رأی شماره 361 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع بر رایگان اعلام کردن شهریه ثابت تحصیل مدرسه‌های استعدادهای درخشا

مرجع تصویب: هیات عمومی دیوان عدالت اداری
شماره ویژه نامه: 610
چهارشنبه،13 شهریور 1392
سال شصت و نه شماره 19953 شماره هـ/90/1056 رأی شماره 361 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع عدم ابطال بخشنامه شماره 4/94697ـ12/5/1390 اداره کل آموزش و پروش استان تهران در قسمت تعیین شهریه ثابت و ابطال بند 7 بخشنامه مذکور مبنی بر رایگان اعلام کردن شهریه ثابت تحصیل مدرسه‌های استعدادهای درخشان برای فرزندان فرهنگیان
1392/6/5
تاریخ دادنامه1392/5/21 شماره دادنامه: 361 کلاسه پرونده: 90/1056
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: آقای فریدون هدایتی
موضوع شکایت و خواسته: 1ـ ابطال بخشنامه شماره 4/94697ـ 12/5/1390 اداره کل آموزش و پرورش اسـتان تهران در قسمت تعیین شهریه ثابت و بند 7 بخشنامه مذکور 2ـ ابطال مصوبه مورخ 30/5/1375 هیأت امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان
گردش کار: آقای فریدون هدایتی به موجب دادخواستی ابطال بخشنامه شماره 4/94697ـ 12/5/1390 اداره کل آموزش و پرورش در قسمت تعیین شهریه ثابت و بند 7 بخشنامه مذکور و ابطال مصوبه مورخ 30/5/1375 هیأت امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته توضیح داده است که:
«با اهداء سلام توقیراً به استحضار می‌رساند اینجانب از ایثارگران دفاع مقدس، رزمنده و جانباز فاقد پرونده در بنیاد شهید و فرزند شهید می‌باشم و کارمند نیروهای مسلح جمهوری اسلامی می‌باشم.
قابل ذکر است فرزندم در سال 1389 با توجه به برگزاری مسابقات ورودی در مرکز استعدادهای درخشان از طریق آموزش و پرورش واحد سنجش پذیرفته و موفق به ثبت نام در مدرسه راهنمایی علامه حلی منطقه 14 آموزش و پرورش تهران گردیده مبلغ شهریه را بدون در نظر گرفتن هزینه ایاب و ذهاب و تغذیه و «نهار» چون مدت آموزش طولانی‌تر است از مدارس عالی دولتی مبلغ سیزده میلیون ریال شهریه ثابت و فوق برنامه اخذ نموده‌اند در سال جاری به مدرسه مراجعه و متوجه شدم که اداره کل آموزش و پرورش تهران با ابلاغ بخشنامه به شماره 4/94697ـ 12/5/1390 مبلغ یک میلیون و هشتصد هزار تومان درخواست شهریه نموده‌اند با توجه به این که وزیر آموزش و پرورش از اعضای هیأت دولت می‌باشد و خودش سقف پرداختی به کارکنان دولت را 10 درصد به عنوان طرح پیشنهادی به مجلس پیشنهاد و تصویب می‌نماید ولی متأسفانه در وزارتخانه تحت امر ایشان 48% اضافه شهریه مغایر با عمل خودش می‌باشد که این موضوع از وظیفه سایر نهادهای نظارتی است ولی این بخشنامه دارای دو ایراد قانونی می‌باشد که موجب ابطال بخشنامه را فراهم می‌سازد. اولاً: آنچه از اسم این سازمان برمی‌آید سازمان ملی استعدادهای درخشان واژه ملی حکایت از کاملاً دولتی بودن این سازمان دارد و آموزش رایگان نیز می‌بایست از مأموریتهای این سازمان باشد و پرداخت شهریه ثابت علی‌الخصوص به استناد اصل 3 قانون اساسی بند 3 و اصل 30 قانون اساسی مغایر اصول وظایف آموزش و پرورش می‌باشد.
