قانون تصویب کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت

قانون تصویب کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت شماره58470/231

جناب آقای دکتر محمود احمدی‌نژاد
ریاست محترم جمهوری اسلامی ایران
عطف به نامه شماره 112132/38785 مورخ 6/7/1387 در اجراء اصل یکصد و بیست و سوم (123) قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قانون تصویب کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت که با عنوان لایحه مجلس شورای اسلامی تقدیم گردیده بود، با تصویب در جلسه علنی روز چهارشنبه مورخ 13/9/1387 و تأیید شورای محترم نگهبان به پیوست ابلاغ می‌گردد.

رئیس مجلس شورای اسلامی ـ علی لاریجانی

شماره188776 25/10/1387
وزارت رفاه و تأمین اجتماعی
قانون تصویب کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت که در جلسه علنی روز چهارشنبه مورخ سیزدهم آذرماه یکهزار و سیصد و هشتاد و هفت مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 4/10/1387 به تأیید شورای نگهبان رسیده و طی نامه شماره 58470/231 مورخ 14/10/1387 مجلس شورای اسلامی واصل گردیده است، به پیوست جهت اجراء ابلاغ می‌گردد.

رئیس جمهور ـ محمود احمدی‌نژاد

قانون تصویب کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت

ماده واحده ـ کنوانسـیون حقـوق افـراد دارای معلـولیت مورخ 22/9/1385 هجری‌شمسی برابر با 13 دسامبر 2006 میلادی مشتمل بر پنجاه ماده به‌شرح پیوست تصویب می‌گردد و به دولت جمهوری اسلامی ایران اجازه تودیع اسناد تصویب آن با رعایت تبصره‌های زیر داده می‌شود:
تبصره1ـ وزارت رفاه و تأمین اجتماعی (سازمان بهزیستی کشور) و بنیاد شهید و امور ایثارگران به‌عنوان مراجع ملی موضوع ماده (33) کنوانسیون تعیین می‌گردند تا با هماهنگی یکدیگر نسبت به اجراء مفاد کنوانسیون اقدام نمایند.
تبصره2ـ باتوجه به ماده (46) کنوانسیون، جمهوری اسلامی ایران خود را ملتزم به رعایت آن دسته از مفاد کنوانسیون که مغایر با موازین حقوقی جاری خود باشد نمی‌داند.

بسم‌الله‌الرحمن‌الرحیم

کنوانسیون حقوق افراد دارای معلولیت

مقدمه:
دولتهای عضو این کنوانسیون،
(الف) با یادآوری اصول اعلام شده در منشور سازمان ملل متحد که منزلت و ارزش ذاتی و حقوق برابر و لاینفک همه اعضای خانواده بشری را به عنوان بنیان آزادی، عدالت و صلح در جهان به رسمیت می‌شناسد؛
(ب) با شناسایی این که سازمان ملل متحد در اعلامیه جهانی حقوق بشر و میثاق‌های بین‌المللی حقوق بشر اعلام و موافقت نموده است که همگان بدون هرگونه تمایزی، از تمامی حقوق و آزادیهای مندرج در اسناد مذکور، برخوردار می‌باشند؛
(پ) با تاکید مجدد بر جهان شمولی، عدم انفکاک، وابستگی متقابل و ارتباط بین تمامی حقوق بشر و آزادیهای بنیادین و نیاز افراد دارای معلولیت به تضمین بهره‌مندی کامل و بدون تبعیض آنها؛
(ت) با یادآوری میثاق بین‌المللی حقوق‌اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، کنوانسیون بین‌المللی حذف تمامی اشکال تبعیض نژادی، کنوانسیون رفع کلیه اشکال تبعیض نسبت به زنان، کنوانسیون منع شکنجه و سایر مجازاتها یا رفتارهای تحقیرآمیز غیرانسانی و ظالمانه، کنوانسیون حقوق کودک و کنوانسیون بین‌المللی حمایت‌از حقوق تمامی کارگران مهاجر و اعضاء خانواده‌های آنان؛
(ث) با اذعان به این که معلولیت مفهومی تحول پذیر است و این که معلولیت منتج از تعامل افراد دارای نقص و موانع محیطی است که مشارکت کامل و مؤثر آنان در حالت برابر با سایرین در جامعه را مانع می‌گردد؛
(ج) با اذعان به اهمیت اصول و خط مشی‌های مندرج در برنامه جهانی اقدام در مورد افراد معلول و در قواعد استاندارد در خصوص یکسان‌سازی فرصتها برای افراد دارای معلولیت در تأثیرگذاری بر ارتقاء، تنظیم و ارزیابی سیاستها، طرحها، برنامه‌ها و اقدامات در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی به منظور آن‌که فرصتها برای افراد دارای معلولیت بیشتر یکسان گردد؛
(چ) با تاکید بر اهمیت جریان‌سازی موضوع معلولیت به عنوان جزء جدایی‌ناپذیر راهبردهای مرتبط با توسعه پایدار؛
(ح) با اذعان به این که تبعیض علیه هر فرد بر مبنای معلولیت تخطی از منزلت و ارزش ذاتی هر فرد انسانی است؛
(خ) با اذعان بیشتر بر تنوع بین افراد دارای معلولیت؛
(د) با اذعان به نیاز به ارتقاء و حمایت از حقوق بشر تمامی افراد دارای معلولیت از جمله آنهایی که نیازمند حمایت شدیدتری می‌باشند؛
(ذ) با نگرانی از این که علی‌رغم وجود این‌گونه اسناد و تعهدات، افراد دارای معلولیت کماکان با موانعی در مشارکت به عنوان عضو برابر جامعه و همچنین نقض حقوق بشری آنان در تمامی نقاط جهان مواجه می‌باشند؛
(ر) با اذعان بر اهمیت همکاریهای بین‌المللی برای بهبود شرایط زندگی افراد دارای معلولیت در تمامی کشورها به‌ویژه در کشورهای در حال توسعه؛
(ز) با اذعان به مشارکتهای ارزشمند بالفعل و بالقوه افراد دارای معلولیت در مورد رفاه کلی و تنوع جوامعشان و این‌که ارتقاء بهره‌مندی کامل افراد دارای معلولیت در مورد حقوق بشر و آزادیهای بنیادین و مشارکت کامل افراد دارای معلولیت منتج به گسترش حس تعلق و پیشرفتهای مهم در توسعه اقتصادی، اجتماعی و انسانی جامعه و فقر زدایی می‌گردد؛
(ژ) با اذعان به این که برای افراد دارای معلولیت، استقلال فردی و عدم وابستگی از جمله آزادی انتخاب، مهم ‌می‌باشد؛
(س) با در نظر گرفتن این که افراد دارای معلولیت باید این فرصت را داشته باشند که فعالانه در روند تصمیم‌گیریها در مورد سیاستها و برنامه‌ها از جمله مواردی که مستقیماً به آنها مربوط می‌شود، دخالت نمایند؛
(ش) با ابراز نگرانی از وضعیت دشواری که افراد دارای معلولیت که با چند نوع یا اشکال تشدیدیافته تبعیض بواسطه نژاد، رنگ، جنسیت، زبان، مذهب، عقاید سیاسی یا دیگر عقاید، منشأ ملی، قومی، بومی یا اجتماعی، دارایی، تولد، سن یا سایر خصوصیات مواجه می‌گردند؛
(ص) با اذعان به این که زنان و دختران دارای معلولیت غالباً در معرض خطر بیشتری هم در درون و هم در بیرون خانه می‌باشند و مورد خشونت، آسیب، یا سوء استفاده، غفلت، یا برخوردهای ناآگاهانه، سوء رفتار و یا استثمار واقع می‌گردند؛
(ض) با اذعان به این که کودکان دارای معلولیت باید از بهره‌مندی کامل از حقوق بشر و آزادیهای بنیادین بر مبنای برابر با سایر کودکان برخوردار گردند، با یادآوری تعهدات دولتهای عضو در مورد کنوانسیون حقوق کودک؛
(ط) با تاکید بر گنجاندن دیدگاههای جنسیتی در تمامی تلاشها در جهت ارتقاء بهره‌مندی کامل از حقوق بشر و آزادیهای بنیادین توسط افراد دارای معلولیت؛
(ظ) با تاکید بر این حقیقت که اکثر افراد دارای معلولیت در شرایط فقر زندگی می‌نمایند و در این ارتباط، تصدیق نیاز اساسی برای بررسی پیامد منفی فقر بر افراد دارای معلولیت؛
(ع) با در نظر داشتن این‌که شرایط صلح و امنیت بر مبنای احترام کامل برای اهداف و اصول مندرج در منشور ملل متحد و رعایت اسناد حقوق بشری حاکم جهت حمایت کامل از افراد دارای معلولیت به‌ویژه در منازعات مسلحانه و اشغال بیگانگان ضروری می‌باشد؛
(‎غ) با اذعان به اهمیت دسترسی به محیط فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و فیزیکی و بهداشت و آموزش و اطلاعات و ارتباطات در جهت توانمند ساختن افراد دارای معلولیت در بهره‌مندی کامل از تمامی حقوق بشر و آزادیهای بنیادین؛
(ف) با وقوف به این‌که فرد نسبت به سایر افراد و جامعه‌ای که به آن تعلق دارد، دارای وظایفی می‌باشد و در جهت ارتقاء و رعایت حقوق به رسمیت شناخته شده در منشور حقوق بشر مسؤول است تلاش نماید؛
(ق) با اعتقاد به این که خانواده واحد بنیادین و طبیعی در جامعه می‌باشد و محق است که از حمایت جامعه و دولت برخوردار ‌باشد و این که به منظور آن که خانواده‌ها در جهت مشارکت برای بهره‌مندی کامل و یکسان از حقوق افراد دارای معلولیت توانمند گردند، باید افراد دارای معلولیت و اعضای خانواده آنها از حمایتها و مساعدتهای لازم برخوردار گردند؛
(ک) با اعتقاد به این که کنوانسیونی بین‌المللی، کامل و جامع در جهت ارتقاء و حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت، سهم عمده‌ای در جبران کمبودهای شگرف اجتماعی افراد دارای معلولیت و ارتقاء مشارکت آنها در عرصه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و مدنی با فرصتهای برابر در کشورهای در حال توسعه و توسعه یافته ایفاء می‌نماید؛
به‌شرح زیر توافق نموده‌اند:
ماده 1ـ هدف
هدف این کنوانسیون، ارتقاء، حمایت و تضمین بهره‌مندی برابر و کامل افراد دارای معلولیت از کلیه حقوق بشر و آزادیهای بنیادین و ارتقاء احترام نسبت به منزلت ذاتی آنها می‌باشد.
افراد دارای معلولیت شامل کسانی می‌شوند که دارای نواقص طویل‌المدت فیزیکی، ذهنی، فکری یا حسی می‌باشند که در تعامل با موانع گوناگون امکان دارد مشارکت کامل و مؤثر آنان در شرایط برابر با دیگران در جامعه متوقف گردد.
