آیین‌نامه ساماندهی خوشه‌ها و شبکه‌های صادرات‌گرای کسب و کار

آیین‌نامه ساماندهی خوشه‌ها و شبکه‌های صادرات‌گرای کسب و کار شماره20794/ت35014ک



وزارت بازرگانی ـ وزارت صنایع و معادن ـ وزارت کار و امور اجتماعی ـ معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس‌جمهور ـ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران

وزیران عضو کمیسیون اقتصاد درجلسه مورخ 2/2/1387 بنا به پیشنهاد شماره 2178/1 مورخ 26/1/1385 وزارت بازرگانی و به استناد مواد (33)، (36) و (39) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی و اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1383ـ و با رعایت تصویب‌نامه شماره 164082/ت373هـ مورخ 10/10/1386 آیین‌نامه « ساماندهی خوشه‌ها و شبکه‌های صادرات‌گرای کسب و کار» را به شرح زیر تصویب نمودند:

آیین‌نامه ساماندهی خوشه‌ها و شبکه‌های صادرات‌گرای کسب و کار

ماده1ـ اهداف این آیین‌نامه، افزایش سطح رقابت‌پذیری صادرات کشور، کاهش موانع ناشی از انـدازه بنگاه‌ها و حمـایت از کار جمعی و مشـترک آنها در صادرات و بـویژه هدایت بخشـی از منابع پیـش‌بینی شده جـهت گستـرش بنگـاه‌های کوچک اقتـصادی زودبازده و کارآفرین از طریق ایجاد، توسعه و ارتقای خوشه‌ها و شـبکه‌های صادرات‌گرا است.
ماده2ـ در این آیین‌نامه اصطلاحات زیر در معانی مربوط به کار می‌روند:
الف ـ خوشه‌های کسب و کار: مجموعه‌ای از بنگاه‌های کسب و کار که در یک مکان جغرافیایی یا ملی در تولید و عرضه یک یا چند محصول (کالا و خدمت) مشابه یا مرتبط و یا مکمل فعالیت می‌نمایند. هر خوشه به صورت شرکتی با شخصیت حقوقی مستقل تشکیل و اداره می‌شود و سرمایه آن متعلق به بنگاه‌های یاد شده است.
ب ـ شبکه‌های کسب و کار: مجموعه‌ای از بنگاه‌های کسب و کار در فعالیت‌های مشترک دارای پراکندگی جغرافیایی.
پ ـ اجزای خوشه‌های کسب و کار: تمامی حلقه‌های زنجیره تولید نظیر تولیدکنندگان و بنگاه‌های فعال و نیز تأمین‌کنندگان کالا و خدمات، خریداران، سازمان‌ها و نهادهای پشتیبان و اتحادیه‌هایی که در واحدهای مرتبط و پشتیبان طبقه‌بندی می‌شوند.
ت ـ خوشه‌های صادرات‌گرای کسب و کار: خوشه‌هایی که بخشی از محصولات آنها به صورت مستمر و منظم صادر می‌گردند یا دارای پتانسیل صادرات می‌باشند.
ث ـ عاملان توسعه خوشه‌ها: اشخاص حقیقی و یا حقوقی که تجربه کافی در حوزه بنگاه‌های کوچک و متوسط و نیز بازاریابی و صادرات دارند و دارای قابلیت‌های ایجاد ارتباط مثبت و اثربخش، قدرت تحلیل اقتصاد کسب و کار، آشنا به رویکردهای کل‌گرا و سیستمی، مدیریت استراتژیک، توان حل تعارضات، روحیه پویا و فعال باشند.
ج ـ توسعه خوشه‌ها و شبکه‌های صادرات‌گرا: تبدیل یا توسعه خوشه‌ها و شبکه‌های موجود بالفعل یا بالقوه به خوشه‌ها و شبکه‌های صادرات‌گرا.
ماده3ـ کمیسیون اقتصاد دفتر هیئت دولت، تنظیم راهبردها و خط‌مشی‌های توسعه خوشه‌های صادرات‌گرا، تعیین مشوق‌ها و کمک‌ها و رفع موانع را برعهده خواهدداشت و در موارد مربوط به خوشه‌های مزبور از وزیران سایر وزارتخانه‌های ذیربط جهت حضور در جلسه دعوت به عمل خواهدآمد. کار گروه کارشناسی توسعه خوشه‌ها و شبکه‌های صادرات‌گرا با عضویت نمایندگان دستگاه‌های عضو شورا و سایر دستگاه‌های ذیربط حسب مورد تشکیل و دبیرخانه آن در وزارت بازرگانی (سازمان توسعه تجارت ایران) مستقر می‌گردد.
