وزارت آموزش و پرورش
به پیوست « سند توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش» مصوب هفتصد و چهل و هفتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 1/3/1386 که به توشیح رئیـس جمهور محترم و رئیس شورای عالی آموزش و پرورش رسیده و به ضمیمة رونوشت نامه شماره 64487 مورخ 14 شهریور 1386 در بازگشت به نامة شماره 8/3073/120 مورخ 24/4/1386 برای آگاهی و اقدام لازم، ابلاغ شده است، جهت ابلاغ به واحدهای تابعه و اجرا ایفاد می‌گردد.
مصوبه هفتصد و چـهل و هفتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 1/3/1386 سند توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش
مقدمه
در چشم‌انداز بیست ساله؛ ایران کشوری توسعه یافته با جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری در سطح منطقه، دارای هویت اسلامی و انقلابی و الهام بخش در جهان اسلام و با تعامل سازنده و موثر در روابط بین الملل ترسیم شده است. دستیابی به این مهم نیازمند اعتلاء و عمق بخشی به معرفت و بصیرت دینی و نهادینه‌سازی ارزش‌های انقلاب اسلامی در اندیشه و عمل نسل جوان و تقویت روحیه ایثار و امید به آینده در پرتو تحقق فضایل اخلاقی و ایمانی است.
نهاد آموزش و پرورش به عنوان موثرترین دستگاه آموزشی و تربیتی کشور در تحقق اهداف و زیرساخت‌های امور فرهنگی، علمی و فناوری مورد نیاز در افق چشم‌انداز، خود نیازمند تحول و دگرگونی و اصلاح در جهت کسب توانمندی‌های لازم برای ایفاء مأموریت‌های محوله است.
از جمله فرصت‌ها و امکانات در پیش رو برای سرعت‌بخشی و شتاب‌دهی در جهت بازسازی نظام آموزش و پرورش و تحول در فرآیند یاددهی ـ یادگیری، استفاده و بهره‌گیری از پدیده فناوری اطلاعات و ارتباطات است که باید به عنوان یکی از مهم‌ترین راهبردهای دست‌اندرکاران آموزش و پرورش کشور باشد. البته با توجه به سرعت و گستردگی و عمق تحولات ناشی از به کارگیری فناوری اطلاعات، شناخت ویژگی‌های این پدیده و مدیریت آگاهانه و هوشمندانه آن که مبتنی بر ارزش‌های دینی و ملی و در خدمت اهداف متعالی نظام اسلامی باشد، ضرورتی اجتناب ناپذیر است.
مهم‌ترین ویژگی فناوری اطلاعات و ارتباطات تکیه بر تولید، اشاعه و پردازش اطلاعات و در دسترس همگان قرار دادن آن در کم‌ترین زمان ممکن با حداقل هزینه‌ها و همه زمان‌ها و مکان‌ها است و در عین حال نهاد آموزش و پرورش نیز یکی از بزرگترین تولیدکنندگان اطلاعات و بدون تردید عمده‌ترین مصرف‌کننده و ذخیره‌کننده اطلاعات و دانایی محسوب می‌شود.
این موضوع در کشور ما با توجه به گستردگی آموزش و پرورش و توجه به مولفه‌های دینی و ملی از اهمیت و ارزش بالایی برخوردار است و با پشتوانه اعتقادی و آموزه‌های دینی مبتنی بر تفکر و خردورزی و دانش‌پژوهشی و استعداد بالای علمی و ذهنی در سطح ملی، می‌تواند با بهره‌گیری از فناوری اطلاعات و ارتباطات علاوه بر بسط و گسترش اطلاعات و دانش عمومی و دسترسی آسان و کم هزینه برای فراگیران و معلمان و دیگر کاربران، زمینه اطلاع‌رسانی مناسب برای تحقق ویژگی‌های موردنظر در افق چشم انداز و سازماندهی و بسیج امکانات و ظرفیت‌های کشور در جهت افزایش سهم کشور در تولیدات علمی جهان و پیام‌ها و ارزش‌های انقلاب اسلامی در سطح بین‌الملل باشد.
البته از منظر عدالت آموزشی و توسعه نیز می‌توان نقش جایگاه فناوری اطلاعات و ارتباطات را مؤثر دانست.
