تصویب‌نامه در خصوص تعیین سند راهبرد ملی توسعه صادرات غیرنفتی کشور

تصویب‌نامه در خصوص تعیین سند راهبرد ملی توسعه صادرات غیرنفتی کشور شماره9531/ت46374ک



وزارت بازرگانی ـ وزارت امور اقتصادی و دارایی ـ وزارت نفت ـ وزارت امور خارجه
وزارت صنایع و معادن ـ بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران ـ وزارت تعاون
وزارت راه و ترابری ـ وزارت جهاد کشاورزی ـ معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رییس‌جمهور
وزیران عضو کارگروه صادرات کشور در جلسه مورخ 10/12/1389 به استناد اصل یکصد و سی و هشتم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و با رعایت تصویب‌نامه شماره 286906/ت46197هـ مورخ 14/12/1389 تصویب نمودند:
سند راهبرد ملی توسعه صادرات غیرنفتی کشور به شرح پیوست که به مهر « پیوست تصویب‌نامه هیئت وزیران» تأیید شده است، تعیین می‌شود. دستگاههای دولتی و غیردولتی موظفند ضمن هماهنگی با وزارت بازرگانی (سازمان توسعه تجارت ایران) نسبت به اجرای برنامه‌ها و تکالیف مربوط اقدام نمایند. سازمان توسعه تجارت ایران در راستای تحقق برنامه‌های بخشی، گزارش عملکرد اجرای سند یادشده را هر شش ماه یکبار به کارگروه صادرات کشور ارائه نماید.
این تصویب‌نامه در تاریخ 15/1/1390 به تأییـد مقام محترم ریاست جمهوری رسیده است.