تبصره ـ کار گروه توسعه صادرات استان‌ها وظایف کارگروه کارشناسی توسعه خوشه‌ها و شبکه‌های صادرات‌گرا را در استان‌ها انجام می‌دهند و سازمان‌های بازرگانی استان‌ها دبیرخانه آن خواهند بود.
ماده4ـ برخی زمینه‌های فعالیت‌های خوشه‌های صادرات‌گرای کسب و کار عبارتند از:
خوشه‌های صادرات‌گرای کسب و کار در کلیه زیر بخش‌های صنعت و معدن، خدمات و کشاورزی (به ویژه صنایع غذایی و تبدیلی)، فرهنگی، هنری، صنایع خلاقه، ترانزیت و حمل و نقل، تجارت مرزی، صنایع دستی، فرش دستباف، اصناف، خدمات بهداشتی، خدمات آموزشی، فناوری اطلاعات، گردشگری، صنایع‌نوین که در سطوح ملی، منطقه‌ای، استانی و محلی توزیع می‌گردند.
ماده5 ـ به منظور تأمین اهداف موضوع این آیین‌نامه دستگاه‌های اجرایی زیر وظایف مشروح زیر را به عهده دارند:
الف ـ سازمان صنایع کوچک و شهرکهای صنعتی ایران: ارائه کمکهای فنی و مشاوره‌ای صنعتی.
ب ـ سازمان توسعه تجارت ایران: ارائه کمکهای فنی و مشاوره‌ای صادراتی.
پ ـ سازمان صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران: تقویت فرهنگ‌سازی عمومی در راستای ارتقای فرهنگ کارگروهی و جمعی و حرکت به سمت کارایی جمعی، تقویت سرمایه اجتماعی و کمک به رفع آسیبهای سرمایه اجتماعی به عنوان پیشنیاز اصلی موفقیت طرح‌ها.
ت ـ وزارت کار و امور اجتماعی: تدوین و هدایت بخشی از سیاست‌های اشتغال و بخشی از منابع اختصاص‌یافته به امر اشتغال‌زایی به سمت خوشه‌ها و شبکه‌های صادرات‌گرا.
ث ـ وزارت تعاون: کمک به تشکیل اجزای مختلف خوشه‌های صادرات‌گرا در قالب شرکت‌ها و اتحادیه‌های تعاونی و تنظیم سیاست‌های حمایتی.
ج ـ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران: تخصیص منابع ارزی و هدایت بخشی از تسهیلات بانکی به سمت خوشه‌های صادرت‌گرا.
چ ـ بانـک‌های تجاری و تخـصصی و بویژه بـانک توسعـه صـادرات ایران: ارائه تسهیلات مالی.
ح ـ صندوق ضمانت صادرات ایران: پوشش ریسک‌ها و ضمانت‌ها.
خ ـ معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور: پیش‌بینی اعتبارات لازم در لوایح بودجه سالانه.
د ـ سایر وزارتخانه‌ها و مؤسسه‌های دولتی: حسب مأموریت هر یک از آنها در سطح ملی.
ذ ـ واحدهای استانی وزارتخانه‌ها و مؤسسه‌های دولتی: حسب مأموریت هر یک از آنها در سطح استان، شهرستان، شهر، بخش و دهستان.
تبصره ـ اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، اتاق تعاون جمهوری اسلامی ایران، اتاق‌های بازرگانی و تعاون استانی و کلیه تشکلهای تولیدی و صادراتی و صنفی رسمی کشور وظیفه تشویق و تسهیل توسعه خوشه‌ها و شبکه‌ها و حسب مورد انجام وظایف عاملان توسعه خوشه‌ها و شبکه‌ها را به عهده دارند.