همچنان که در بخشی از بیانیه نشست اجلاس عالی سران جهان به این معنا اشاره شده است: « در راه رسیدن به جامعه‌ای که در آن همگان بتوانند اطلاعات و دانش را خلق کنند، به آن دسترسی داشته باشند، آن را به کارگیرند و به اشتراک بگذراند و افراد قادر شوند در ارتقاء توسعه پایدار و بهبود کیفیت زندگی خویش، به طور کامل استعدادهای خود را محقق سازند، آموزش و پرورش محور اصلی است.»
با عنایت به آنچه گذشت به استناد مصوبه هفتصد و دهمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 3/6/1383 و با رعایت اهداف و وظائف وزارت آموزش و پرورش و توجه به شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور سند توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش به شرح پیوست مورد تصویب قرار گرفت.
اختصارات
در این سند« فناوری اطلاعات و ارتباطات» به اختصار (فاوا) و « توسعه و کاربری فناوری اطلاعات و ارتباطات» (تکفا) خوانده می‌شود.
تعاریف عملیاتی
واژه‌های مورد استفاده در این سند با تعاریف ذیل مورد استفاده قرار گرفته‌اند:
* چشم‌انداز: آمیزه‌ای از ارزش داوری‌های مبتنی بر ایدئولوژی نظام و واقعیت‌های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیست محیطی جامعه است، که تصویر سازگاری از آینده ممکن و مطلوب را ترسیم نماید(1).
* مأموریت: کلیه مسائل و برنامه‌هایی را که بیانگر فلسفه وجودی، نوع فعالیت، مخاطبان و چگونگی انجام کارهای یک سازمان در سطح جامعه است مأموریت سازمان می‌گویند.
*راهبرد: چارچوبی است که مجموعه جهتگیریها، حرکات و اقدامات را برای دستیابی به اهداف ترسیم میکند و نظام کلی اولویتگذاری را برای به دست آوردن موقعیت‌های مطلوب و خنثی کردن تهدیدها در حال و آینده مشخص میکند.
* خط‌مشی: رهنمودهایی است که در تعیین اولویت‌ها و انتخاب هدف‌ها، مداخلهها و رویههای تصمیمگیری درباره منابع به کار میرود. (2)
*جامعه دانایی‌محور: جامعه‌ای نوین است که در آن مرکزیت توجه از تولید و فرآوری محصولات به فرآوری دانش و دانایی تغییریافته و همچنین اهمیت نقش فکر و دانایی در مقایسه با نقش منابع فیزیکی افزایش می‌یابد.
* فناوری ارتباطات و اطلاعات: از هم‌پوشانی و تعاطی سه حوزه کامپیوتر، اطلاعات و مخابرات به نحوی شکل گرفته است که به مجموعه بهرهوران، قابلیت جمعآوری اطلاعات، پردازش و ارسال آن به هر نقطه دیگری را می‌دهد.
* توسعه پایدار: توسعه‌ای است که نیازهای امروز را فراهم می‌نماید، بدون آنکه لطمه‌ای به توانایی نسل‌های آینده برای برآورده کردن نیازهایشان وارد نماید.
* جامعه اطلاعاتی: جامعه‌ای است که در آن محدودیت‌های مربوط به فاصله زمانی و مکانی در انجام فعالیت‌ها به شدت کمرنگ شده‌اند و اهمیت مرزهای جغرافیائی در تعاملات اقتصادی، فرهنگی و سیاسی کاهش یافته است. اطلاعات به گونه‌ای بسیار وسیع تولید شده، مبادله می‌گردد و مورد استفاده قرار می‌گیرد. الگوهای زندگی و کار در نتیجه فراگیرشدن کاربری فناوری ارتباطات و اطلاعات دستخوش تغییرات بسیار وسیع شده‌اند و تأثیرپذیری اقتصادی، فرهنگی و سیاسی جوامع از یکدیگر فوق‌العاده تسهیل شده است.
* کارکنان دانا: افرادی که به وسیله پردازش اطلاعات موجود به منظور خلق اطلاعات جدید، جهت تعریف و حل مشکلات سازمان، ارزش خلق می‌نمایند.
*سازمان یادگیرنده: سازمانی است که مهارت ایجاد، کسب و انتقال دانش را داشته و منش خود را در جهت بهره‌گیری از دانش نوین و متعلقاتش، دستخوش تحول می‌سازد
مفروضات
* با عنایت به متن مصوبه شورای‌عالی آموزش و پرورش(3) در تهیه و تنظیم این سند، نگاه به فناوری اطلاعات و ارتباطات، نگاه توانمند‌ساز در آموزش و پرورش بوده است.