ماده 2ـ تعاریف
از نظر این کنوانسیون:
« ارتباطات» شامل زبان، نمایش متن، خط بریل، ارتباطات حسی، چاپ درشت، روشهای چندرسانه‌ای قابل دسترس و همچنین روشها و اشکال ارتباطاتی کتبی، شفاهی، زبان ساده، انسان خوان و روشهای تقویت‌کننده و جایگزین، از جمله فناوری اطلاعات و ارتباطات قابل دسترس می‌گردد.
« زبان» شامل زبانهای‌گفتاری و ایماء و اشاره و سایر اشکال زبانهای غیرکلامی می‌گردد.
« تبعیض بر مبنای معلولیت» به معنای هرگونه تمایز، استثناء یا محدودیت بر مبنای معلولیت است که هدف یا تأثیر آن ناتوانی و یا نفی شناسایی، بهره‌مندی یا اعمال کلیه حقوق بشر و آزادیهای بنیادین بر مبنای برابر با دیگران در زمینه‌های مدنی، فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی یا هر زمینه دیگری می‌باشد. این اصطلاح دربرگیرنده تمامی‌ اشکال‌ تبعیض ازجمله نفی همسان‌سازی متعارف نیز می‌گردد.
« همسان سازی متعارف» به معنای اصلاحات و تغییرات مقتضی و ضروری است که فشار بی‌مورد و نامتناسبی را در جایی که در مورد خاصی نیاز می‌باشد، تحمیل ننماید تا بهره‌مندی یا اعمال کلیه حقوق بشر و آزادیهای بنیادین توسط افراد دارای معلولیت در شرایط برابر با سایرین را تضمین نماید.
« طراحی جهانی» به معنای طراحی تولیدات، محیط‌ها، برنامه‌ها و خدماتی است که تا سرحد امکان، جهت تمامی افراد، بدون نیاز به تطبیق یا طراحی ویژه قابل استفاده باشد. « طراحی جهانی» نباید مانعی را برای وسایل امدادی برای گروههای خاصی از افراد دارای معلولیت، در صورت نیاز به آنها، ایجاد نماید.
ماده3ـ اصول کلی
اصول این کنوانسیون عبارت است از:
الف) احترام به منزلت ذاتی، خود مختاری فردی از جمله آزادی انتخاب و استقلال افراد؛
ب) عدم تبعیض؛
پ) مشارکت کامل و مؤثر و ورود در جامعه؛
ت) احترام به تفاوتها و پذیرش افراد دارای معلولیت به عنوان بخشی از تنوع انسانی و بشریت؛
ث) برابری فرصتها؛
ج) دسترسی؛
چ) برابری بین زن و مرد؛
ح) احترام به ظرفیتهای قابل تحول کودکان دارای معلولیت و احترام به حقوق کودکان دارای معلولیت در جهت حفظ هویت خویش.
ماده 4ـ تعهدات کلی
1ـ دولتهای عضو متعهد می‌گردند تحقق کلیه حقوق بشر و آزادیهای بنیادین برای تمامی افراد دارای معلولیت را بدون هرگونه تبعیض بر مبنای معلولیت تضمین و ارتقاء دهند. بدین منظور، دولتهای عضو متعهد می‌گردند:
الف) تمامی تدابیرقانونی، اداری و سایر تدابیر را در جهت اجرای حقوق به رسمیت شناخته شده در این کنوانسیون اتخاذ نمایند؛
ب) تمامی تدابیر مقتضی از جمله قانونگذاری، به منظور تغییر یا الغاء قوانین موجود، مقررات، آداب و رسوم و اعمالی که موجب ایجاد تبعیض علیه افراد دارای معلولیت می‌شود را اتخاذ نمایند؛
پ) حمایت و ارتقاء حقوق بشری افراد دارای معلولیت را در تمامی سیاستها و برنامه‌ها مد نظر قرار دهند؛
ت) از اعمال هرگونه اقدام یا روشی که مغایر با این کنوانسیون می‌باشد، خودداری کنند و تضمین نمایند که مقامات و نهادهای دولتی مطابق این کنوانسیون عمل می‌کنند؛
ث) تمامی تدابیر لازم جهت حذف تبعیض بر مبنای معلولیت توسط هر فرد، سازمان یا تشکیلات شخصی را به‌کار گیرند؛
ج) پژوهش و توسعه کالاها، خدمات، تجهیزات و تأسیسات منطبق با طراحی جهانی را به گونه‌ای که در ماده (2) این کنوانسیون تعریف‌شده‌است، انجام دهند یا ارتقاء بخشند، به نوعی که نیازمند کمترین سازگاری و هزینه در تأمین نیازهای ویژه افراد دارای معلولیت باشد، دسترسی و بهره‌مندی از آنها را ارتقاء بخشیده و طراحی جهانی را در توسعه استانداردها و دستورالعملها ارتقاء بخشند؛
چ) پژوهش و توسعه را انجام داده یا ارتقاء بخشیده و دسترسی و استفاده از فناوریهای جدید از جمله فناوری اطلاعات و ارتباطات، کمکهای ترددی، وسایل و فناوریهای امدادی جهت افراد دارای معلولیت با لحاظ اولویت به فناوریهای با هزینه مناسب را ارتقاء بخشند؛
(ح) اطلاعات قابل دسترس در مورد کمکهای ترددی، وسایل و فناوریهای امدادی از جمله فناوریهای نوین و نیز سایر اشکال امدادی، خدمات و امکانات حمایتی را جهت افراد دارای معلولیت، تأمین نمایند.
(خ) آموزش کارکنان و متخصصانی که با افراد دارای معلولیت در زمینه حقوق به رسمیت شناخته شده در این کنوانسیون در تعامل می‌باشند را به منظور ارائه خدمات و کمکهای تضمین شده توسط حقوق مذکور، ارتقاء بخشند.
2ـ هر یک از دولتهای عضو در مورد حقوق فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی متعهد می‌گردد در صورت لزوم تدابیری را با استفاده از حداکثر منابع موجود در چهارچوب همکاریهای بین‌المللی، با نیت نیل تدریجی به تحقق کامل حقوق مذکور بدون خدشه وارد کردن به تعهدات مندرج در این کنوانسیون که بلافاصله طبق حقوق بین‌الملل قابل اجراء می‌باشد اتخاذ نمایند.
3ـ دولتهای عضو در توسعه و اجرای سیاستها و قوانین و سایر روندهای تصمیم‌گیری راجع به موضوعات مربوط به افراد دارای معلولیت به منظور اجرای این کنوانسیون، از نزدیک با افراد دارای معلولیت از جمله کودکان دارای معلولیت از طریق سازمانهایی که نمایندگی آنها را به‌عهده دارند مشورت نموده و آنها را به طور فعال به‌کار خواهند گرفت.
4ـ هیچ چیز در این کنوانسیون بر مقرراتی که موجب تحقق مناسبتر حقوق افرادی که دارای معلولیت هستند و ممکن است در قانون دولت عضو یا حقوق بین‌الملل لازم‌الاجراء در آن کشور وجود داشته باشد، تأثیری نخواهد داشت. هیچ گونه محدودیت یا فسخی در مورد حقوق بشر و آزادیهای بنیادینی که توسط دولت عضو به رسمیت شناخته شده یا در آن دولت وجود دارد نسبت به این کنوانسیون، به موجب قانون، کنوانسیونها، مقررات یا رسوم به بهانه این‌که این‌کنوانسیون آن دسته از حقوق یا آزادیها را به رسمیت نمی‌شناسد یا آنها را با درجه اهمیت کمتری به رسمیت می‌شناسد، اعمال نمی‌گردد.
5 ـ مفاد این کنوانسیون به تمامی مناطق دولتهای فدرال بدون هیچ‌گونه محدودیت یا استثنایی گسترش می‌یابد.
ماده5 ـ برابری و عدم تبعیض
1ـ دولتهای عضو تصدیق می‌نمایند که تمامی افراد در برابر قانون مساوی هستند و بدون هیچ‌گونه تبعیضی از حمایت برابر و منافع برابر قانونی برخوردار می‌باشند.
2ـ دولتهای عضو تمامی تبعیضها بر مبنای معلولیت را ممنوع نموده و جهت افراد دارای معلولیت برابری و حمایت حقوقی مؤثر نسبت به تبعیض در تمامی زمینه‌ها را تضمین می‌نمایند.
3ـ دولتهای عضو به منظور ارتقاء برابری و رفع تبعیض، تمامی اقدامات مناسب را جهت تضمین تأمین همسان‌سازی متعارف اتخاذ خواهند نمود.
4ـ تدابیر ویژه‌ای که برای تسریع یا دستیابی به برابری عملی افراد دارای معلولیت ضروری است، بر اساس این کنوانسیون تبعیض تلقی نمی‌گردد.
ماده6 ـ زنان دارای معلولیت
1ـ دولتهای عضو اذعان می‌دارند که زنان و دختران دارای معلولیت دچار تبعیضات ‌چندگانه می‌باشند و در این ارتباط تدابیری را جهت تضمین بهره‌مندی برابر و کامل آنها در مورد تمامی حقوق بشر و آزادیهای بنیادین اتخاذ خواهند نمود.
2ـ دولتهای عضو تمامی تدابیر مناسب را جهت تضمین توسعه کامل، پیشرفت و توانمندسازی زنان به منظور تضمین بهره‌مندی و اعمال حقوق بشر و آزادیهای بنیادین مندرج در این کنوانسیون از سوی آنها، خواهند نمود.
ماده 7ـ کودکان دارای معلولیت
1ـ دولتهای عضو تمامی تدابیر لازم جهت تضمین این که کودکان دارای معلولیت از تمامی حقوق بشر و آزادیهای بنیادین بر مبنای برابر با سایر کودکـان بهره‌مند می‌باشند را اتخاذ خواهند نمود.
2ـ در تمامی اقدامات مربوط به کودکان دارای معلولیت، عالی‌ترین منافع کودک دراولویت نخست خواهد بود.
3ـ دولتهای عضو تضمین خواهند نمود که کودکان دارای معلولیت از حق بیان ‌آزادانه نظرات خود در تمامی امور تأثیرگذار بر آنها برخوردار می‌باشند، نظرات آنها براساس سن و بلوغ و بر مبنای برابر با سایر کودکان از سنجش مناسب برخوردار می‌گردد و در تحقق حقوق آنها کمکهای متناسب با سن و ناتوانی ارائه می‌گردد.