معاون اول رییس‎جمهور ـ محمدرضا رحیمی

سند راهبرد ملی توسعه صادرات غیرنفتی ج.ا.ایران

بسم‌الله الرحمن الرحیم

مقدمه:
در راستای دستیابی به افق چشم‌انداز بیست ساله کشور، سازمان توسعه تجارت ایران در اجرای بند2 مصوبه شماره 112153/44790 مورخ 23/5/1389 شورای عالی توسعه صادرات غیرنفتی کشور، سند حاضر را که حاصل مطالعات و کارهای گسترده قبلی و با در نظر داشتن اسناد بالادست نظیر سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری، چشم‌انداز ایران 1404، سیاست‌های کلی اجرای اصل 44 قانون اساسی، قوانین برنامه سوم و چهارم توسعه و به ویژه احکام قانون برنامه پنجم توسعه و سایر اسناد بالادست تنظیم نموده است.
1ـ چشم‌انداز و اهداف
1/1ـ چشم‌انداز صادرات غیرنفتی ایران
در چارچوب چشم‌انداز بیست ساله، مقرر است ج.ا.ایران با توجه به توانمندی‌ها و ظرفیت‌های بالای اقتصادی نسبت به افزایش سهم خود از تجارت جهانی حرکت نموده و به توازن تجاری در صادرات و واردات نایل آمده و دارای اقتصادی متنوع با سهم غالب بخش غیرنفتی و غیردولتی باشد، و بر راهبرد توسعه صادرات به ویژه در بخش خدمات و تولید محصولات با فن‌آوری بالا تأکید گردد و نقش مدیریتی ایران در توزیع و ترانزیت انرژی، افزایش فرصت‌های صادراتی، جذب سرمایه و فناوری‌های پیشرفته و کمک به استقرار نظام پولی، بانکی و بیمه‌ای مستقل با کمک کشورهای منطقه‌ای و اسلامی و دوست با هدف کاهش وابستگی به سیستم پولی نظام سلطه محقق گردد.
2/1ـ اهداف بنیادین
1. دستیابی به سبد صادراتی و تنوع کالاها و خدمات و پایداری توسعه صادرات اقلام موجود.
2. ماندگاری و حفظ سهم در بازارها، دستیابی به تنوع بازارهای صادراتی.
3. دستیابی به جایگاه بالاتر ج.ا.ایران در تجارت خارجی منطقه و سهم بالاتر تجارت ایران از جهان.
4. دستیابی به سهم متوازن، عادلانه و متناسب با مزیت‌ها در صادرات استان‌های کشور.
5 . محیط مساعد صادرات کالاها و خدمات در سطح ملی.
6 . ارتقاء سطح رقابت‌مندی کالاها و خدمات صادراتی.
7. دستیابی به خدمات پیشرفته و رقابتی پشتیبانی صادرات.
8 . دستیبابی به بنگاه‌های شایسته صادراتی و در کلاس جهانی.
9. تلاش جهت تحقق اهداف کمی تعیین‌شده در برنامه پنجم.
3/1ـ سیاست‌های کلی ابلاغی مقام معظم رهبری مرتبط با صادرات در برنامه پنجم توسعه (1394ـ 1390)
• تأکید بر راهبرد توسعه صادرات به ویژه در بخش خدمات با فناوری بالا به نحوی که کسری تراز بازرگانی بدون نفت کاهش یافته و توازن در تجارت خدمات ایجاد گردد.
• ارتقاء نقش مدیریتی ایران در توزیع و ترانزیت انرژی، افزایش فرصت‌های صادراتی، جذب سرمایه و فناوری‌های پیشرفته و کمک به استقرار نظام پولی، بانکی و بیمه‌ای مستقل با کمک کشورهای منطقه‌ای و اسلامی و دوست با هدف کاهش وابستگی به سیستم پولی نظام سلطه.
• گسترش همه‌جانبه همکاری با کشورهای منطقه جنوب غربی آسیا در تجارت، سرمایه‌گذاری و فناوری.
حضور فعال و هدفمند در سازمانهای بین‌المللی و منطقه‌ای و تلاش برای ایجاد تحول در رویه‌های موجود براساس ارزش‌های اسلامی.
2ـ تحلیل نقاط قوت، ضعف، چالش‌ها و فرصتها
تحلیل نقاط قوت و ضعف صادراتی و تجارت خارجی ایران طی کار گسترده تفصیلی از 26 زاویه انجام گردیده که در اسناد پشتیبان سند موجود است. به طور خلاصه می‌توان مهمترین فرصت‌ها، تهدیدهای محیطی و نقاط ضعف و قوت صادرات غیرنفتی را به شرح زیر برشمرد:
1/2ـ قوت‌ها، ضعف‌ها، چالش‌ها و فرصتها
 محیط اجتماعی و فرهنگی صادرات
• افزایش اندازه و ترکیب نیروهای انسانی متخصص در رشته‌های مختلف شاغل به کار در بنگاههای کشور
• ناکافی بودن توجه به ارتقای دانش و فرهنگ صادراتی در جامعه