ماده6 ـ برخی از وظایف عمومی و مشترک دستگاه‌های اجرایی ذیربط در راستای اهداف این آیین‌نامه به شرح زیر است:
الف ـ شناسایی و معرفی خوشه‌های صادرات‌گرا مرتبط با مأموریت هر دستگاه در مناطق مختلف کشور
ب ـ کمک به برگزاری دوره‌های آموزشی فنی و تخصصی تولیدی با کیفیت بهتر جهت نیروهای انسانی مورد نیاز خوشه‌ها
پ ـ اطلاع‌رسانی و فرهنگ‌سازی در بخش فعالیت مربوط به مزایای خوشه‌ها و توسعه خوشه‌ها در بخش
ت ـ انتخاب و اولویت‌گذاری توسعه خوشه‌ها از میان خوشه‌های بالفعل و بالقوه صادراتی براساس معیارهای گزینش
ث ـ طراحی چارچوب‌های سامان‌دهی و توسعه خوشه‌ها
ج ـ هدف‌گذاری و برنامه‌ریزی توسعه خوشه‌ها
چ ـ معرفی افراد و دفاتر واجدشرایط به عنوان عاملان توسعه خوشه‌ها و یا تیم‌های توسعه خوشه‌ها
ح ـ تهیه فهرست‌های تلفیقی خوشه‌های صادرات‌گرا در سطح ملی و استانی و فهرست اولویت‌های سرمایه‌گذاری
خ ـ ارائه فهرست‌های مربوط به مراجع ذیربط، بانک‌ها و سایر نهادهای تخصصی
د ـ اطلاع رسانی فهرست‌ها به متقاضیان سرمایه‌گذاری جهت استفاده از تسهیلات بنگاه‌های زودبازده و سایر تسهیلات و منابع
ذ ـ حمایت و پشتیبانی از طرح‌های توسعه خوشه‌ها در کلیه مراحل
ر ـ پیشنهادطرح‌ها جهت توسعه خوشه‌ها و رفع موانع و تنگناها
ز ـ نظارت بر اجرا و ارائه گزارش عملکرد به وزارت بازرگانی
ژ ـ شناسایی و تعیین نهادهای پشتیبان و زیرساخت‌های فیزیکی و نرم‌افزاری
ماده7ـ معیارهای انتخاب و اولویت‌گذاری خوشه‌های صادرات‌گرا جهت توسعه یا تکمیل و ارتقا به ترتیب عبارتند از:
الف ـ سهمی از صادرات در سال‌های گذشته یا پتانسیل‌های صادراتی و بازارهای رو به رشد.
ب ـ میزان ارزش افزوده تولید داخل .
پ ـ وجود ظرفیت تولید در منطقه جغرافیایی بر مبنای بنگاه‌های کوچک و متوسط
ت ـ وجود ارتباطات پسین و پیشین در منطقه و در سطح ملی و مزیت‌های نسبی و بالقوه رقابتی (فرایند، محصول، هزینه و منابع).
ث ـ امکان توسعه سریع.
ج ـ وجود بنگاه‌های فعال اصلی.
چ ـ حداقل سطحی از سرمایه اجتماعی و مهارت‌های مدیریتی مورد نیاز در دستگاه‌ها.
ماده 8 ـ وزارتخانه‌ها و سایر دستگاه‌های اجرایی ذیربط موظفند در انتهای هر سال، برنامه توسعه خوشه‌های صادرات‌گرای مرتبط با مأموریت خود را بر اساس تلفیق و اولویت‌بندی طرح‌های درخواستی متقاضیان و نیز بنا به تشخیص خود، تنظیم و به کمیسیون اقتصاد دفتر هیئت دولت ارائه نمایند.
ماده9ـ رئوس اقدامات حمایتی دستگاه‌های اجرایی از توسعه خوشه‌های صادرات‌گرا در دو گروه کمک‌ها، حمایت‌ها و مشوق‌های مالی و غیرمالی که به پیشنهاد وزارت بازرگانی در بودجه سالانه لحاظ خواهدشد، به شرح زیر می‌باشد:
1ـ کمکهای عمومی، فنی و تخصصی:
الف ـ کمک به ایجاد فضای محیطی مساعد برای توسعه خوشه‌ها
ب ـ کمک به توسعه زیر ساخت‌های تخصصی صادرات‌گرا
پ ـ کمک به برنامه‌های صادراتی خوشه‌ها
ت ـ کمک به ایجاد واحدهای خدمات کسب و کار خوشه‌ها یا مراکز ذیربط.