ماده8 ـ آگاه‌سازی
1ـ دولتهای عضو متعهد می‌گردند تدابیر فوری، مؤثر و مناسب را در موارد زیر اتخاذ نمایند:
(الف) افزایش آگاهی در تمامی جامعه از جمله در سطح خانواده در مورد افراد دارای معلولیت و ترویج احترام و منزلت افراد دارای معلولیت؛
(ب) مبارزه با اقدامات کلیشه‌ای، جانبدارانه و مضر مرتبط با افراد دارای معلولیت ازجمله آن دسته از موارد بر مبنای جنسیت و سن در تمامی حوزه‌های زندگی؛
(پ) ارتقاء آگاهی در مورد ظرفیتها و مشارکت افراد دارای معلولیت؛
2ـ تدابیر نیل به این هدف عبارت است از:
(الف) آغاز و حفظ جریان آگاه‌سازی عمومی مؤثر، طراحی شده جهت:
(1) تقویت پذیرش حقوق افراد دارای معلولیت؛
(2) ارتقاء ادراک مثبت و آگاهی‌های اجتماعی بیشتر نسبت به افراد دارای معلولیت؛
(3) ارتقاء شناسایی مهارتها، شایستگیها و تواناییهای افراد دارای معلولیت و مشارکت آنها در محیط کار و بازار کار.
(ب) ترویج نگرش احترام به حقوق افراد دارای معلولیت در تمامی سطوح نظام آموزشی ازجمله تمامی کودکان از سنین اولیه؛
(پ) ترغیب تمامی ارکان رسانه‌ای جهت به تصویر کشاندن افراد دارای معلولیت به روشی که سازگار با اهداف این کنوانسیون باشد؛
(ت) ارتقاء برنامه‌های آموزشی آگاه‌سازی مرتبط با افراد دارای معلولیت و حقوق افراد دارای معلولیت.
ماده 9ـ دسترسی
1ـ دولتهای عضو برای تواناسازی افراد دارای معلولیت جهت مستقل زندگی نمودن و مشارکت کامل در تمامی جنبه‌های زندگی، تدابیر مناسبی را جهت تضمین دسترسی افراد دارای معلولیت بر مبنای برابر با سایرین به محیط فیزیکی، ترابری، اطلاعات و ارتباطات از جمله نظام و فناوری اطلاعات و ارتباطات و سایر تسهیلات و خدمات ارائـه یا فراهم گردیده جهت عموم در مناطق شهری و روستایی اتخاذ خواهند نمود. تدابیر مذکور که در برگیرنده تشخیص و حذف موانع و محذورات در دسترسی می‌باشد از جمله در موارد زیر اعمال خواهد شد:
(الف) ساختمانها، جاده‌ها، ترابری و سایر تأسیسات بیرونی و درونی از جمله مدارس، ‌خانه‌ها، تأسیسات پزشکی و محیطهای کار؛
(ب) اطلاعات، ارتباطات و سایر خدمات ازجمله خدمات الکترونیکی و خدمات اورژانس.
2ـ دولتهای عضو همچنین در موارد زیر تدابیر مناسبی را اتخاذ خواهند نمود:
(الف) توسعه، اعلام و نظارت بر اجرای حداقل معیارها و خط مشی‌های مربوط به دسترسی به تسهیلات و خدمات آزاد یا ارائه شده جهت عموم؛
(ب) تضمین این‌که مؤسسات خصوصی ارائه‌کننده تسهیلات و خدمات آزاد جهت عموم، تمامی جنبه‌های دسترسی افراد دارای معلولیت را مد نظر قرار می‌دهند؛
(پ) تأمین آموزش جهت مرتبطین با موضوع دسترسی افراد دارای معلولیت؛
(ت) تهیه علائمی به خط بریل و سایر اشکال به سهولت قابل فهم و خواندن در ساختمانها و سایر تأسیسات آزاد برای عموم؛
(ث) تأمین انواع کمکها و میانجی‌گریهای حضوری از جمله راهنما، قرائت‌گر و مترجمین حرفه‌ای زبانهای ایماء و اشاره جهت تسهیل در دسترسی به ساختمانها و سایر تأسیسات آزاد جهت عموم؛
(ج) ترغیب سایر اشکال مناسب یاری و حمایت از افراد دارای معلولیت، جهت تضمین دسترسی آنها به اطلاعات؛
(چ) ترغیب دسترسی افراد دارای معلولیت به نظام و فناوری جدید اطلاعات و ارتباطات از جمله اینترنت؛
(ح) ترغیب طراحی، توسعه، تولید و توزیع نظامها و فناوریهای اطلاعات و ارتباطات قابل دسترس در مراحل اولیه به گونه‌ای که این نظامها و فناوریها با کمترین هزینه قابل دسترس گردد.
ماده 10ـ حق حیات
دولتهای عضو مجدداً تاکید می‌نمایند که هر انسانی از حق ذاتی حیات برخوردار است و تمامی تدابیر لازم را برای تضمین بهره‌مندی مؤثر توسط افراد دارای معلولیت بر مبنای برابر با سایرین، اتخاذ خواهند نمود.
ماده 11ـ وضعیتهای مخاطره آمیز و فوریتهای انسانی
دولتهای عضو طبق تعهدات خود به موجب حقوق بین‌الملل از جمله حقوق بشر دوستانه بین‌المللی و حقوق بشر بین‌المللی، تمامی تدابیر لازم را جهت تضمین حمایت و ایمنی افـراد دارای معلولیت در شرایط مخاطره‌آمیز از جمله وضعیت مناقشه مسلحانه، فوریتهای انسانی و وقوع بلایای طبیعی اتخاذ خواهند نمود.
ماده 12ـ شناسایی برابر در پیشگاه قانون
1ـ دولتهای عضو مجدداً تاکید می‌نمایند که افراد دارای معلولیت از حق شناسایی در هر کجا،‌به عنوان افراد در پیشگاه قانون، برخوردار می‌باشند.
2ـ دولتهای عضو تصدیق خواهند نمود که افراد دارای معلولیت از صلاحیت اقامه دعوی بر مبنای برابر با سایرین در تمامی جنبه‌های زندگی برخوردار می‌باشند.
3ـ دولتهای عضو تدابیر مناسب را جهت دسترسی افراد دارای معلولیت به حمایتهایی که ممکن است آنها در اعمال صلاحیت خود در اقامه دعوی بدان نیاز داشته باشند، اتخاذ خواهند نمود.
4ـ دولتهای عضو تضمین خواهند نمود تمامی تدابیری که مرتبط با اعمال صلاحیت اقامه دعوی می‌باشد، برای پادمانهای مناسب و مؤثر طبق حقوق بشر بین‌المللی جهت جلوگیری از سوء استفاده پیش‌بینی می‌گردد. چنین پادمانهایی تضمین خواهند نمود که تدابیر مرتبط با اعمال صلاحیت اقامه دعوی، حقوق، اراده و رجحان فرد را محترم شمرده، عاری از تضاد منافع و تأثیرات بی مورد بوده، منطبق و متناسب با شرایط فرد، در کوتاهترین زمان ممکن به اجراء در آورده می‌شود و منوط به بازنگری منظم توسط رکن قضائی یا مرجع ‌بی‌طرف، مستقل ‌و ذی‌صلاح ‌می‌باشد. این‌پادمانها با مراتبی‌که این‌گونه تدابیر، منافع و حقوق افراد را تحت تأثیر قرار می‌دهد، متناسب خواهد بود.
5 ـ با رعایت مفاد این ماده، دولتهای عضو، تمامی تدابیر مؤثر و مناسب را جهت تضمین حقوق برابر افراد دارای معلولیت برای تملک یا میراث بردن دارایی، کنترل امورمالی خود و دسترسی برابر به وامهای بانکی، رهنها و سایر اشکال اعتبارات مالی اتخاذ و تضمین خواهند نمود که افراد دارای معلولیت به‌طور خودسرانه از دارایی خویش محروم نمی‌گردند.
ماده13ـ حق دادخواهی
1ـ دولتهای عضو حق دادخواهی مؤثر افراد دارای معلولیت را بر مبنای برابر با سایرین از جمله از طریق پیش‌بینی انطباق شکلی و مناسب با سن، به منظور تسهیل نقش مؤثر آنان به‌عنوان مشارکت‌کنندگان مستقیم و غیر مستقیم از جمله به عنوان شهود در کلیه جریانهای دادرسی حقوقی از جمله در بازجویی و سایر مراحل اولیه رسیدگی تضمین خواهند نمود.
2ـ دولتهای عضو به منظور یاری در تضمین دسترسی مؤثر به عدالت برای افراد دارای معلولیت، آموزش مناسب برای افرادی که در حوزه اجرای عدالت کار می‌کنند از جمله پلیس و کارکنان زندانها را ارتقاء خواهند بخشید.
ماده14ـ آزادی و امنیت فردی
1ـ دولتهای عضو تضمین خواهندنمود که افراد دارای معلولیت بر مبنای برابر با سایرین:
(الف) از حق آزادی و امنیت فردی برخوردار هستند؛
(ب) به‌طور خودسرانه یا غیرقانونی از آزادی خود محروم نمی‌گردند و این که هرگونه محرومیت از آزادی طبق قانون می‌باشد و این که وجود معلولیت به هیچ وجه محرومیت از آزادی را توجیه نمی‌نماید.
2ـ دولتهای عضو تضمین خواهند نمود در صورتی که افراد دارای معلولیت از آزادی در طی هر روندی محروم گردیده باشند، آنها بر مبنای برابر با سایرین از ضمانتهای منطبق بر حقوق بشر بین‌المللی برخوردار می‌باشند و با آنها در راستای اهداف و اصول این کنوانسیون از جمله در مورد تأمین همسان سازی متعارف رفتار می‌گردد.
ماده15ـ آزادی از شکنجه یا مجازات یا رفتار ظالمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز
1ـ احدی مستوجب شکنجه یا مجازات یا رفتار ظالمانه، غیرانسانی و تحقیرآمیز نمی‌باشد. به‌ویژه احدی بدون رضایت آزادانه تحت آزمایشات علمی یا پزشکی قرار نمی‌گیرد.
2ـ دولتهای عضو تمامی تدابیر قانونی، اداری و قضائی و دیگر تدابیر مؤثر را در مورد افراد دارای معلولیت بر مبنای برابر با سایرین اتخاذ خواهند نمود تا از قرار گرفتن آنان در معرض شکنجه یا رفتار تحقیرآمیز یا غیرانسانی یا ظالمانه یا مجازات جلوگیری به‌عمل آید.
ماده16ـ آزادی از استثمار، خشونت و سوء استفاده
1ـ دولتهای عضو، تمامی تدابیر قانونی، اداری، اجتماعی و آموزشی یا سایر تدابیر مناسب را جهت حمایت از افراد دارای معلولیت در درون و بیرون از خانه در برابر تمامی اشکال استثمار، خشونت و سوء استفاده از جمله در مورد جنبه‌های مبتنی بر جنسیت اتخاذ خواهند نمود.
2ـ دولتهای عضو تمامی تدابیر مناسب را جهت جلوگیری از تمامی اشکال استثمار، خشونت و سوء استفاده از طریق تضمین مواردی از جمله اشکال مناسب کمکهای حساس جنسیتی و سنی و حمایت از افراد دارای معلولیت و خانواده‌ها و مراقبین آنها از جمله از طریق ارائه اطلاعات و آموزش در مورد چگونگی پرهیز، شناسایی و گزارش در مورد نمونه‌هایی از استثمار، خشونت و سوء استفاده نیز اتخاذ خواهند نمود. دولتهای عضو تضمین خواهند نمود که خدمات حمایتی نسبت به سن، جنسیت و معلولیت از حساسیت برخوردارند.