* نگرش حاکم در تدوین این سند، استفاده از فرصت‌ها در برابر تهدیدها بوده است، اگرچه در اسناد بخشی، تهدیدها نیز مورد مداقه قرار گرفته‌اند.
* از آنجا که این سند در « برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»3 تهیه گردیده، مفروض است که در پایان برنامه چهارم، مورد بازنگری قرار خواهد گرفت.
* با توجه به آنکه « سند ملی آموزش و پرورش» در دست تهیه می‌باشد، مفروض است که سند حاضر، پس از تدوین سند مذکور و به تبعیت از آن بازنگری و اصلاح خواهد شد.
مستندات تدوین سند
1ـ فلسفه و اهداف نظام آموزش و پرورش؛
2ـ اهداف دوره‌های تحصیلی مصوب شورای عالی آموزش و پرورش ؛
3ـ سند چشم‌انداز 20 ساله جمهوری اسلامی ایران ؛
4ـ برنامه چهارم توسعه اقتصادی ، اجتماعی وفرهنگی ؛
5 ـ بیانیه اجلاس عالی سران جهان درباره جامعه اطلاعاتی (WSIS دسامبر2003)؛
6 ـ چشم‌انداز، مأموریت، هدف‌های کلی، راهبردها و سیاست‌های فناوری اطلاعات و ارتباطات در نظام‌آموزش و پرورش ایران (پیشنهادی شورای راهبریIT در آموزش و پرورش).
1ـ اصول
1ـ1ـ توانمندسازی و تحول آفرینی
توسعه فاوا در آموزش و پرورش با رعایت طیف کاربری از سطح ابزار تا توانمندسازی و تحول به منظور اصلاح, افزایش کارایی و بهره وری نظام آموزش و پرورش خواهد بود.
2ـ1ـ تسهیل دستیابی به اهداف یادگیری نظام آموزش و پرورش
کاربرد فاوا در آموزش و پرورش باید موجبات تسهیل دستیابی به اهداف نظام آموزش و پرورش بویژه تقویت هویت دینی و ملی دانش آموزان را فراهم آورد.
3ـ1ـ تاکید بر نقش وجایگاه معلم
کاربرد فاوا در آموزش و پرورش باید موجب تقویت نقش معلم و مدرسه در فرآیند یاددهی ـ یادگیری شود.
4ـ1ـ عدالت آموزشی
کاربرد فاوا در آموزش و پرورش باید موجب توسعه عدالت آموزشی شود.
5 ـ1ـ امنیت و امانت اطلاعات
در طراحی برنامه‌های فاوا باید تمهیدات لازم برای حفظ حریم خصوصی افراد, ایمنی و سلامت پایگاهها و امنیت شبکه‌های ارتباطی پیش‌بینی شود.
3ـ « .... با رعایت اهداف و وظایف آموزش وپرورش و با توجه به شرایط فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی کشور...»
6 ـ1ـ حفظ و تقویت ارزش‌های اخلاقی و فرهنگی
رعایت هنجارها و تقویت ارزش‌های اخلاقی، فرهنگی و ملی باید در کاربرد فاوا در آموزش وپرورش مورد تأکید قرار گیرد
2ـ چشم انداز
بهره‌گیری گسترده از فناوری اطلاعات و ارتباطات به منظور تغییر رویکرد نظام آموزش و پرورش به سمت سازمانی یادگیرنده و پژوهنده و برخوردار از فرصت‌های آموزشی برابر در محیط یاددهی ـ یادگیری مبتنی بر دانایی و فرهنگ اسلامی.
3ـ مأموریت
فراهم آوردن محیط یاددهی ـ یادگیری مبتنی بر فاوا در نظام آموزش و پرورش با تاکید بر:
* توانمندسازی منابع انسانی آموزش و پرورش برای به کارگیری هدفمند فاوا در نظام تعلیم و تربیت کشور.
* بازسازی نظام برنامه‌ریزی درسی با بهره‌گیری متناسب از فاوا و تأمین محتوای الکترونیکی پویا.
* توسعه همه جانبه و متوازن توانمندی‌های دانش‌آموز پژوهنده با به کارگیری هدفمند فاوا.
* تأمین تسهیلات و امکانات لازم به منظور دسترسی به شبکه‌های ارتباطی و اطلاعاتی برای تمام سطوح آموزش و پرورش کشور.
