار گرفت. با آنکه قانون اصلاح پاره‌ای از...» شامل مشمولین صندوق تامین‌اجتماعی نمی‌گردید اما به موجب بند 8 آیین‌نامه بند (ل) تبصره4 قانون بودجه سال 1381 کل کشور مقرر گردید که سازمان تامین‌اجتماعی می‌تواند به منظور هماهنگ‌سازی حقـوق مستـمری‌بگیـران تحـت پوشش خود نسبـت به اصلاح حقوق آنان با تصویب هیأت‌مدیره اقدام نماید. براین اساس و علیرغم الزام قانونی، سازمان طی بخشنامه40 مستمریها، حقوق مستمری‌بگیران را طبق « قانون اصلاح...» و با توجه به دو عامل سابقه پرداخت حق بیمه و متوسط دستمزد مبنای برقراری مستمری، هماهنگ با مستمری‌بگیران سایر صندوقها نمود. با توجه به آنکه ملاک اصلی در احتساب سوابق، سوابقی واقعی یعنی سوابقی است که حق بیمه مربوط به آن دریافت شده‌است و با توجه به عدم الزام قانونی در بخشنامه شماره40 که ناظر بر هماهنگ‌سازی مستمریها بود، صرفاً سوابق واقعی لحاظ گردید، هر چند در خصوص تعیین مستمریها و افزایش سالیانه آن، سوابق واقعی و ارفاقی هر دو مورد احتساب واقع شد. با این همه سازمان در سال 1383 طی بخشنامه شماره 3/40 در هماهنگ‌سازی مستمریها، کلیه سوابق اعم از واقعی و ارفاقی را مورد محاسبه قرار داد و کلیه مشمولین بخشنامه شماره 40 براساس سوابق مزبور از هماهنگ‌سازی مستمری برخوردار گردیدند. بنابراین در واقع موضوع بند 3ـ3 بخشنامه شماره40 از حیث عدم محاسبه سوابق ارفاقی منتفی و شکایت مطـروحه سالـبه به انتفاء موضوع گردیده‌است. ب ـ پرداخت کمک هزینه حق سنوات (موضوع بخشنامه28 مستمریها) به موجب مصوبات شماره72048 مورخ22/12/1372، 322 مورخ 19/7/1374، 1668 مـورخ 22/8/1375، 71055 مـورخ 12/11/1377 هیـأت وزیـران به سازمان تامین اجتماعی اجازه داده‌شده‌است تا به استناد ماده96 قانون تامین اجتماعی با استفاده از اختیارات قانونی خود از محل منابع داخلی سازمان به کسانی که بیش از 20 سال سابقه بیمه پردازی دارند، مبلغی علاوه بر افزایشهای سالیانه موضوع ماده 96 فوق پرداخت گردد. نظر به اینکه اولاً، این مبالغ فراتر از الزامات قـانونی و به عـنوان امتـیازی به دارندگان سوابق کثیر بیمه‌پردازی اعطا می‌شود. ثانیاً، در متن مصوبات مذکور در فوق، صراحتاً به « سابقه پرداخت حق بیمه» اشاره شده‌است و سوابق ارفاقی که صرفاً به عنوان ارفاقی در حصول بازنشستگی پیش از موعد اعطاء گردیده‌است و بازنشستگان در ازاء آن حق بیمه‌ای پرداخت نکرده‌اند، از مصادیق سابقه موضوع آن مصوبات محسوب نمی‌گردد، لذا سازمان در بند3 بخشنامه متنازع فیه مقرر نموده که سوابق ارفاقی در پرداخت کمک هزینه‌های مزبور مورد محاسبه قرار نمی‌گیرد. بنابراین حکم مقرر در بند3ـ3 بخشنامه فوق کاملاً در تطابق با منطوق مصوبه هیأت‌وزیران صادر گردیده سازگاری تام دارد. ج ـ کمک هزینه عائله‌مندی (موضوع بند (ب) بخشنامه شماره30) این کمک هزینه نیز وضعیتی مشابه کمک هزینه حق سنوات دارد. پرداخت کمک عائله‌مندی طبق ماده87 قانون تامین اجتماعی بر عهده کارفرما است. با این همه منظور مساعدت به بیمه‌شدگان، سازمان طبق مصوبه شورای عالی تامین‌اجتماعی پرداخت آن را خود بر عهده گرفته‌است. لذا اصل