3ـ دولتهای عضو به منظور جلوگیری از وقوع تمامی اشکال استثمار، خشونت و سوء استفاده تضمین خواهند نمود که تمامی تسهیلات و برنامه‌های طراحی شده برای خدمت به افراد دارای معلولیت به‌طور مؤثر توسط مقامات مستقل نظارت می‌گردد.
4ـ دولتهای عضو تمامی تدابیر مناسب از جمله ارائه خدمات حمایتی را جهت ارتقاء فیزیکی، شناختی، بهبود روانی، توانبخشی و پیوستن مجدد اجتماعی در مورد افراد دارای معلولیت که به نوعی قربانی استثمار، خشونت یا سوء استفاده گردیده‌اند، اتخاذ خواهند نمود. بهبود و توانبخشی مزبور در محیطی به وقوع خواهد پیوست که بهداشت، رفاه، عزت نفس، شأن و استقلال فرد را پرورش می‌دهد و نیازهای خاص جنسیتی و سنی را در نظر می‌گیرد.
5 ـ دولتهای عضو، قوانین و سیاستهای مؤثر شامل قوانین و سیاستهای متمرکز بر زنان و کودکان را به منظور تضمین این که مواردی از استثمار، خشونت سوء استفاده نسبت به افراد دارای معلولیت شناسایی، رسیدگی شده و در موقع مقتضی مورد پیگرد قرار گیرد، اتخاذ خواهند نمود.
ماده17ـ حمایت از شأن فرد
هر فرد دارای معلولیت از حق احترام به شأن جسمانی و روحی خود بر مبنای برابر با سایرین برخوردار می‌باشد.
ماده18ـ آزادی تردد و تابعیت
1ـ دولتهای عضو حقوق افراد دارای معلولیت در مورد آزادی تردد، آزادی انتخاب محل اقامت و تابعیت بر مبنای برابر با سایرین را به رسمیت خواهند شناخت از جمله تضمین این که افراد دارای معلولیت:
(الف) دارای حق اخذ و تغییر تابعیت می‌باشند و این که از تابعیت خود بطور خودسرانه یا به دلیل معلولیت محروم نمی‌گردند؛
(ب) به دلیل معلولیت از توانایی اخذ، تملک و استفاده از اسناد تابعیت خویش یا سایر اسناد هویت یا به‌کارگیری روندهای مرتبط نظیر روند مهاجرت که ممکن است نیازمند تسهیل در اعمال حق آزادی تردد باشد محروم نمی‌گردند؛
(پ) آزاد می‌باشند تا هر کشوری از جمله کشور خود را ترک نمایند؛
(ت) به‌طور خودسرانه یا به دلیل معلولیت از حق ورود به کشور خود محروم نمی‌گردند.
2ـ کودکان دارای معلولیت بلافاصله پس از ولادت ثبت خواهند گردید و از زمان ولادت دارای حق برخورداری از نام، حق اخذ تابعیت و تا آنجایی‌که ممکن است از حق شناخت و مراقبت توسط والدین برخوردار خواهند گردید.
ماده 19ـ زندگی مستقل و حضور در جامعه
دولتهای عضو این کنوانسیون حقوق برابر را جهت تمامی افراد دارای معلولیت در مورد زندگی در جامعه با شرایط برابر نسبت به سایرین به رسمیت خواهند شناخت و تدابیر مناسب و مؤثر را جهت تسهیل در بهره‌مندی کامل افراد دارای معلولیت از این حق و حضور و مشارکت کامل آنها در جامعه ازجمله تضمین موارد زیر اتخاذ خواهند کرد:
(الف) افراد دارای معلولیت دارای این فرصت می‌باشند که مکان اقامت خود و محل و افرادی که می‌خواهند با آنها زندگی نمایند را بر مبنای برابر با سایرین برگزینند و مجبور به زندگی در شرایط زیستی ویژه‌ای نیستند؛
(ب) افراد دارای معلولیت دارای دسترسی به خدمات حمایتی خانگی،‌ مسکونی، و سایر خدمات حمایتی اجتماعی از جمله مساعدتهای شخصی ضروری برای حمایت از زندگی و حضور در جامعه و پرهیز از انزوا یا جدایی از اجتماع می‌باشند؛
(پ) خدمات و تسهیلات اجتماعی برای عموم، جهت افراد دارای معلولیت بر مبنای برابر مهیا و پاسخگوی نیازهای آنها می‌باشد.
ماده20ـ تحرک شخصی
دولتهای عضو، جهت تضمین تحرک شخصی افراد دارای معلولیت با بالاترین استقلال ممکن، تدابیر مؤثری را از جمله در موارد زیر اتخاذ خواهند نمود:
(الف) تسهیل تحرک شخصی افراد دارای معلولیت به شیوه و در زمان مورد نظر آنها و با هزینه متناسب؛
(ب) تسهیل دسترسی افراد دارای معلولیت به کمکها، وسایل، فناوریهای کمکی و انواع مساعدتهای حضوری و واسطه‌ای حرکتی کیفی ازجمله فراهم بودن آنان با هزینه متناسب؛
(پ) ارائه آموزش در مورد مهارتهای حرکتی به افراد دارای معلولیت و به کارکنان متخصصی که با افراد دارای معلولیت کار می‌نمایند؛
(ت) ترغیب نهادهایی که کمکها، وسایل و فناوریهای حرکتی کیفی را تولید می‌نمایند در جهت مد نظر قرار دادن تمامی جنبه‌های حرکتی افراد دارای معلولیت.
ماده 21ـ آزادی بیان و عقیده و دسترسی به اطلاعات
دولتهای عضو تمامی تدابیر مناسب را اتخاذ خواهند نمود تا تضمین نمایند افراد دارای معلولیت می‌توانند حق آزادی بیان و عقیده، از جمله آزادی جست‌وجو، دریافت و سهیم شدن در اطلاعات و عقاید را بر مبنای برابر با سایرین و از طریق تمامی اشکال ارتباطاتی به انتخاب خود و به گونه‌ای که در ماده (2) این‌کنوانسیون تعریف شده است، از جمله از راههای زیر اعمال نمایند:
(الف) ارائه اطلاعات درنظرگرفته‌شده برای عموم مردم به افراد دارای معلولیت در اشکال و فناوریهای قابل دسترس و متناسب با انواع معلولیت، به موقع و بدون هزینه اضافی؛
(ب) پذیرش و تسهیل استفاده از زبان اشاره، بریل، روشهای ارتباطاتی تقویت شده و جایگزین و سایر شیوه‌ها، روشها و اشکال ارتباطی قابل دسترس افراد دارای معلولیت به انتخاب خودشان در تعاملات رسمی؛
(پ) ملزم ساختن نهادهای خصوصی که ارائه‌کننده خدمات به عموم مردم از جمله از طریق اینترنت می‌باشند جهت ارائه اطلاعات و خدمات در اشکال مفید و قابل دسترس برای افراد دارای معلولیت؛
(ت) ترغیب رسانه‌های همگانی از جمله ارائه‌کنندگان اطلاعات از طریق اینترنت جهت قابل دسترس نمودن خدمات خود برای افراد دارای معلولیت؛
(ث) شناسایی و ترویج استفاده از زبانهای اشاره.
ماده22ـ احترام به حریم خصوصی
1ـ هیچ فرد دارای معلولیتی صرف‌نظر از مکان اقامت یا زندگی، مشمول دخالتهای خودسرانه یا غیرقانونی در امور شخصی خود، خانواده، خانه، مکاتبات یا سایر اشکال ارتباطاتی یا حمله غیرقانونی به شخصیت و اعتبارش نمی‌گردد. افراد دارای معلولیت از حق حمایت قانونی در مقابل چنین مداخلات یا حملاتی برخوردار می‌باشند.
2ـ دولتهای عضو، حریم اطلاعات شخصی، بهداشتی و توانبخشی افراد دارای معلولیت را بر مبنای برابر با سایرین مورد حمایت قرار خواهند داد.
ماده23ـ احترام به خانه و خانواده
1ـ دولتهای عضو، برای رفع تبعیض نسبت به افراد دارای معلولیت در تمامی موارد مرتبط با ازدواج، خانواده، وظایف والدین و روابط مربوط بر مبنای برابر با سایرین تدابیر مؤثر و مناسبی را اتخاذ خواهند کرد تا تضمین نمایند که:
(الف) حقوق تمامی افراد دارای معلولیت که به سن ازدواج رسیده‌اند، جهت ازدواج و تشکیل خانواده برمبنای رضایت کامل و آزادانه همسران موردنظر به رسمیت شناخته می‌شود؛
(ب) حقوق افراد دارای معلولیت جهت اتخاذ تصمیم به‌طور آزادانه و مسؤولانه در مورد تعداد و فاصله بین کودکان آنها و برخورداری از دسترسی به اطلاعات متناسب با سن، آموزش تشکیل خانواده و باروری به رسمیت شناخته می‌شود و روش‌های ضروری به منظور قادر ساختن آنها جهت اعمال حقوق مذکور تأمین می‌گردد؛
(پ) افراد دارای معلولیت، از جمله کودکان، باروری خود را بر مبنای برابر با سایرین حفظ می‌نمایند.
2ـ دولت‌های عضو حقوق و مسؤولیتهای افراد دارای معلولیت را با در نظر گرفتن قیمومت، سرپرستی، مسؤولیت، فرزند خواندگی یا سایر نهادهای مشابه چنانچه این گونه مفاهیم در قوانین ملی وجود داشته باشد تضمین خواهند نمود. در تمامی موارد، عالی‌ترین منافع کودک حائز اولویت می‌باشد. دولتهای عضو کمکهای مناسبی را جهت افراد دارای معلولیت در اجراء مسؤولیتهای مرتبط با تربیت کودکان آنها ارائه می‌نمایند.
3ـ دولت‌های عضو تضمین خواهند نمود که کودکان دارای معلولیت در ارتباط با زندگی خانوادگی از حقوق برابر برخوردارند. دولتهای عضو با هدف تحقق حقوق مذکور و جلوگیری از اختفاء، ترک، غفلت و تفکیک کودکان دارای معلولیت، تعهد خواهند نمود تا اطلاعات، خدمات و حمایتهای اولیه و جامع را به کودکان دارای معلولیت و خانواده آنها ارائه نمایند.
4ـ دولت‌های عضو تضمین خواهند نمود که کودک از والدین خود بر خلاف اراده آنها جدا نگردد مگر زمانی که مقامات صالح به شرط بررسی تصمیمات دستگاه‌های اجرائی دولتی توسط دادگاه، تصمیم بگیرند که براساس تشریفات و قوانین حاکم چنین جدایی جهت عالی‌ترین منافع کودک ضروری می‌باشد. در هیچ موردی کودک از والدین خود بر مبنای معلولیت کودک یا یکی یا هر دوی والدین جدا نمی‌گردد.