 فن‌آوری در سطح ملی
• ارتقاء علوم و فنون و فن‌آوری در برخی از رشته‌ها در سطح بنگاه‌ها
• اتکاء بخشی از صادرات کشور به محصولات پایه و کمتر فرآوری‌شده
 قوانین و مقررات و سیاستهای تجاری در سطح ملی
• تعدد مراکز تصمیم‌گیری در امر تجارت خارجی و کم توجهی به نقش کلیدی سازمان توسعه تجارت
 رقابت‌مندی اقتصاد ملی
• اندازه دارایی‌های در اختیار بنگاه‌های دولتی، خصوصی و تعاونی
• منابع مالی محدود جهت سرمایه‌گذاری و تولید بخش غیردولتی
• جاگیری رقبای قدرتمند در اغلب بازارهای جهانی
• رشد مستمر قیمت تمام‌شده
 زیرساختهای عمومی مناسب صادرات
• توسعه مهارت‌های مدیریتی در بخش‌های صنعتی، برخی بخش‌های خدماتی و سایر زیربخشها
• سرمایه‌گذاری غیرمکفی برای ایجاد زیرساختهای لازم جهت بهره‌گیری از توانمندیهای ترانزیتی کشور
 زیرساخت‌های تخصصی صادرات کالاها و خدمات
• کسب تجربه بازاریابی صادرات در بخشی از بنگاههای فعال
• ضعف یکپارچگی سیاست‌های تجاری (مناطق آزاد، بازارچه‌ها، کالای همراه مسافر و اختلال‌های ناشی از جریان‌های غیررسمی تجارت)
• منابع گسترده طبیعی، ظرفیت‌سازی انسانی، بازارهای پیرامونی
 لجستیک تجارت و ترویج تجارت
• مشارکت در بسیاری از نمایشگاهها در کشورهای منتخب
• ضعف در کاربرد تکنولوژیهای پیشرفته ارتباطی و اطلاعاتی در ردیابی، یکپارچه‌سازی سیستمهای حمل و نقل، ترانزیت و گمرک
• بهبود کیفیت کاتالوگ‌ها و ابزارهای مختلف بازاریابی
 تأمین مالی صادرات، خدمات بانکی موردنیاز برای صادرات کالاها و خدمات
• ناهماهنگی سیاست‌های ارزی و پولی و مالی کشور با اهداف توسعه صادرات در برخی مقاطع
• تحریم‌های بین‌المللی
 مدیریت کیفیت صادرات کالاها و خدمات ایران و انطباق محصول
• توجه به تحقیق و توسعه در برخی بنگاههای صنعتی و خدماتی
• ضعف در تولید برای صادرات، و تدوین طرح‌های توجیه فنی و اقتصادی عمدتاً براساس بازارهای داخلی و نه صادراتی
• گستردگی و تنوع بازارهای پیرامونی و تنوع تقاضا و روبه‌رشدبودن اغلب آنها و منابع غنی، زیر ساختهای ایجادشده و ظرفیت‌سازی عمرانی فنی، انسانی، اطلاعاتی در کشور
 بسته‌‌بندی کالاهای صادراتی ایران
• ضعف در طراحی بسته‌بندی محصولات جدید صادراتی متناسب با نیازهای بازارهای جهانی
 مدیریت اطلاعات تجارت خارجی
• توسعه کمی و کیفی سیستم‌های اطلاعات تجارت و شبکه‌ها
 بنگاه‌های شایسته صادراتی
• وجود تعداد زیادی بنگاههای فعال دررشته‌های صنعت، معدن، کشاورزی و خدمات
• ضعف بهره‌وری و عوامل درونی بنگاه‌ها به خصوص بنگاه‌های کوچک و متوسط اعم از: مدیریتی، مالی، بازاریابی، نیروی انسانی، عملیاتی، تحقیق و توسعه
• کوچک بودن مقیاس تولید و عملیات بنگاه‌ها عموماً در سطح ملی بویژه در سطح منطقه‌ای و جهانی
• جاگیری تدریجی برخی از بنگاهها در بازارهای جهانی (پتروشیمی و...)
• فقدان یا ضعف نام و نشان‌های بنگاه‌ها و محصولات ایران در تقریباً تمامی بازارهای جهان
 وضعیت صادرات کالاها و خدمات صادراتی فعلی
• پایین‌بودن سودآوری نسبی زیربخش‌های اقتصادی « قابل تجارت خارجی» نسبت به « غیرقابل تجارت خارجی»
• شمار زیاد محصولات (کالا و خدمات) تولید داخلی در زمینه‌های متنوع
 تنوع بخشی به ظرفیت‌های صادراتی کشور و تولید کالاها و خدمات جدید صادراتی
• ظرفیت‌های طراحی، مهندسی، برنامه‌ریزی، نصب، راه‌اندازی، تولید و...
• ضعف مناسبات دوربرد تأمین‌کننده ـ مشتری با کانال‌های توزیع و مشتریان در بازارهای صادرات
 وضعیت ماندگاری در بازارها و تنوع بازارهای صادراتی کالاها و خدمات ایران و روابط اقتصادی کشور
• گسترش ارتباطات بازاریابی با بسیاری از بازارهای پیرامونی و توسعه روابط اقتصادی تجاری ج.ا.ایران با بسیاری از کشورها به ویژه کشورهای اسلامی