ولی در خصوص بند دوم هزینه‌های فوق‌العاده چون اجاره اشخاص و هزینه‌های آموزشهای خارج از کلاس جهت پرورش و ایجاد استعدادهای مورد نیاز همکاری و مشارکت اولیاء به نظر بلامانع می‌رسد ولی در بند 7 نیز اشاره به تبعیض ناروا دارد که فرهنگیان را از پرداخت شهریه معاف می‌دارد زیرا مبنای قانونی ندارد و هیچ کدام از نهادهای قانونگذار اعم از مجلس، شورای عالی انقلاب فرهنگی و هیأت وزیران چنین استثنایی را قایل نگردیده زیرا اگر چنین باشد این موضوع به صورت قشری برخورد و اختصاص بودجه عمومی به هزینه اختصاصی می‌باشد که تبعیص ناروا می‌باشد که اگر این چنین باشد بایستی فرزندان افراد نیروهای مسلح از خدمت وظیفه عمومی معاف و یا خانواده معظم کارکنان قضایی از هزینه‌های دادرسی معاف شوند که این قشری نمودن اعتبار ادارات را متزلزل می‌سازد. ثالثاً: ماده واحده قانون تأسیس مدارس غیرانتفاعی مصوب 5/2/1367 تکلیف افراد حایز تخفیف را در تبصره 2 مشخص نموده است متأسفانه وزارت آموزش و پرورش می‌بایست صدور دستورالعملها و بخشنامه‌ها را از قوانین مستخرج نماید نه خودش قانونگذاری نماید مستدعی است ضمن ابطال بخشنامه و لازم‌الرعایه نمودن وزارت آموزش و پرورش به حدود و ثغور قانون صدرالذکر مبنای عمل مشارالیه قرار گیرد. لذا از آن قضات شریف و عادل رأی شایسته در این خصوص مورد استدعاست.»
متن بخشنامه شماره 4/94697 ـ 12/5/1390 سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان به قرار زیر است:
«به استناد مصوبه جلسه مورخ 30/5/1375 هیأت امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان شهریه سال 1391ـ1390 آن واحد آموزش به شرح ذیل می‌باشد:
شهریه ثابت: 000/000/11 ریال
شهریه فوق برنامه: 000/000/7 ریال
شهریه کنکور:
1ـ شهریه باید توسط ولی دانش‌آموز به حساب شماره 4150135169006 بانک ملی شعبه بلوار ابوذر واریز و رسید آن تحویل مدرسه گردد.
2ـ دریافت هر گونه وجه بیش از شهریه (ثابت و فوق برنامه) ممنوع است.
3ـ انعقاد قرارداد دریافت شهریه در دو نسخه با ولی دانش‌آموز الزامی است.
4ـ استفاده از خدماتی از قبیل لباس فرم یک شکل، تغذیه و سرویس رفت و آمد کاملاً اختیاری است و ثبت نام مشروط به استفاده از آنها نمی‌باشد.
5 ـ به منظور شفاف‌سازی و نظارت دقیق، عناوین و ساعات فعالیتهای فوق برنامه مدرسه (بابت شهریه دریافتی) در هنگام ثبت نام در اختیار ولی دانش‌آموز قرار گیرد.
6 ـ دریافت کمکهای مردمی صرفاً به صورت داوطلبانه و پس از شروع سال تحصیلی امکان‌پذیر است.
7ـ شهریه ثابت برای فرزندان فرهنگیان رایگان می‌باشد.»
همچنین شاکی به موجب لایحه ثبت شده در دفتر اندیکاتور هیأت عمومی به شماره 5801304 ـ 25/10/1390 مجدداً توضیح داده است که:
«با اهداء سلام معروض می‌دارد پیرو پرونده کلاسه 90/1056 متشکله در آن هیأت که برابر بخشنامه شماره 4/94697ـ12/5/1390 که مستند به مصوبه جلسه مورخ 30/5/1375 هیأت امنای سازمان ملی استعدادهای درخشان در خصوص شهریه تصویب شده است ابطال مصوبات جلسه مورخ 30/5/1375 در خصوص شهریه مدارس استعدادهای درخشان حسب دادخواست تقدیمی مورد استدعاست.»