5 ـ دولت‌های عضو چنانچه والدین بلافصل قادر نباشند از کودک دارای معلولیت مراقبت نمایند، تعهد خواهند نمود هر گونه تلاشی را جهت ارائه مراقبتهای جایگزین در درون خانواده بزرگتر و در صورت ناکامی، در درون جامعه در شرایط خانوادگی به‌عمل آورند.
ماده 24ـ آموزش
1ـ دولت‌های عضو، حق آموزش را برای افراد دارای معلولیت به رسمیت می‌شناسند. دولتهای عضو از نظر تحقق این حق، بدون تبعیض و بر مبنای فرصت برابر، نظام آموزشی فراگیری را در تمامی سطوح و به‌صورت آموزش مادام‌العمر در موارد زیر تضمین‌خواهند نمود:
(الف) توسعه کامل تواناییهای انسانی و حس منزلت و خود ارزشی و تحکیم احترام به حقوق بشر، آزادیهای بنیادین و تنوع انسانی؛
(ب) توسعه شخصیت، استعداد و خلاقیت توأم با تواناییهای جسمی و ذهنی افراد دارای معلولیت تا نهایت توانمندیهای آنها؛
(پ) توانمند ساختن افراد دارای معلولیت جهت مشارکت مؤثر آنان در جامعه آزاد.
2ـ در تحقق این حق، دولتهای عضو تضمین خواهند نمود که:
(الف) افراد دارای معلولیت از نظام آموزش همگانی بر مبنای معلولیت مستثنی نمی‌گردند، و این که کودکان دارای معلولیت نیز از آموزش اجباری و رایگان ابتدایی یا متوسطه بر مبنای معلولیت مستثنی نمی‌گردند؛
(ب) افراد دارای معلولیت می‌توانند به آموزش ابتدایی و متوسطه رایگان با کیفیت و فراگیر بر مبنای برابر با سایرین درجوامعی‌که در آن زندگی می‌نمایند، دسترسی داشته باشند؛
(پ) همسان‌سازی متعارف در مورد نیاز‌های فردی ارائه می‌گردد؛
(ت) افراد دارای معلولیت حمایت لازم در حوزه نظام آموزش همگانی را به منظور تسهیل در آموزش مؤثر آنها دریافت می‌نمایند؛
(ث) تدابیر حمایتی فردی مؤثر در محیط‌هایی ارائه می‌گردد که حداکثر توسعه اجتماعی و دانشگاهی متناسب با اهداف حضور کامل را سبب گردد.
3ـ دولت‌های عضو، افراد دارای معلولیت را قادر خواهند ساخت که مهارتهای توسعه اجتماعی و زندگی جهت تسهیل در مشارکت کامل و برابر آنها در امر آموزش را به عنوان اعضای جامعه فرا گیرند. بدین منظور دولتهای عضو تدابیر مناسبی را از جمله در موارد زیر اتخاذ خواهند نمود:
(الف) تسهیل آموزش خط بریل و خطهای جایگزین، شیوه‌های تقویتی و جایگزین، ‌روشها و قالبهای ارتباطاتی و مهارتهای ترددی و جهت یابی، و تسهیل حمایت و راهنمایی همسان؛
(ب) تسهیل در یادگیری زبان ایما و اشاره و ارتقاء هویت زبانی جامعه ناشنوایان؛
(پ) تضمین ارائه آموزش به افراد و بویژه کودکانی که نابینا، ناشنوانا یا نابینا ـ ناشنوا هستند به مناسبترین زبانها، شیوه‌ها و روشهای ارتباطاتی برای افراد و در محیطهایی که توسعه اجتماعی و دانشگاهی را به بالاترین میزان افزایش می‌دهد.
4ـ دولتهای عضو به منظور کمک به تضمین تحقق این حق، تدابیر مناسبی را به منظور استخدام معلمین، از جمله معلمین دارای معلولیت که از شایستگی در زبان ایما و اشاره و یا خط بریل برخوردارند و آموزش افراد حرفه‌ای و کارکنانی که در تمامی سطوح آموزشی کار می‌کنند اتخاذ خواهند نمود. چنین آموزشهایی مشتمل بر آگاهی از معلولیت و استفاده از شیوه‌های جایگزین و تقویتی و روشها و قالبهای ارتباطاتی، فنون آموزشی و مواد مورد نیاز جهت حمایت از افراد دارای معلولیت خواهد بود.
5 ـ دولت‌های عضو تضمین خواهند نمود که افراد دارای معلولیت قادر هستند به آموزشهای عالی عمومی، آموزشهای فنی و حرفه‌ای، ‌آموزش ویژه بزرگسالان و آموزشهای مادام‌العمر بدون تبعیض و بر مبنای برابر با سایرین دسترسی پیدا نمایند. بدین منظور، دولتهای عضو، تأمین همسان‌سازی متعارف برای افراد دارای معلولیت را تضمین خواهندنمود.
ماده25ـ بهداشت
دولت‌های عضو، برای افراد دارای معلولیت، حق برخورداری از بالاترین معیارهای نایل‌شدنی بهداشتی را بدون‌تبعیض بر مبنای معلولیت، به رسمیت می‌شناسند. دولت‌های عضو تمامی تدابیر مناسب را برای تضمین دسترسی افراد دارای معلولیت به خدمات بهداشتی که دارای حساسیتهای جنسیتی می‌باشند، از جمله توانبخشی مرتبط با بهداشت را اتخاذ خواهند نمود. به‌ویژه دولتهای عضو موارد زیر را انجام خواهند داد:
(الف) برای افراد دارای معلولیت همان حد، کیفیت و معیارهای رایگان یا قابل‌پرداخت در مورد مراقبتها و برنامه‌های بهداشتی را همان گونه که برای سایرین ارائه می‌گردد ازجمله در زمینه بهداشت جنسی و باروری و برنامه‌های بهداشت عمومی مبتنی بر جمعیت، فراهم خواهند نمود؛
(ب) خدمات بهداشتی مورد نیاز برای افراد دارای معلولیت به‌ویژه بواسطه معلولیت آنها از جمله شناسایی و مداخله زودهنگام در صورت اقتضاء و خدمات طراحی‌گردیده برای به حداقل رساندن و جلوگیری از ناتواناییهای بیشتر از جمله در میان کودکان و افراد سالخورده را فراهم خواهند نمود؛
(پ) این‌گونه خدمات بهداشتی را در صورت امکان در نزدیکترین محل به جوامع آنها از جمله در مناطق روستایی فراهم خواهند نمود؛
(ت) متخصصان بهداشت حرفه‌ای را ملزم به ارائه مراقبت با همان کیفیت برای سایرین به افراد دارای معلولیت از طریق آموزش و ترویج معیارهای اخلاقی برای مراقبتهای بهداشتی فردی و عمومی از جمله بر مبنای رضایت آگاهانه و آزادانه نظیر ارتقاء آگاهی ‌حقوق‌ بشری، منزلت، استقلال و احتیاجات افراد دارای معلولیت خواهند کرد؛
(ث) تبعیض علیه افراد دارای معلولیت در تأمین بیمه درمانی و بیمه عمر را در صورتی‌که این گونه بیمه‌ها در قانون ملی مجاز شناخته شده باشد ممنوع خواهند نمود تا آنکه به روشی عادلانه و منطقی ارائه گردند؛
(ج) از اعمال تبعیض‌آمیز مراقبتهای بهداشتی یا خدمات بهداشتی یا غذا و مایعات بر مبنای معلولیت جلوگیری خواهند نمود.
ماده26ـ توانبخشی و بازپروری
1ـ دولت‌های عضو جهت توانمند ساختن افراد دارای معلولیت، تدابیر مناسب و مؤثری را از جمله از طریق حمایت از همتایان خود به منظور کسب و حفظ حداکثر استقلال، تمامی توانایی حرفه‌ای، جسمی، ذهنی و اجتماعی و حضور و مشارکت کامل در تمامی جنبه‌های زندگی اتخاذ خواهند کرد. بدین منظور، دولتهای عضو برنامه‌ها و خدمات جامع توانبخشی و توانایی را به‌ویژه در حوزه بهداشت، استخدام، آموزش و خدمات اجتماعی سامان‌داده، تحکیم نموده و تدوام می‌بخشند، به‌گونه‌ای که این گونه برنامه‌ها و خدمات:
(الف) تا سرحد امکان از مراحل اولیه و برمبنای ارزیابی چند زمینه‌ای نیازها و تواناییهای فردی آغاز گردد؛
(ب) مشارکت و حضور در اجتماع را حمایت نموده و تمامی جنبه‌های جامعه داوطلبانه بوده و در دسترس افراد دارای معلولیت قرار گیرد و تا سرحد امکان به اجتماعات آنان از جمله در مناطق روستایی نزدیک باشند.
2ـ دولت‌های عضو، توسعه آموزش اولیه و مستمر افراد حرفه‌ای و کارکنانی که با خدمات توانایی و توانبخشی کار می‌کنند را ارتقاء خواهند بخشید.
3ـ دولت‌های عضو، دسترسی، دانش و استفاده از وسایل و فناوریهای امدادی طراحی گردیده برای افراد دارای معلولیت را همانگونه که به توانبخشی و بازپروری مرتبط می‌گردند، ارتقاء خواهند بخشید.
ماده 27ـ کار و استخدام
1ـ دولت‌های عضو، حق افراد دارای معلولیت را جهت کار کردن بر مبنای برابر با سایرین به رسمیت خواهند شناخت و این امر شامل حق برخورداری از فرصت امرار معاش از طریق کار آزادانه انتخاب شده و پذیرفته شده در بازار کار و محیط کاری می‌گردد که برای افراد دارای معلولیت باز، فراگیر و قابل دسترس باشد. دولتهای عضو از تحقق حق کار از جمله برای آن دسته از افرادی که طی دوران اشتغال دچار معلولیت می‌گردند از طریق اتخاذ اقدامات مناسب از جمله قانونگذاری برای موارد زیر صیانت نموده و آن را ارتقاء خواهند بخشید:
(الف) ممنوعیت تبعیض بر مبنای معلولیت با توجه به تمامی موارد مرتبط با تمامی اشکال استخدام، ازجمله شرایط جذب، استخدام و اشتغال، تداوم اشتغال، پیشبرد حرفه‌ای و شرایط کاری بهداشتی و ایمنی؛
(ب) حمایت از حقوق افراد دارای معلولیت بر مبنای برابر با سایرین برای برخورداری از شرایط کاری مناسب و عادلانه از جمله فرصتهای برابر و دستمزد برابر برای کارهای دارای ارزش، شرایط کاری بهداشتی و ایمنی برابر از جمله محافظت از آزار و اذیت و فریادرسی از آلام؛
(پ) تضمین توانایی افراد دارای معلولیت برای اعمال حقوق اتحادیه تجاری و کارگری خود بر مبنای برابر با سایرین؛
(ت) توانمند ساختن افراد دارای معلولیت برای دسترسی مؤثر به برنامه‌های عمومی آشنایی فنی و حرفه‌ای، خدمات کاریابی و آموزشهای حرفه‌ای و مستمر؛
(ث) ترغیب فرصتهای شغلی و پیشرفتهای حرفه‌ای افراد دارای معلولیت در بازار کار و همچنین یاری در یافتن، کسب، حفظ و بازگشت به اشتغال؛
(ج) ترغیب فرصتهای مربوط به خود اشتغالی، کارآفرینی، توسعه تعاونیها و شروع خودپیشه‌گی؛
(چ) استخدام افراد دارای معلولیت در بخش دولتی؛
(ح) ترغیب استخدام افراد دارای معلولیت در بخش خصوصی از طریق تدابیر و سیاستهای مناسب که می‌تواند در برگیرنده برنامه‌های اقدام ترجیحی، تشویقی و سایر تدابیر گردد؛
(خ) تضمین ارائه جا و مکان متعارف به افراد دارای معلولیت در محیط کاری؛
(د) ترغیب کسب تجربه در بازار کار آزاد توسط افراد دارای معلولیت؛
(ذ) ترغیب توانبخشی حرفه‌ای و تخصصی، ابقاء شغلی و برنامه‌های بازگشت به کار برای افراد دارای معلولیت.