• ضعف در توانایی انطباق محصول براساس تحقیق و توسعه بازار صادراتی، محصول و فرایند به عنوان یکی از عوامل کلیدی موفقیت در بازارهای صادراتی
• تاثیر پیامدهای برخی متغیرهای کلان اقتصادی بر صادرات
• ضعف در دسترسی به بازارهای بزرگ و پیشرفته
2/2ـ چالش‌های جدید
• پیامدهای اجرای قانون هدفمندکردن یارانه‌ها بر قیمت تمام‌شده
• اثرات بحران مالی و اقتصاد جهانی در صورت تداوم
• اثرات تحریم‌های بین‌المللی
3/2ـ الزامات دستیابی به اهداف:
• تداوم و تخصیص مشوق‌های صادراتی
• تداوم حمایت‌های ترویجی صادرات به روال سال‌های گذشته
• تداوم سیاست‌های حمایتی دولت از صادرات غیرنفتی
• تداوم جذابیت صادرات در حد فعلی
• واقعی شدن نرخ ارز
• تورم یک رقمی
3ـ راهبردهای اصلی و فرعی توسعه صادرات غیرنفتی
الف) رئوس
1/3ـ راهبردها و سیاست‌های مربوط به مساعدسازی محیط اجتماعی و فرهنگی صادرات
• فرهنگ‌سازی صادرات
• نهادینه‌سازی ارزش‌های صادراتی (نشان‌ها، علایم، مدال‌ها و...)
• آموزش عمومی مباحث مرتبط با صادرات
2/3ـ راهبردها و سیاست‌های مربوط به ارتقاء فن‌آوری در سطح ملی
3/3ـ راهبردهای قانونی و مقرراتی و سیاستهای تجاری در سطح ملی
• قوانین و مقررات مرتبط با مباحث اقتصادی و به ویژه تجارت (قانون تجارت، قانون گمرک، قانون کار و...)
• تنظیم سیاست‌های تجاری سازگار با راهبرد توسعه صادرات
4/3ـ راهبردها و سیاستهای رقابت‌مندی اقتصاد ملی
• خصوصی‌سازی و رقابت
• سرمایه‌گذاری خارجی
• سیاست‌های پولی و مالی
• انطباق سیاست‌ ارزی با الزامات بخش صادرات
• بهره‌وری
• مباحث عمومی رقابت‌مندی صادرات کالاها و خدمات
• کاهش قیمت تمام‌شده صادرات کالاها و خدمات
• بازنگری، اصلاح و طراحی مجدد مشوق‌های صادراتی با هدف تسهیل، روان‌سازی و افزایش اثربخشی مشوقها
5/3ـ راهبردهای توسعه و ارتقاء زیرساختهای عمومی مناسب صادرات
• شبکه حمل و نقل
• شبکه‌های ارتباطی و مخابراتی
• ارتقاء زیرساخت‌های گمرکی
6/3ـ راهبردهای ایجاد، توسعه، تجهیز و بهبود زیرساخت‌های تخصصی صادرات کالاها و خدمات
• آمایش سرزمینی تجارت
• مباحث عملیاتی صادرات (حمل و نقل صادراتی و...)
• مناطق آزاد تجاری و صنعتی، ویژه اقتصادی
7/3ـ راهبردهای ترویج، تسهیل و لجستیک تجارت
• ترویج تجارت
• تسهیل تجارت
• لجستیک تجارت
8/3ـ راهبردهای تامین مالی صادرات، خدمات بانکی موردنیاز برای صادرات کالاها و خدمات
• رقابتی‌نمودن خدمات بانکی
• تامین مالی صادرات
• خطوط اعتباری
• ارتقاء ، بهبود نظام بانکی پشتیبانی صادرات
• بازگشایی بخش خدمات مالی و بانکی و اتصال بازارهای پولی و سرمایه داخلی و خارجی
9/3ـ راهبردهای توسعه بیمه‌های صادراتی و سرمایه‌گذاری
• بیمه‌های صادراتی
10/3ـ راهبردهای مدیریت کیفیت صادرات کالاها و خدمات ایران
11/3ـ راهبردهای ارتقاء بسته‌بندی کالاهای صادراتی ایران
• فرهنگ‌سازی بسته‌بندی
• هوشمندی بسته‌بندی صادراتی
• رویدادهای مرتبط با بسته‌بندی
• کاهش هزینه‌های تأمین فن‌آوری، ماشین‌آلات و مواد بسته‌بندی
12/3ـ راهبردهای مدیریت اطلاعات تجارت خارجی
• مدیریت اطلاعات تجارت خارجی
• آمار تجارت خارجی
• دایرکتوری‌ها
• بانک‌های اطلاعاتی
• تجارت الکترونیک به عنوان توانمندسازی و به منزله‌ بازار
• سایت‌های اینترنتی دستگاه و بنگاهها
• اطلاع‌رسانی تجاری
• نرم‌افزارها
13/3ـ راهبردهای توسعه بنگاه‌های شایسته صادراتی
• سهم غالب بخش غیردولتی و دستیابی به بخش خصوصی توانمند در صادرات و تولید
• تجدید ساختار بنگاهها
• کمک به کاهش و رفع نقاط ضعف و تقویت نقاط قوت بنگاههای صادراتی
• یکپارچه‌سازی بنگاههای کوچک و متوسط