ث ـ کمک به ایجاد، توسعه و بهبود وضعیت شبکه‌ها و کنسرسیوم‌های صادراتی، شرکت‌های تخصصی صادراتی، اتحادیه‌ها و تشکل‌های صادراتی.
ج ـ کمک به ایجاد یا بهبود نهادها و واحدهای پشتیبان.
چ ـ کمک به ایجاد یا توسعه واحدهای مرتبط .
ح ـ کمک به ایجاد، توسعه و بهبود منابع و تسهیلات مشترک.
خ ـ کمک به ایجاد، توسعه یا بهبود و تخصصی کردن زیرساخت‌های موجود.
د ـ کمک به ترویج و معرفی خوشه‌ها در بازارهای صادراتی.
ذ ـ کمک به تحقیقات بازارهای صادراتی.
رـ کمک به فرهنگ‌سازی و تحکیم و بهبود سرمایه اجتماعی.
ز ـ کمک به فعالیت‌ها و پروژه‌هایی که منجر به افزایش پتانسیل صادرات خواهدشد.
ژ ـ کمک به تشکیل شرکت‌های تعاونی ذی‌ربط خوشه‌ها.
س ـ سایر کمک‌ها.
2ـ حمایت‌های مالی:
الف ـ کمکها، مشوق‌ها و حمایت‌های مستقیم اجرایی مالی به صورت هدفمند و برای مدت محدود تا گذر خوشه از مرحله اولیه راه‌اندازی خواهدبود و شامل جوایز صادراتی نیز می‌گردد.
ب ـ مشوق‌ها و جوایز صادراتی خوشه‌ها شامل اقدامات مشترک صادراتی نظیر اطلاع‌رسانی و تبلیغ و ترویج مشترک در بازارها، ایجاد دفاتر بازاریابی مشترک، منابع مشترک عملیاتی صادرات از جمله انبارها، پایانه‌های تخصصی و غیره و مشارکت گروهی در نمایشگاه‌ها و هیئت‌ها و بخشی از هزینه مطالعات شناختی طرح‌ها و نظایر آن خواهدشد.
تبصره1ـ اقدامات حمایتی دستگاه‌ها معطوف به طرح‌ها و پروژه‌های خوشه‌های صادرات‌گرا و فعالیت‌های مشترک و گروهی مرتبط به خوشه‌ها خواهد بود.
تبصره2ـ وزارت بازرگانی (سازمان توسعه تجارت ایران) حداکثر دو ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه « بسته حمایتی و دستورالعمل اجرایی حمایت‌های صادراتی خوشه‌های صادرات‌گرا» را تنظیم و به کمیسیون اقتصاد دفتر هیئت دولت پیشنهاد خواهدنمود.
تبصره3ـ وزارت بازرگانی اعتبار مورد نیاز این ماده را هر ساله در بودجه سالانه خود پیش‌بینی می‌نماید.
ماده10ـ سازمان توسعه تجارت ایران به عنوان متولی ایجاد و حمایت خوشه‌ها با همکاری تخصصی و فنی دستگاه‌های مرتبط در امر خوشه‌های صادرات‌گرا تعیین می‌گردد که تدوین نظام اجرایی طرح‌ها و پروژه‌های ایجاد و توسعه خوشه‌های صادرات‌گرا را با همکاری دستگاه‌های اجرایی ذیربط بر عهده داشته و همچنین مرجع نظارت بر اجرای نظام مزبور خواهد بود.
ماده11ـ بهره‌گیری از تسهیلات مندرج در این آیین‌نامه منوط به قرار داشتن طرح در فهرست خوشه‌ها مصوب کمیسیون اقتصاد دفتر هیئت دولت و تائیدیه ایجاد یا توسعه خوشه‌های صادرات‌گرا توسط کار گروه کارشناسی در مرکز یا کار گروه توسعه صادرات استان و صدور گواهی با امضای مشترک سازمان توسعه تجارت ایران و دستگاه ذیربط بوده و متقاضی توسط سازمان توسعه تجارت ایران به بانک عامل معرفی می‌شود.
تبصره ـ دستورالعمل مربوط به فرایند اخذ تقاضا و بررسی و صدور گواهی ظرف دو ماه توسط سازمان توسعه و تجارت ایران تهیه و پس از تصویب از سوی وزیر بازرگانی ابلاغ خواهد شد.