2ـ دولت‌های عضو تضمین خواهند نمود که افراد دارای معلولیت به بردگی یا بندگی کشیده نمی‌شوند و بر مبنای برابر با سایرین در مقابل کار با اجبار و اکراه مورد حمایت واقع می‌گردند.
ماده28ـ معیار کافی برای زندگی و حمایت اجتماعی
1ـ دولت‌های عضو، حق افراد دارای معلولیت در مورد معیار کافی برای زندگی آنها و خانواده‌هایشان از جمله، غذا، پوشاک و مسکن مکفی، و تداوم بهبود شرایط زندگی را به رسمیت می‌شناسند و اقدامات مناسبی را جهت پاسداری و ارتقاء تحقق این حق، بدون تبعیض بر مبنای معلولیت، اتخاذ خواهند نمود.
2ـ دولت‌های عضو، حق افراد دارای معلولیت را در مورد حمایت اجتماعی و بهره‌مندی از این حق بدون تبعیض بر مبنای معلولیت به رسمیت می‌شناسند، و اقدامات مناسبی را برای پاسداری و ارتقاء تحقق این حق از جمله اقداماتی در موارد زیر را اتخاذ خواهند نمود:
(الف) تضمین دسترسی برابر افراد دارای معلولیت به خدمات آبهای بهداشتی و دسترسی به خدمات و وسایل مناسب و قابل پرداخت و سایر کمکهای مربوط به نیازهای مرتبط با معلولیت؛
(ب) تضمین دسترسی افراد دارای معلولیت بویژه زنان و دختران دارای معلولیت و افراد سالخورده دارای معلولیت به برنامه‌های اجتماعی حمایتی و برنامه‌های فقرزدایی؛
(پ) تضمین دسترسی افراد دارای معلولیت و خانواده‌های آنها که در شرایط تنگدستی به سرمی‌برند به کمکهای دولتی مربوط به هزینه‌های مرتبط با معلولیت، ازجمله استراحت‌های مراقبتی، کمکهای مالی، مشاوره و آموزشهای کافی؛
(ت) تضمین دسترسی افراد دارای معلولیت به برنامه‌های عمومی اسکان؛
(ث) تضمین دسترسی برابر افراد دارای معلولیت به برنامه‌ها و مزایای بازنشستگی؛
ماده29ـ مشارکت در زندگی سیاسی و عمومی
دولت‌های عضو برای افراد دارای معلولیت، حقوق سیاسی و فرصت بهره‌مندی از آنها بر مبنای برابر با سایرین را تضمین خواهند نمود و متعهد خواهند شد که:
(الف) تضمین نمایند افراد دارای معلولیت می‌توانند بطور مؤثر و کامل در زندگی سیاسی و عمومی بر مبنای برابر با سایرین، مستقیماً یا از طریق نمایندگانی که آزادانه برگزیده‌اند از جمله حق و فرصت افراد دارای معلولیت جهت رأی‌دادن و برگزیده شدن، مشارکت نمایند، از جمله از طریق:
1ـ تضمین این‌که روند، تسهیلات و ابزار رأی‌گیری، مناسب، قابل دسترس و به سهولت قابل فهم و بهره‌گیری می‌باشند؛
2ـ حمایت از حق افراد دارای معلولیت جهت رأی دادن به طور مخفی و بدون هراس در انتخابات و همه پرسی‌‌های عمومی، نامزد انتخابات شدن، تصدی مؤثر و ایفاء تمامی وظایف عمومی در تمامی سطوح دولتی و تسهیل استفاده از فناوری‌های جدید و کمکی در صورت اقتضاء؛
3ـ تضمین بیان آزادانه اراده افراد دارای معلولیت به عنوان رأی‌دهنده و در این جهت و در جایی که ضروری باشد با درخواست آنان اجازه یاری در رأی‌گیری به فرد مورد انتخاب آنها؛
(ب) به طور فعال محیطی را که افراد دارای معلولیت می‌توانند بطور مؤثر و کامل، بدون تبعیض و بر مبنای برابر با سایرین، در چهارچوب امور عمومی مشارکت نمایند را ارتقاء بخشند و مشارکت آنان را در امور عمومی از جمله موارد زیر ترغیب نمایند:
1ـ مشارکت در مجامع و سازمانهای غیردولتی مرتبط با زندگی سیاسی و عمومی کشور و در فعالیتها و اداره احزاب سیاسی؛
2ـ شکل دهی و عضویت سازمانهای ویژه افراد دارای معلولیت جهت معرفی افراد دارای معلولیت در سطوح محلی، منطقه‌ای، ملی و بین‌المللی.
ماده30ـ مشارکت در زندگی فرهنگی، تفریح، فراغت و ورزش
1ـ دولت‌های عضو، حق افراد دارای معلولیت در جهت مشارکت در زندگی فرهنگی بر مبنای برابر با سایرین را به رسمیت می‌شناسند و تمامی تدابیر مناسب را اتخاذ خواهند نمود تا تضمین نمایند که افراد دارای معلولیت:
(الف) از دسترسی به اقلام فرهنگی به‌صورت قابل دسترس برخوردار می‌گردند؛
(ب) از دسترسی به برنامه‌های تلویزیونی، فیلم، تئاتر و سایر فعالیتهای فرهنگی به‌صورت قابل دسترس برخوردار می‌گردند؛
(پ) از دسترسی به اماکن اجراء برنامه‌ها یا خدمات فرهنگی نظیر تئاتر، موزه، سینما، کتابخانه و خدمات گردشگری برخوردار می‌گردند و تا سرحد امکان از دسترسی به یادمانها و اماکنی که از نظر ملی ـ فرهنگی حائز اهمیت می‌باشند، برخوردار می‌گردند.
2ـ دولت‌های عضو، تدابیر مناسبی را برای توانمند ساختن افراد دارای معلولیت جهت برخورداری از فرصت توسعه و بهره‌گیری از توانایی‌های بالقوه خلاقه، فکری و هنری آنها نه تنها به‌واسطه انتفاع‌شخصی‌آنها بلکه جهت‌اغنای‌جامعه، اتخاذ خواهندنمود.
3ـ دولتهای عضو، تدابیر مناسبی را طبق حقوق بین‌الملل اتخاذ خواهند نمود تا تضمین نمایند که حقوق مالکیت معنوی، مانعی تبعیض‌آمیز یا غیرمنطقی را در دستیابی افراد دارای معلولیت به اقلام فرهنگی ایجاد نمی‌نماید.
4ـ افراد دارای معلولیت، بر مبنای برابر با سایرین از حق شناسایی و حمایت از هویت زبانی و فرهنگی مختص به خود از جمله زبان ایما و اشاره و فرهنگ ناشنوایان برخوردار خواهند بود.
5 ـ دولت‌های عضو، با نیت توانمند ساختن افراد دارای معلولیت در جهت مشارکت بر مبنای برابر با سایرین در فعالیتهای تفریحی، فراغتی و ورزشی، تدابیر مناسبی را در موارد زیر اتخاذ خواهند کرد:
(الف) ترغیب و تشویق مشارکت افراد دارای معلولیت تا سرحد امکان در تمامی سطوح فعالیتهای عمده‌سازی ورزشی؛
(ب) تضمین این که افراد دارای معلولیت، از فرصت سامان دهی، توسعه و مشارکت در ورزشها و فعالیتهای تفریحی ویژه معلولین برخوردارند، و بدین منظور، بر مبنای برابر با سایرین، ترغیب تدارک تعلیم، آموزش و منابع مناسب؛
(پ) تضمین این که افراد دارای معلولیت از دسترسی به اماکن ورزشی، تفریحی و گردشگری برخوردار می‌باشند؛
(ت) تضمـین این که کودکان دارای معلولیت از دسترسی برابر با سایر کودکان به مشارکت در بازی، تفریح و فعالیتهای ورزشی و فراغتی از جمله فعالیتهای درون نظام مدارس برخوردار می باشند؛
(ث) تضمین این‌که، افراد دارای معلولیت از دسترسی به‌خدمات آنهایی که به سازمان‌دهی فعالیتهای ورزشی، فراغتی، گردشگری و تفریحی اشتغال دارند، برخوردار می‌باشند.
ماده31ـ جمع‌آوری آمار و داده‌ها
1ـ دولت‌های عضو متعهد می‌گردند تا اطلاعات مناسب از جمله داده‌های پژوهشی و آماری را در جهت قادر ساختن آنها برای تنظیم و اجراء سیاستها برای اثر بخشی به این‌ کنوانسیون، جمع‌آوری نمایند. فرآیند جمع‌آوری و حفظ این اطلاعات باید:
(الف) پادمانهای پذیرفته شده حقوقی ازجمله قوانین مربوط به حفظ داده‌ها را در جهت تضمین محرمانه بودن آنها و احترام به حریم شخصی افراد دارای معلولیت رعایت نماید؛
(ب) در جهت حمایت از حقوق بشر و آزادیهای بنیادین و اصول اخلاقی، در جمع‌آوری و استفاده از آمار، هنجارهای پذیرفته شده بین‌المللی را رعایت نماید؛
2ـ اطلاعات جمع‌آوری‌شده طبق این ماده، درصورت اقتضاء به تفکیک ارائه خواهدشد و در جهت کمک به ارزیابی اجرای تعهدات دولتهای عضو به موجب این کنوانسیون استفاده می‌گردد و موانعی که افراد دارای معلولیت در اعمال حقوقشان با آنها مواجه می‌گردند را شناسایی و بررسی می‌نماید.
3ـ دولت‌های عضو، مسؤولیت نشر این گونه آمار را به‌عهده خواهند گرفت و دسترسی ‌افراد دارای‌معلولیت و دیگران به آنها را تضمین خواهند نمود.