• اتاق‌های بازرگانی و صنایع و معادن، تعاون، تشکل‌های صادراتی
14/3ـ راهبردهای توسعه صادرات کالاها و خدمات صادراتی فعلی
15/3ـ راهبردهای تنوع‌بخشی به ظرفیت‌های صادراتی کشور و تولید کالاها و خدمات جدید صادراتی
• تولید کالاهای صادراتی جدید
• توسعه صادرات انواع خدمات
• حرکت در جهت ارتقاء ارزش افزوده کالاها و خدمات صادراتی
• تأسیس، ارتقاء و بهبود واحدهای فرآوری، بسته‌بندی، سورتینگ...
• توسعه صادرات براساس حرکات راهبردی بنگاه‌های ایرانی
• تشویق و جذب سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی صادرات‌گرای غیرنفتی
• هدایت سرمایه‌گذاری‌های داخلی به فعالیت‌های صادراتی و مرتبط با صادرات
16/3ـ راهبردهای ماندگاری در بازارها و تنوع بازارهای صادراتی کالاها و خدمات ایران
• تحقیقات بازارهای صادراتی
• برنامه‌های راهبردی بازاریابی و توصیه‌های محصول ـ بازار
• حفظ و افزایش سهم بازار (محصولات فعلی در بازارهای فعلی)
• تنوع‌بخشی به بازارهای صادراتی
• رویدادهای بازاریابی و تجاری
• نمایشگاه‌ها و جشنواره‌ها
• هیأت‌های تجاری، بازاریابی، سرمایه‌گذاری، حقیقت‌یاب
• سایر رویدادهای مرتبط با تجارت
• تبلیغات و نام و نشانها
• اتاق‌های مشترک، تشکل‌های تجار ایرانی مقیم خارج
• حضور فیزیکی دایمی در بازارهای صادراتی
• آموزشهای تخصصی بازاریابی
• خدمات تخصصی بازاریابی صادراتی
17/3ـ راهبردهای توسعه روابط اقتصادی و تجاری دوجانبه و چندجانبه و توسعه زیرساختهای تجارت ایران و سایر کشورها
• موافقت‌نامه‌های دوجانبه
• چندجانبه، منطقه‌ای و بلوک‌بندی‌ها
• سازمانها و مجامع بین‌المللی مرتبط با تجارت
• توسعه تجارت بین کشورهای اسلامی
• ارتقا و بهبود مبادلات مرزی با کشورهای همسایه
• پیش‌بینی موضوعات موثر بر توسعه صادرات در موافقت‌نامه‌های دوجانبه و چندجانبه براساس چارچوبهای جهانی
• سازمان جهانی تجارت
18/3ـ راهبردهای توسعه صادرات استانها
• سیاست‌گذاری و برنامه‌های راهبردی
• مزیت‌های استانی
• نظارت بر اجرای طرح « هدایت صادرات» در استان‌ها
• اجرای برنامه راهبردی استان‌ها
19/3ـ راهبردها و برنامه‌های توسعه بخش تعاون
• رشد پایدار توسعه صادرات محور
• برخورداری از زیرساختهای تسهیل‌کننده
• توانمندی‌سازی تعاونیهای کشور در امر صادرات
• گسترش رقابت‌پذیری محصولات و خدمات
• کاهش ریسک صادرات
20/3ـ راهبردهای مقابله با تحریم‌های بین‌المللی و پیامدهای آن بر صادرات غیرنفتی
• شکستن فضای تحریم‌ها علیه ج.ا.ایران
• راهبردهای تبدیل تهدیدها به فرصت‌ها
21/3ـ راهبردهای حمایتی صادرات در اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها
22/3ـ راهبردهای پیشنهادی در بحران مالی جهان
23/3ـ راهبردهای پیشنهادی جدید در اجرای احکام قانون برنامه پنجم
ب) اولویت‌های پیشنهادی در راهبردها
• انطباق سیاست ارزی با الزامات بخش صادرات
• مباحث عمومی رقابت‌مندی صادرات کالاها و خدمات
• بازنگری، اصلاح و طراحی مجدد مشوق‌های صادراتی با هدف تسهیل، روان‌سازی و افزایش اثربخشی مشوقها
• تسهیل تجارت
• رقابتی نمودن خدمات بانکی
• پیوند بازارهای پولی و مالی و سرمایه داخلی و خارجی
• تولید کالاهای صادراتی جدید
• هدایت سرمایه‌گذاری‌های داخلی به فعالیت‌های صادراتی و مرتبط با صادرات
• تشویق و جذب سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی صادرات‌گرای غیرنفتی
• برنامه‌های راهبردی بازاریابی و توصیه‌های محصول ـ بازار
• مزیت‌های استانی
• شکستن فضای تحریم‌ها علیه ج.ا.ایران
• راهبردهای تبدیل تهدیدها به فرصت‌ها
4ـ اهداف کمی صادرات
1/4ـ اهداف کمی پنج ساله (بدون احتساب میعانات گازی)