ماده12ـ کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی، اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران، اتاق تعاون جمهوری اسلامی ایران، تشکل‌های خصوصی و تعاونی می‌توانند طرح‌های توسعه یا تکمیل و ارتقای خوشه‌های صادرات‌گرا را در کلیه کالاها و خدمات بالفعل یا بالقوه صادراتی مطابق چارچوب‌ها و ضوابط تنظیمی مصوب به سازمان توسعه تجارت ایران در مرکز و سازمان‌های بازرگانی در استانها تسلیم نمایند. سازمان‌های مزبور موظفند ظرف سه ماه نظر خود را اعلام و در صورت تأیید مطالعات شناختی انجام شده، مراتب را جهت تهیه مطالعات جامع به متقاضی اعلام خواهند نمود. متقاضی موظف است ظرف شش ماه در چارچوب تعیین شده، طرح نهایی را ارائه نماید. طرح‌های تصویب شده جهت استفاده از تسهیلات و حمایت‌های مورد نظر به دستگاه‌های اجرایی ذیربط و بانک‌ها معرفی می‌گردند.
تبصره1ـ عاملان توسعه خوشه‌ها از میان اشخاص حقیقی و حقوقی و تشکل‌های واجدشرایط با اولویت بخش تعاون انتخاب خواهند شد.
تبصره2ـ چارچوب مورد نظر این بند در آیین‌نامه جداگانه‌ای توسط کارگروه کارشناسی تهیه و جهت تصویب به کمیسیون اقتصاد دفتر هیئت دولت ارائه خواهدشد.
ماده13ـ نحوه عمل و چگونگی اجرای طرح‌ها در دستگاه‌های اجرایی در رابطه با خوشه‌های صادرات‌گرا توسط وزارتخانه‌های بازرگانی و صنایع و معادن تهیه و پس از تصویب در کمیسیون اقتصاد دفتر هیئت دولت از سوی کمیسیون مذکور ابلاغ خواهدشد. دستگاه مربوط موظف است، برنامه مستمر آموزشی توسعه خوشه‌ها را ظرف سه ماه پس از ابلاغ این آیین‌نامه تدوین و در اختیار موسسات آموزشی مورد تأیید خود قرارداده و بر اجرای آن نظارت نماید.
ماده14ـ طرح‌ها، پروژه‌ها و فعالیت‌های مشترک و جمعی ذیل طرح‌های توسعه خوشه‌های صادرات‌گرا که مطابق ضوابط این آیین‌نامه تنظیم می‌شوند، مشمول تصویب‌نامه شماره 46468/ت34055هـ مورخ 5/9/1384 بوده و از کلیه تسهیلات و امتیازات مقرر در آیین‌نامه مذکور برخوردار می‌باشند.
تبصره ـ کار گروه‌های اشتغال و سرمایه‌گذاری استان‌ها موضوع تصویب‌نامه شماره 46468/ت34055هـ مورخ 5/9/1384 موظفند طرح‌ها، پروژه‌ها و فعالیت‌های ماده (12) را پس از تصویب کار گروه کارشناسی یا کار گروه توسعه صادرات استان موضوع ماده (70) قانون برنامه سوم توسعه تنفیذی در ماده (83) قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و انجام تشریفات این ماده در اولویت قرار دهند.
ماده15ـ وزارت بازرگانی در چارچوب مصوبات کمیسیون اقتصاد دفتر هیئت دولت و با هماهنگی دستگاه‌های ذیربط به منظور کمک به تأمین بخشی از هزینه‌های مورد نیاز طرح‌های مطالعاتی، آموزشی و ترویجی و همچنین ارائه مشوق‌هایی برای ایجاد زیرساخت‌های تخصصی مرتبط، موظف است اعتبار لازم را در بودجه سالانه خود پیش‌بینی و به معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس جمهور ارایه نماید.
ماده16ـ وزارت بازرگانی مسئول نظارت بر حسن اجرا و پیگیری این آیین‌نامه بوده و گزارش‌های عملکرد آن را به کمیسیون اقتصاد دفتر هیئت دولت ارائه خواهد نمود.
این تصویـب‌نامه در تاریخ 14/2/1387 به تأیـید مقام محـترم ریاست جمهوری رسیده است.





معاون اول رئیس جمهور ـ پرویز داودی

منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)