ماده 32ـ همکاریهای بین‌المللی
1ـ دولت‌های عضو، اهمیت همکاریهای بین‌المللی و ارتقاء آن در حمایت از تلاشهای ملی برای تحقق اهداف و مقاصد این کنوانسیون را به رسمیت می‌شناسند و تدابیر مناسب و مؤثری را میان دولتها و در صورت اقتضاء در مشارکت با جامعه مدنی، سازمانهای مرتبط منطقه‌ای و بین‌المللی به‌ویژه سازمانهای مربوط به افراد دارای معلولیت، اتخاذ خواهندکرد. تدابیر مذکور می‌تواند، ازجمله در برگیرنده موارد زیر باشد:
(الف) تضمین این که همکاریهای بین‌المللی ازجمله برنامه‌های توسعه بین‌المللی در برگیرنده و قابل دسترس افراد دارای معلولیت، می‌باشد؛
(ب) تسهیل و تقویت ظرفیت سازی از جمله از طریق تبادل و تقسیم اطلاعات، تجربیات، برنامه‌های آموزشی و رویه‌های مناسب؛
(پ) تسهیل همکاری پژوهشی و دسترسی به دانش فنی و علمی؛
(ت) در صورت اقتضاء تأمین کمکهای اقتصادی و فنی از جمله از طریق تسهیل دسترسی و تسهیم فناوریهای مددی و قابل دسترس و نیز از طریق انتقال فناوری.
2ـ مفاد این ماده خدشه‌ای به تعهدات هر دولت عضو در ایفاء تعهدات خود به موجب این کنوانسیون وارد نمی‌نماید.
ماده33ـ نظارت و اجراء ملی
1ـ دولت‌های عضو، بر مبنای نظام سازمانی خود، یک یا چند مرجع ملی درون دولتی را برای موضوعات مرتبط با اجراء این کنوانسیون تعیین خواهند نمود و توجه کافی را به ایجاد یا تعیین سازوکارهای هماهنگی در درون دولت به منظور تسهیل در اقدامات مرتبط در بخشهای گوناگون و سطوح مختلف مبذول خواهند کرد.
2ـ دولت‌های عضو، طبق نظام اداری و حقوقی خود، در درون دولت عضو، چهارچوبی از جمله یک یا چند ساز و کار مستقل را در صورت اقتضاء به‌منظور ارتقاء، حمایت و نظارت بر اجرای این کنوانسیون ایجاد، تعیین، تحکیم یا حفظ می‌نمایند. دولتهای عضو در صورت تعیین یا ایجاد چنین ساز و کاری، اصول مرتبط با وضعیت و کارکرد نهادهای ملی در مورد حمایت و ارتقاء‌حقوق بشر را مد نظر قرار خواهند داد.
3ـ جامعه مدنی و به ویژه افراد دارای معلولیت و سازمانهایی که نماینده آنها می‌باشند در فرآیند نظارتی، به‌طور کامل مشارکت و مداخله خواهند نمود.
ماده 34ـ کارگروه حقوق افراد دارای معلولیت
1ـ کارگروهی در مورد حقوق افراد دارای معلولیت (که از این پس «کارگروه» نامیده می‌شود) ایجادخواهدگردید که وظایف‌زیر را انجام خواهد داد:
2ـ کارگروه در زمان لازم‌الاجراء شدن این کنوانسیون، مرکب از دوازده کارشناس خواهد بود. پس از تصویب یا الحاق شصت دولت دیگر به این کنوانسیون، عضویت در کارگروه تا شش عضو افزایش می‌یابد و حداکثر به هجده عضو بالغ می‌گردد.
3ـ اعضاء کارگروه با صلاحیت شخصی خود به انجام وظیفه خواهند پرداخت و از جایگاه والای اخلاقی، حُسن تجربه و توانمندی در زمینه تحت پوشش این‌کنوانسیون برخوردار خواهند بود. از دولتهای عضو به هنگام معرفی نامزدهای خود، دعوت خواهد گردید تا توجه کافی را به مفاد مندرج در بند (3) ماده (4) این کنوانسیون مبذول نمایند.
4ـ دولت‌های عضو، با در نظر گرفتن پراکندگی جغرافیایی یکسان، دربرگیرندگی اشکال گوناگون تمدنها، نظامهای حقوقی اساسی، حضور جنسیتی متوازن و مشارکت کارشناسان دارای معلولیت، اعضای کارگروه را بر می‌گزینند.
5 ـ اعضاء کارگروه با رأی مخفی، طی جلسات گردهمایی دولت‌های عضو، از میان فهرست نامزدهای دولت‌های عضو که از میان اتباع خود برگزیده‌اند، انتخاب خواهند شد. در جلسات مذکور، که با حضور دو سوم دولتهای عضو رسمیت خواهد یافت، افرادی که بیشترین تعداد آراء و اکثریت مطلق آرای نمایندگان حاضر و رأی‌دهنده دولت‌های عضو را به دست آورند، به عضویت کارگروه انتخاب خواهند شد.
6 ـ اولین انتخابات کارگروه حداکثر ظرف شش ماه پس از لازم‌الاجراء شدن این کنوانسیون برگزار خواهد شد. حداقل چهار ماه پیش از برگزاری هریک از انتخابات، دبیر کل سازمان ملل متحد طی نامه‌ای خطاب به دولت‌های عضو، از آنان دعوت خواهد کرد ظرف دو ماه نامزدهای خود را معرفی نمایند. دبیرکل متعاقباً فهرستی از اسامی همه نامزدها، به ترتیب حروف الفبا، و با ذکر نام دولت عضوی که آنها را نامزد نموده است، تهیه و به دولت‌های عضو این کنوانسیون تسلیم خواهد کرد.
7ـ اعضاء کارگروه برای یک دوره چهار ساله انتخاب خواهند شد و تنها برای یک بار دیگر واجد انتخاب می‌باشند. در هر حال دوره عضویت شش نفر از اعضاء منتخب در اولین انتخابات، در پایان دو سال خاتمه خواهد یافت. بلافاصله پس از اولین انتخابات، اسامی این شش نفر از طریق قرعه‌کشی توسط رئیس جلسه موضوع بند (5) این ماده تعیین خواهد شد.
8 ـ انتخاب شش عضو دیگر، طی برپایی انتخابات منظم و طبق مفاد مرتبط این ماده صورت می‌گیرد.
9ـ در صورتی که یکی از اعضاء کارگروه فوت کند یا استعفاء دهد، یا به هر دلیلی اعلام نماید که دیگر قادر به انجام وظیفه نمی‌باشد، دولت عضوی که این عضو را نامزد کرده است، کارشناس دیگری که دارای شایستگی و واجد شرایط مندرج در مفاد مرتبط با این ماده باشد را منصوب خواهد کرد تا در باقیمانده دوره، انجام وظیفه نماید.
10ـ کارگروه، آئین کار خود را تنظیم خواهد کرد.
11ـ دبیرکل سازمان ملل متحد، کارکنان و تجهیزات لازم را برای ایفای مؤثر وظایف کارگروه، به موجب این کنوانسیون فراهم خواهد نمود و جلسه مقدماتی آن را برگزار خواهد کرد.
12ـ با تأیید مجمع عمومی، اعضاء کارگروهی که به موجب این کنوانسیون تشکیل می‌شود از محل منابع سازمان ملل متحد، بر اساس شرایط و مقتضیاتی که مجمع عمومی ممکن است تعیین نماید و با در نظر گرفتن اهمیت مسؤولیتهای کارگروه، مقرری دریافت خواهند نمود.
13ـ اعضاء کارگروه از تسهیلات، مزایا و مصونیتهای کارشناسان در مأموریت سازمان ملل متحد، مندرج در بخشهای ذی‌ربط کنوانسیون مزایا و مصونیتهای سازمان ملل متحد، برخوردار خواهند گردید.
ماده 35ـ گزارش دولتهای عضو
1ـ دولت‌های عضو، از طریق دبیر کل سازمان ملل متحد، گزارش جامعی از تدابیر اتخاذگردیده درخصوص به مورد اجراء گذاشتن تعهدات به موجب این‌کنوانسیون و همچنین پیشرفتهای‌ حاصله در این ‌زمینه ‌را ظرف ‌دوسال ‌پس ‌از لازم‌الاجراءشدن این کنوانسیون برای دولت عضو مربوط به کارگروه تسلیم خواهند نمود.
2ـ پس از آن، دولت‌های عضو، گزارشهای آتی را حداقل هر (4) سال یک‌بار و پس از آن هرگاه که کارگروه درخواست کند، تسلیم خواهند نمود.
3ـ کارگروه، درخصوص هرگونه دستورالعمل حاکم بر محتوای ‌گزارش‌ها تصمیم‌گیری خواهد نمود.
4ـ دولت عضوی که گزارش اولیه جامع را به کارگروه تسلیم کرده است، نیاز نیست در گزارش‌های بعدی خود، اطلاعاتی را که قبلاً ارائه‌نموده است تکرار نماید. به هنگام تهیه گزارش برای‌کارگروه، از دولتهای عضو درخواست‌می‌گردد که این عمل را در روندی شفاف و باز انجام‌داده و توجه کافی را به مفاد مندرج در بند (3) ماده (4) این کنوانسیون مبذول‌نمایند.
5 ـ می‌توان در گزارش‌ها عوامل و مشکلاتی که بر میزان اجراء تعهدات ناشی از این کنوانسیون تأثیر می‌گذارند را مشخص ساخت.
ماده 36ـ بررسی گزارشها
1ـ هر یک از گزارشها توسط کارگروه مورد بررسی قرار خواهد گرفت و در صورتی که مقتضی بداند پیشنهادات و توصیه‌های کلی را در مورد گزارش ارائه و به دولت ذی‌ربط ابلاغ خواهد نمود. دولت عضو می‌تواند با هر گونه اطلاعاتی که خود بر می‌گزیند، به کارگروه پاسخ دهد. کارگروه می‌تواند اطلاعات بیشتری را از دولتهای عضو ذی‌ربط در مورد اجراء این کنوانسیون درخواست نماید.
2ـ در صورتی که دولت عضو تأخیر عمده‌ای در ارائه گزارش خود نماید، کارگروه می‌تواند به دولت ذی‌ربط ضرورت بررسی نحوه اجراء این کنوانسیون در آن دولت برمبنای اطلاعات موجود و موثق در اختیار کارگروه را ابلاغ نماید. اگر گزارش مربوط ظرف مدت سه ماه پس از ابلاغ، تسلیم کارگروه نگردد، کارگروه از دولت عضو ذی‌ربط دعوت خواهد نمود که در بررسی مزبور مشارکت ورزد. در صورتی که دولت عضو ذی‌ربط با ارائه گزارش مربوط به پاسخگویی بپردازد، مفاد بند (1) این ماده اعمال خواهد شد.
3ـ دبیرکل سازمان ملل متحد، گزارشها را در اختیار تمامی دولت‌های عضو قرار خواهد داد.
4ـ دولت‌های عضو، گزارشهای خود را به‌طور گسترده، در کشورهای خویش در اختیار عموم قرار داده و دسترسی به پیشنهادات و توصیه‌های کلی مربوط به این گزارشات را تسهیل می‌نمایند.