در پاسخ به شکایت مذکور، رئیس مرکز ملی پرورش استعدادهای درخشان و دانش‌پژوهان جوان وزارت آموزش و پرورش به موجب لایحه شماره 4954/104ـ 19/1/1392 توضیح داده است که:
«احتراماً، عطف به نامه شماره 9009980900079392ـ 25/10/1390 در خصوص شکایت آقای فریدون هدایتی به خواسته ابطال بند 7 نامه شماره 4/94697 ـ 12/5/1390 اداره کل آموزش وپرورش استان تهران اعلام می‌دارد.
ایراد شکلی:
بر اساس ماده 38 قانون دیوان عدالت اداری در مورد ابطال مصوبات، موارد مغایرت مصوبه با شرع یا قانون یا خروج از اختیارات و همچنین ماده قانون یا حکم شرعی که اعلام مغایرت مصوبه با آن شده باید ذکر شود، در نتیجه ضروری است با عنایت به این که چنین تصریحی در متن دادخواست شاکی وجود ندارد و صرفاً به عمومات قانون اساسی اشاره شده است و به مواد قانونی که مصوبه مذکور مغایر آن باشد اشاره‌ای نشده و رفع نقص نیز در این راستا صورت نگرفته است لذا تقاضای رد درخواست مورد استدعاست.
پاسخ در ماهیت:
1ـ همان گونه که مستحضرید استناد صرف به اصول قانون اساسی و صدور رأی به استناد آن (توسط دیوان عدالت اداری) بدون ذکر قوانین موضوعه دیگر از مباحث اختلافی است. لازم به ذکر است وفق مفهوم مخالف اصطلاح تبعیض ناروا که در قانون اساسی ذکر شده است موارد زیادی وجود دارد که تبعیض بوده لیکن از مصادیق تبعیض روا است از جمله تخفیفات مصرح در امور مالیاتی، عوارض و یا سهمیه‌های استخدامی و ... بنابراین اصل تبعیض روا در قوانین مدون جمهوری اسلامی پذیرفته شده است، معافیت مذکور در بخشنامه مورد اعتراض، به دلیل این امر صادر شده است که اولاً: بخش عظیمی از مبالغ مصوب برای این گونه مدارس و سرانه پرداختی به آنها، از محل سرانه مصوب و رفاهیات فرهنگیان پرداخت می‌شود در حالی که مردم عادی چنین سهمی را از اعتبارات دولتی آموزش و پرورش ندارند. ثانیاً: وزیر آموزش و پرورش برای هوشمندسازی مدارس استعدادهای درخشان، حمایتها و دستورات ویژه داده تا معافیت فرهنگیان از پرداخت بخشی از شهریه جبران شود و این موضوع باعث شده که مدارس استعدادهای درخشان 40% بیشتر از سایر مدارس از نعمت و فرصت هوشمندسازی بهره‌مند گردند و همچنین به جلوگیری از تبعیض بین دانش‌آموزان، مبلغی را نیز به عنوان کمک سرانه به حساب مدارس استعدادهای درخشان از طرف دستگاه واریز شده که همه اینها باعث گردیده 83% مدارس استعدادهای درخشان از این محلها، هوشمندسازی شوند. لذا مشاهده می‌فرمایید نه تنها تبعیض ناروا در این موضوع مصداق ندارد بلکه طرق جبران و پرداختها نیز پیش‌بینی شده است.
2ـ به موجب ماده 7 اساسنامه سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان تصویب بودجه و ضوابط مالی سازمان اعم از اداره سازمان و مسایل آموزشی و پرورشی در صلاحیت هیأت امنا بوده که در راستای اختیار قانونی مذکور و سیاستهای حمایتی وزارت آموزش و پرورش در خصوص تخفیف شهریه فرهنگیان اتخاذ تصمیم شده است.