* تأمین فضا و تجهیزات استاندارد کلیه مراکز وابسته به آموزش وپرورش بر اساس ضوابط و معیارهای فنی مبتنی بر فاوا.
* برقراری نظام سازمانی و مدیریت مبتنی بر فاوا به منظور تحقق اهداف سازمان یادگیرنده.
4ـ راهبردها
1ـ فرهنگ‌سازی و ایجاد زمینه مساعد برای به کارگیری فاوا در آموزش و پرورش
2ـ مهندسی مجدد نظام مدیریت و فرآیندهای سازمانی کلیه سطوح وزارت آموزش و پرورش مبتنی بر فاوا و تحول در برنامه‌ها و روش‌های آموزش منابع انسانی متناسب با آن.
3ـ استفاده از ظرفیت‌های علمی و پژوهشی کشور.
4ـ تحول در برنامه‌های آموزشی و درسی کلیه دوره‌های تحصیلی و برنامه‌های آموزشی معلمان با استفاده مناسب از فاوا.
5 ـ افزایش فرصت‌ها در جهت برون سپاری خدمات مرتبط با فاوا.
6 ـ استاندارد سازی فضا و تجهیزات مرتبط با فاوا در آموزش و پرورش.
7ـ توسعه شبکه ملی مدارس.
8 ـ توسعه محتوای آموزشی الکترونیکی به زبان فارسی.
9ـ ایجاد و توسعه فعالیت‌های آموزشی و پژوهشی شبکه‌ای.
5 ـ خط مشی‌ها
1ـ رعایت ضوابط تربیتی، آموزشی و اخلاقی در کلیه برنامه‌ریزی‌ها و فعالیت‌های مبتنی بر فاوا.
2ـ تأکید بر آموزش نیروی انسانی در حوزه فاوا توسط مراکز واجد صلاحیت ـ اعم از دولتی و خصوصی ـ و ارزشیابی دوره‌های آموزشی توسط مراکز وابسته به آموزش و پرورش.
3ـ ساماندهی تعاملات سازمانی در فرایندهای اداری و آموزشی با بهره‌برداری از فاوا.
4ـ استفاده از ظرفیت‌های مخابراتی موجود کشور برای توسعه شبکه‌های اداری و آموزشی و اجتناب از تصدی‌گری در ایجاد ظرفیت‌های موازی.
5 ـ توسعه استفاده هدفمند از شبکه‌های علمی ـ آموزشی در سطوح ملی و جهانی.
6 ـ حفظ حقوق مالکیت معنوی بر اساس قوانین مربوط.
7ـ ایمنی و سلامت پایگاهها و امنیت شبکه‌های ارتباطی و اطلاعاتی.
8 ـ رعایت استانداردها، ضوابط و معیارهای ساخت و تجهیز فضاهای آموزش و پرورش برای استفاده از فاوا.
9ـ رعایت اصول سازماندهی و برنامه‌ریزی محتوای برنامه‌های درسی با بهره‌گیری متناسب از فاوا.
10ـ توجه ویژه به امر تحقیق و پژوهش در آموزش و پرورش.
11ـ انطباق برنامه‌ها و سیاست‌های توسعه فاوا با اهداف تربیتی و آموزشی نظام آموزش و پرورش کشور و متقابلا متناسب‌سازی مقررات آموزشی با این سیاست‌ها و برنامه‌ها.
12ـ اولویت در تجهیز مراکز تربیت معلم و آموزش نیروی انسانی متناسب با استانداردهای فاوا..
13ـ اولویت در استفاده از زبان فارسی در محیط شبکه‌های آموزشی.
14ـ استفاده از روش‌های مناسب برای ترغیب و تحرک‌بخشی دانش‌آموزان و معلمان در تولید محتوای الکترونیکی.
15ـ ترغیب بخش غیردولتی در ارائه آموزش‌های الکترونیکی و تولید نرم افزارهای آموزشی و پرورشی متناسب با سیاست‌ها و مقررات مربوط.
6 ـ الزامات
برای تحقق مفاد این سند ضرورت دارد وزارتخانه‌ها، سازمان‌ها و دیگر بخش‌های مرتبط، همکاری و هماهنگی‌های لازم را با وزارت آموزش و پرورش به عمل آورند. اهم الزامات عبارتند از:
1ـ دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش مسئولیت پیگیری و نظارت بر اجرای دقیق و کامل مفاد این سند و آیین‌نامه‌های مرتبط با آن را بر عهده دارد.