2/4ـ اهداف کمی برنامه پنجم براساس بخشهای کالایی


3/4ـ اهداف کمی برنامه پنجم براساس بخشهای خدمات

4/4ـ اهداف کمی صادرات کالاهای غیرنفتی در برنامه پنجم به تفکیک قاره‌ها
(بدون احتساب میعانات گازی)

5 ـ برنامه‌های اجرایی و اقدامات مشخص
کلیه دستگاههای اجرایی مندرج در این سند موظفند برنامه‌های رهبردی و اجرایی خود و اقدامات مشخص در اجرای راهبردها را حداکثر تا سه ماه ارایه نمایند.
6 ـ احکام قانونی
مطابق احکام بخش تجارت در قانون برنامه پنجم توسعه.
7ـ اجرا و تقسیم کار ملی
در اجرای سند راهبرد ملی صادرات غیرنفتی، کلیه دستگاههای اجرایی و نهادها در بخش‌های دولتی، خصوصی و تعاونی مشارکت خواهندنمود و رئوس تقسیم کار ملی به شرح ذیل می‌باشد:


8 ـ ارزیابی و نظارت بر اجرا:
وزارت بازرگانی موظف است حداکثر ظرف سه ماه، ساز و کارهای ارزیابی و نظارت بر اجرا و آیین‌نامه ارزیابی، نظارت و پایش تجارت خارجی ج.ا.ایران را ارایه نماید.

منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)