3ـ به استناد تبصره ماده 10 اساسنامه مزبور «... مبالغی که به پیشنهاد رئیس سازمان و تصویب هیأت امنا از دانش‌آموزان و کارآموزان و سایر افرادی که به آنها خدمتی ارائه می شود اخذ می‌گردد، مطابق آیین‌نامه مالی سازمان هزینه خواهد شد.» بر اساس این مقرره اخذ اصل شهریه (کمک) تجویز گردیده لذا ایرادی از این جهت نیز وارد نمی‌باشد از طرف دیگر با توجه به این که اصل اخذ وجه قانونی است، بنابراین چگونگی اخذ و میزان آن نیز محل ایراد نمی‌باشد به عبارت دیگر سازمان در جهت اخذ شهریه، فرهنگیان را از پرداخت شهریه ثابت حسب ظاهر معاف دانسته که منطبق با مقرره صدرالذکر می‌باشد. در تایید این رویکرد قانونی، دادنامه شماره 1434 و 1433 و 1432ـ 5/12/1386 از هیأت عمومی دیوان عدالت اداری صادر گردیده است و معافیت از پرداخت و تخفیف در میزان شهریه که قبلاً مورد اعتراض واقع شده را مغایر با قانون ندانسته است، تقدیم حضور می‌گردد.
با عنایت به مراتب صدرالذکر اولاً: اصل اخذ شهریه قانونی است ثانیاً: معافیت از پرداخت و تخفیف در میزان آن هم قانونی و منطبق با رأی مورد اشاره هیأت عمومی دیوان عدالت اداری است. لذا رد شکایت شاکی مورد استدعاست.»
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رأی مبادرت می ‎ کند.

رأی هیأت عمومی
اولاً: در خصوص درخواست ابطال مصوبه مورخ 30/5/1375 هیأت امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان، با توجه به این که پیش از این هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به موجب رأی شماره 1434 و 1433 و 1432ـ 5/12/1386 مصوبه مذکور را خلاف قانون تشخیص نداده و ابطال نکرده است، بنابراین موضوع تابع امر مختوم است و رسیدگی به آن را منتفی می‌داند موجبی برای اظهار نظر مجدد وجود ندارد.
ثانیاً: با توجه به این که در مصوبه مورخ 30/5/1375 هیأت امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان، پرداخت حق‌الثبت یا شهریه مورد پذیرش قرار گرفته است و هیأت عمومی دیوان عدالت اداری به موجب رأی شماره 1434 و 1433، 1432ـ 5/12/1386 مصوبه مذکور را ابطال نکرده است، اداره کل آموزش و پرورش استان تهران در راستای مصوبه مورخ 30/5/1375 هیأت امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان به موجب بخشنامه شماره 4/94697 ـ 12/5/1390 برای تحصیل در مدرسه استعدادهای درخشان تعیین شهریه ثابت کرده است، بنابراین بخشنامه مذکور قابل ابطال تشخیص نمی‌شود.
ثالثاً: به موجب بند 9 اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران دولت موظف است برای نیل به اهداف مذکور در اصل دوم همه امکانات خود را برای رفع تبعیضات ناروا و ایجاد امکانات عادلانه برای همه در تمام زمینه‌های مادی و معنوی به کار برد ولیکن در بند 7 بخشنامه شماره 4/94697 ـ 12/5/1390 شهریه ثابت تحصیل مدرسه‌های استعدادهای درخشان برای فرزندان فرهنگیان رایگان اعلام شده است و دلیلی بر این تبعیض ناروا وجود ندارد و از طرفی در مصوبه مورخ 30/5/1375 هیأت امنای سازمان ملی پرورش استعدادهای درخشان که مستند صدور بخشنامه معترضٌ به است، عدم پرداخت شهریه و برخورداری از کمک برای افراد مستعد پذیرفته شده که با مشکلات مالی رو به رو هستند، تجویز شده است و در بند 7 بخشنامه به قیود مورد نظر هیأت امناء توجه نشده است، بنابراین بند 7 بخشنامه مورد اعتراض علاوه بر این که از مصادیق تبعیض نارواست، از حدود اختیارات مرجع صادرکننده نیز خارج است و به استناد بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری ابطال می‌شود.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدجعفر منتظری


منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)