پرداخت آن امری است اختیاری و قانوناً سازمان تکلیفی نسبت به آن ندارد. براین اساس طبق پیشنهاد مورخ 5/10/1377 هیأت‌مدیره سازمان، شورای عالی تامین‌اجتماعی طی مجوز مورخ 8/10/1377 تصویب نمود که میزان کمک مزبور براساس میزان اشتراک مستمری بگیران با صندوق، یعنی میزان سنوات پرداخت حق بیمه افزایش یابد و با توجه به اینکه سوابق ارفاقی، بلحاظ آنکه حق بیمه‌ای بابت آن پرداخت نشده‌است از مصادیق چنین سابقه‌ای محسوب نمی‌گردد. د ـ افزایش مستمریهای موضوع ماده 96 قانون تامین اجتماعی (بند 4ـ1 بخشنامه شماره42 مستمریهای سازمان) در این خصوص اعلام می‌دارد که طبق‌نامه شماره 64318 مورخ 3/7/1385 مدیر کل امور فنی مستمریهای سازمان سوابق ارفاقی در افزایشهای سالیانه موضوع ماده 96 همواره ملاک عمل بوده‌است لذا خواسته شاکی عملاً اجابت گردیده و سالبه به انتفاء موضوع است. هـ ـ بند (د) بخشنامه شماره4 کارهای سخت و زیان‌آور، این بخشنامه نیز که در واقع تکرار مفاد بند بخشنامه شماره 30و 28 مستمریها است بر مبنای استدلالهای مندرج در بند (ب) و (ج) این لایحه هیچگونه مغایرتی با قانون ندارد. بنابمراتب فوق رد شکایت مطروحه مورد استدعا است. هیأت عمومی دیوان‌عدالت اداری در تاریخ فوق با حضور رؤسا و مستشاران و دادرسان علی‌البدل شعب دیوان تشکیل و پس از بحث و بررسی و انجام مشاوره با اکثریت آراء به شرح آتی مبادرت به صدور رأی می‌نماید.
رأی هیأت عمومی
الف ـ به شرح لایحه جوابیه شماره 32722/7100 مورخ 21/8/1385 با تصویب بخشنامه شماره 3/40 در سال 1383 درهماهنگ‌سازی مستمریها، کلیه سوابق اعم از واقعی و ارفاقی مورد محاسبه قرارگرفته و کلیه مشمولین بخشنامه شماره40 براساس سوابق مزبور از هماهنگ‌سازی مستمری برخوردار گردیده‌اند که با این وصف اعتراض نسبت به بند3ـ3 بخشنامه شماره 40 سالبه به انتفاء موضوع است و موردی برای رسیدگی و اتخاذ تصمیم در این قسمت وجود ندارد. ب ـ طبق تبصره4 ماده واحده قانون بازنشستگی پیش از موعد بیمه‌شدگان تامین‌اجتماعی مصوب 1367، سابقه پرداخت حق بیمه در کارهای سخت و زیان‌آور هنگام محاسبه مقرری هر سال معادل یکسال و نیم محاسبه و منظور می‌شود. بنابراین مدت مزبور از جهت مقرر در قانون در حکم خدمت رسمی محسوب می‌شود و بند2 بخشنامه شماره27 مستمریها، بند3 بخشنامه شماره28 مستمریها، بند (ب) بخشنامه شماره 30 مستمریها، بند 4ـ1 بخشنامه شماره 42 مستمریها، بند (د) بخشنامه شماره 4 کارهای سخت و زیان‌آور از جهت اینکه متضمن نفی قابلیت احتساب مدت ارفاقی مزبور در احتساب مزایا و فوق‌العاده‌های مندرج در بندهای فوق‌الذکر است، خلاف هدف مقنن و مغایر قانون می‌باشد. بنابراین بندهای فوق‌الذکر مستنداً به اصل 170 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و بند یک ماده 19و ماده42 قانون دیوان عدالت اداری ابطال می‌شود.
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری معاون قضائی دیوان عدالت اداری ـ مقدسی فرد
نوع :
2
شماره انتشار :
18248
تاریخ تصویب :
1386/4/10
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
سازمان تامین اجتماعی
موضوع :