5 ـ کارگروه در صورتی که مقتضی بداند گزارشهای دولتهای عضو که حاوی درخواست برای مشاوره یا مساعدت فنی یا نمایانگر نیاز باشد را همراه با ملاحظات و توصیه‌هایی که ممکن است کارگروه در این زمینه داشته‌باشد، برای آژانس‌های‌تخصصی، صندوقها و برنامه‌های سازمان ملل متحد و سایر نهادهای صلاحیت‌دار ارسال خواهد نمود.
ماده 37ـ همکاری بین دولت‌های عضو و کارگروه
1ـ هر یک از دولت‌های عضو با کارگروه همکاری و به اعضاء آن در ایفای وظایفشان یاری خواهد نمود.
2ـ کارگروه در رابطه خود با دولتهای عضو، توجه کافی را به راهها و روشهای گسترش ظرفیت ملی برای اجراء این کنوانسیون از جمله از طریق همکاریهای بین‌المللی مبذول خواهد نمود.
ماده38ـ ارتباط کارگروه با سایر نهادها
به منظور پیشبرد اجرای مؤثر این کنوانسیون و ترغیب همکاریهای بین‌المللی در زمینه‌های تحت پوشش این کنوانسیون:
(الف) آژانسهای تخصصی و سایر نهادهای سازمان ملل متحد از حق حضور در بررسی اجراء مفاد این کنوانسیون تا آنجایی که در حوزه وظایف آنها قرار می‌گیرد، برخوردار خواهند گردید. کارگروه می‌تواند در صورتی که مقتضی بداند از آژانس‌های تخصصی و سایر نهادهای صلاحیت‌دار جهت ارائه توصیه‌های کارشناسانه در مورد اجراء کنوانسیون در زمینه‌هایی که در حوزه وظایف آنها قرار می‌گیرد، دعوت نماید. کارگروه می‌تواند از آژانس‌های تخصصی و سایر نهادهای سازمان ملل متحد برای ارائه گزارش در مورد اجرای کنوانسیون در زمینه‌هایی‌که در حوزه فعالیتهای آنها قرار می‌گیرد، دعوت نماید.
(ب) کارگروه در صورت اقتضاء در اجرای وظایف خود با سایر نهادهای ذی‌ربط که به موجب معاهدات حقوق بشری بین‌المللی تأسیس گردیده‌اند، از نظر تضمین پیوستگی در دستورالعملهای گزارش‌دهی، پیشنهادات و توصیه‌های کلی مربوط و پرهیز از دوباره‌کاری و هم‌پوشانی در اجرای وظایف آنان، مشورت خواهد نمود.
ماده 39ـ گزارش کارگروه
کارگروه هر دو سال یک‌بار به مجمع عمومی و شورای اقتصادی و اجتماعی در مورد فعالیت‌های خود گزارش خواهد داد و می‌تواند بر مبنای بررسی گزارشها و اطلاعات واصله از دولت‌های عضو، پیشنهادات و توصیه‌های کلی را ارائه نماید. در گزارش کارگروه، چنین پیشنهادات و توصیه‌های کلی توأم با نظرات دولتهای عضو (در صورت وجود)، درج خواهد گردید.
ماده 40ـ فراهمایی دولتهای عضو
1ـ دولت‌های عضو، به منظور بررسی هر موضوع مرتبط با اجراء این کنوانسیون، به‌طور منظم در فراهمایی دولتهای عضو گردهم می‌آیند.
2ـ فراهمایی دولتهای عضو حداکثر شش ماه پس از لازم‌الاجراء شدن این کنوانسیون، توسط دبیر کل سازمان ملل متحد برگزار خواهد شد. نشستهای آتی توسط دبیر کل سازمان ملل‌متحد به‌صورت هر دوسال یک‌بار یا بنا به تصمیم فراهمایی دولتهای عضو، برگزار خواهدشد.
ماده 41ـ امین (اسناد)
دبیر کل سازمان ملل متحد، امین (اسناد) این کنوانسیون خواهد بود.
ماده 42ـ امضاء
این کنوانسیون برای امضاء تمامی دولتها و سازمانهای همگرایی منطقه‌ای در مقر سازمان ملل متحد در نیویورک از تاریخ 30 مارس 2007 (10/1/1386) مفتوح می‌باشد.
ماده 43ـ رضایت به ملتزم شدن
این کنوانسیون منوط به تصویب دولتهای امضاءکننده و تأیید رسمی سازمانهای همگرایی منطقه‌ای امضاءکننده خواهد بود. کنوانسیون برای الحاق هر دولت یا سازمان همگرایی منطقه‌ای که کنوانسیون را امضاء ننموده است، مفتوح خواهد بود.
ماده44ـ سازمانهای همگرایی منطقه‌ای
1ـ « سازمان همگرایی منطقه‌ای» به سازمانی اطلاق می‌شود که توسط دولتهای حاکم در یک منطقه مشخص تأسیس گردیده است و دولتهای عضو آن، صلاحیت خود را در ارتباط با موضوعات مورد حکم در این کنوانسیون به آن تفویض نموده‌اند. چنین سازمانهایی در اسناد الحاق یا تأیید رسمی خود، محدوده صلاحیت خویش را در ارتباط با موضوعات مورد حکم در این کنوانسیون اعلام خواهند نمود. متعاقباً آنها امین اسناد را از هرگونه تغییرات اساسی در محدوده صلاحیت خود مطلع خواهند ساخت.
2ـ در این کنوانسیون، ارجاع به« دولتهای عضو» در مورد چنین سازمانهایی در محدوده صلاحیت آنان اعمال خواهد شد.
3ـ از نظر بند (1) ماده (45) و بندهای (2) و (3) ماده (47) هرگونه سند تودیع‌شده توسط سازمانهای همگرایی منطقه‌ای در شمارش، در نظر گرفته نخواهد شد.
4ـ سازمانهای همگرایی منطقه‌ای می‌توانند در زمینه موضوعات در حیطه صلاحیت خویش، حق رأی خود در فراهمایی دولت‌های عضو را با تعداد آراء برابر با تعداد دولت‌های عضو آنها که عضو این کنوانسیون نیز می‌باشند، اعمال نمایند. در صورتی که هر یک از دولت‌های عضو سازمان مذکور، حق رأی خود را اعمال نماید، چنین سازمانی حق رأی خود را اعمال نخواهد کرد و بالعکس.
ماده 45ـ لازم‌الاجراء شدن
1ـ این کنوانسیون، سی روز پس از سپرده شدن بیستمین سند تصویب یا الحاق لازم‌الاجراء خواهد شد.
2ـ این کنوانسیون در مورد هر دولت یا سازمان همگرایی منطقه‌ای که پس از سپرده شدن بیستمین سند تصویب، تأیید رسمی یا الحاق، کنوانسیون را تصویب یا رسماً تأیید می‌کند یا به آن ملحق می‌شود، سی روز پس از تاریخ سپردن سند مزبور آن، لازم‌الاجراء خواهد شد.
ماده 46ـ قیود تحدید تعهد
1ـ قیود تحدید تعهدی که با هدف و مقصود این کنوانسیون مغایرت داشته باشد، مجاز نخواهد بود.
2ـ قیود تحدید تعهد در هر زمان قابل باز پس‌گیری است.
ماده 47ـ اصلاحیه‌ها
1ـ هر یک از دولت‌های عضو می‌تواند اصلاحیه‌ای را در مورد این کنوانسیون پیشنهاد نموده و آن را به دبیر کل سازمان ملل متحد تسلیم نماید. دبیرکل، اصلاحیه پیشنهادی را برای دولت‌های عضو ارسال خواهد نمود و از آنها درخواست خواهد کرد نظر خود را درباره برگزاری فراهمایی دولت‌های عضو به منظور بررسی و تصمیم در مورد پیشنهادات، اعلام نمایند. چنانچه ظرف چهار ماه از تاریخ مکاتبه مذکور، حداقل یک سوم دولتهای عضو موافق چنین فراهمایی باشند، دبیرکل فراهمایی را با پشتیبانی سازمان ملل متحد برگزار خواهد کرد. هر اصلاحیه‌ای که به تصویب اکثریت دو سوم دولتهای عضو حاضر و رأی‌دهنده برسد، توسط دبیرکل به مجمع عمومی سازمان ملل متحد برای تصویب و متعاقباً جهت تمامی دولتهای عضو برای پذیرش، تسلیم خواهد شد.
2ـ اصلاحیه‌ای که مطابق بند (1) این ماده مورد پذیرش و تصویب قرار گرفته باشد، سی روز پس از این که تعداد اسناد سپرده شده پذیرش به دو سوم تعداد دولت‌های عضو در تاریخ تصویب اصلاحیه بالغ گردد، لازم‌الاجراء خواهد شد. پس از آن، اصلاحیه برای هر دولت عضو سی روز پس از سپردن سند پذیرش آن، لازم‌الاجراء خواهدشد. هر اصلاحیه‌ای تنها برای آن دسته از دولتهای عضو که آن را پذیرفته‌اند الزام‌آور است.
3ـ در صورتی که فراهمایی دولت‌های عضو به اتفاق آراء تصمیم بگیرد، اصلاحیه‌ای که مطابق بند (1) این ماده تصویب شده است و انحصاراً مرتبط با مواد (34)، (38)، (39) و (40) می‌باشد، برای تمامی دولت‌های عضو، سی روز پس از اینکه تعداد اسناد سپرده‌شده پذیرش به دو سوم تعداد دولت‌های عضو در تاریخ تصویب اصلاحیه بالغ گردد، لازم‌الاجراء خواهد شد.
ماده 48ـ خروج از عضویت در کنوانسیون
هریک از دولت‌های عضو می‌تواند با ارسال اطلاعیه کتبی به دبیرکل سازمان ملل‌متحد از عضویت در کنوانسیون خارج گردد. خروج از عضویت، یک سال پس از تاریخ دریافت اطلاعیه توسط دبیر کل صورت می‌پذیرد.
ماده 49ـ قالبهای قابل دسترس
متن این کنوانسیون در قالبهای قابل دسترس ارائه خواهد شد.
ماده50 ـ متون اصلی
متون عربی، چینی، انگلیسی، فرانسوی، روسی و اسپانیایی این کنوانسیون از اعتبار یکسان برخوردارند.
برای گواهی مراتب بالا امضاءکنندگان تام‌الاختیار امضاءکننده زیر که از طرف دولتهای متبوع خود برای این امر به طور مقتضی مجاز می‌باشند، این کنوانسیون را امضاء نموده‌اند.
قانون فوق مشتمل بر ماده واحده منضم به متن کنوانسیون شامل مقدمه و پنجاه ماده در جلسه علنی روز چهارشنبه مورخ سیزدهم آذرماه یکهزار و سیصد و هشتاد و هفت مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 4/10/1387 به تأیید شورای نگهبان رسید.
رئیس مجلس شورای اسلامی ـ علی لاریجانی

منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)