2ـ وزارت آموزش و پرورش موظف است با همکاری سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور به طریق ممکن ساختار سازمانی مناسب فاوا را به منظور تحقق مفاد سند حاضر ایجاد نماید.
3ـ قوانین و مقررات مناسب برای استفاده از ظرفیت‌های بین بخشی و غیردولتی در توسعه فاوا توسط مراجع ذی ربط وضع گردد.
4ـ وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران مشارکت و همکاری لازم را در خصوص اجرای برنامه‌های فرهنگ‌سازی و اطلاع‌رسانی در چارچوب مفاد این سند با وزارت آموزش و پرورش به عمل آورند.
5 ـ منابع، اعتبارات و تسهیلات لازم به منظور برقراری ارتباط پر سرعت، دسترسی آسان و ارزان منابع انسانی (به ویژه معلمان) و فراگیران به تجهیزات، امکانات و شبکه‌های ارتباطی از سوی مراجع ذی ربط در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار گیرد.
6 ـ منابع انسانی و مالی و امکانات مورد نیاز به منظور تجهیز مراکز آموزشی و پرورشی، پشتیبانی فنی، ایمنی و نگهداری تجهیزات و همچنین تولید محتوا با توجه به نیاز دوره‌های تحصیلی توسط مراجع ذی ربط در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار گیرد.
7ـ منابع لازم برای ساخت و بهینه‌سازی فضاهای آموزشی و پرورشی با استفاده از استانداردهای فاوا توسط مراجع ذی ربط در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار گیرد.
8 ـ وزارت علوم، تحقیقات و فناوری برای اجرای برنامه‌های پیشنهادی آموزش و پرورش همکاری و هماهنگی‌های لازم را در امر استفاده از ظرفیت‌های علمی، تصویب برنامه‌های آموزشی فاوا و استفاده کارآمد ازآن در دوره‌های آموزشی تربیت معلم و تربیت دبیر، با وزارت آموزش و پرورش به عمل آورد.
9ـ تسهیلات ویژه به منظور استفاده از فاوا در اوقات خارج از ساعات کلاسی برای فراگیران، توسط سازمان‌ها و نهادهای کشور فراهم شود.
10ـ ضروری است به منظور برنامه‌ریزی و اجرای دوره‌های خاص برای معلمان و فراگیران، اختیارات، منابع و اعتبارات لازم از سوی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور به آموزش و پرورش داده شود.
موضوع: سند توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش در هفتصد و چهل و هفتمین جلسه شورای عالی آموزش و پرورش مورخ 1/3/1386 به تصویب رسید.
دبیر شورا ـ بهرام محمدیان
رییس جلسه ـ محمود فرشیدی
سند توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش و پرورش مورد تأیید است.
رییس جمهور و رییس شورای عالی آموزش و پرورش ـ محمود احمدی‌نژاد
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
1ـ به‌عبارت دیگر، هدف نهایی چشم‌انداز، معطوف بهتبیین گزینش‌های راهبردی و جهات اصلی تحولات ساختاری نهادی و ارائه عرصه‌های انتخاب برای تدوین برنامه‌های میان مدت در مسیر حرکت به طرف جامعه آرمانی است.
2ـ به عبارت دیگر تدوین مجموعه مقررات و ملاک ها برای تصمیم گیری جهت رسیدن به هدف‌ها و انجام مأموریت‌ها در قالب راهبردهای انتخاب شده است.
3ـ «...... و ضرورت استفاده بهینه از این فناوری‌ها در بهبود کیفیت آموزش و پرورش و تقویت مهارت دانش‌آموزان برای حضور فعال و اثربخش در جامعه اطلاعاتی، وزارت آموزش وپرورش مکلف است با انجام مطالعات لازم و استفاده از تجربیات بین‌المللی (از جمله اسناد اجلاس جهانی جامعه اطلاعاتی wsis) نسبت به تجدید نظر در برنامه‌های آموزشی و پرورشی و فراهم آوردن زمینه به کارگیری فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان بستری موثر در بهبود کیفیت آموزش و پرورش کشور...»
دبیر کل دبیرخانه شورای عالی آموزش و پرورش ـ محمّدیان
نوع :
3
شماره انتشار :
18258
تاریخ تصویب :
1386/3/1
تاریخ ابلاغ :
دستگاه اجرایی :
وزارت آموزش و پرورش
موضوع :
