برنامه بهینه‌سازی پایش، حفظ، بهره‌برداری و مدیریت جنگل‌های کشور

شماره ویژه نامه: 651
یکشنبه،22 دی 1392
سال شصت و نه شماره 20057 برنامه بهینه‌سازی پایش، حفظ، بهره‌برداری و مدیریت جنگل‌های کشور
شماره160332/ت41074هـ 16/10/1392
وزارت جهاد کشاورزی ـ وزارت صنعت، معدن و تجارت ـ وزارت راه و شهرسازی ـ وزارت کشور
وزارت نفت ـ سازمان حفاظت محیط‌زیست ـ سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
سازمان ثبت اسناد و املاک کشور ـ معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور
هیأت ‌وزیران در جلسه مورخ 27/9/1392 بنا به پیشنهاد شماره 32850/020 مورخ 21/10/1391 وزارت جهاد کشاورزی و به استناد تبصره ماده (148) قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران ـ مصوب 1389ـ برنامه بهینه‌سازی پایش، حفظ، بهره‌برداری و مدیریت جنگل‌های کشور را به شرح زیر تصویب نمود:

برنامه بهینه‌سازی پایش، حفظ، بهره‌برداری و مدیریت جنگل‌های کشور
ماده1ـ در این تصویب‌نامه، اصطلاحات زیر در معانی مشروح مربوط به کار می‌روند:
الف ـ بهره‌برداری از جنگل: استفاده از ظرفیتهای قابل تحمل اکولوژیکی و اقتصادی در چارچوب مدیریت پایدار جنگل‌ها.
ب ـ پارک جنگلی: مجموعه جنگلی طبیعی یا دست کاشت با محدوده معین که به‌دلیل موقعیت مکانی مناسب و قابلیت‌های طبیعی و جذابیت‌ها برای تأمین هدف‌های تفریحی، گردشگری، تفرجی، زیست محیطی و حفاظتی، مدیریت و استفاده می‌شود و به‌سه دسته پارک جنگلی طبیعی، طبیعت و دست کاشت تقسیم می‌گردد.
ج ـ جنگل حفاظتی: جنگلی که به علت شرایط خاص رویشگاه از قبیل شیب، حساسیت خاک به فرسایش، استعداد زمین به لغزش و رانش، خطر نابودی ذخایر جنگلی و بوم ساخت‌های (اکوسیستم) جنگل، حفظ منظر، زمین آبی و نظایر آن تحت مدیریت خاص قرار می‌گیرد.
دـ محصولات غیرچوبی: محصولاتی از قبیل ریشه، برگ، صمغ، مان، گال و پوست‌گونه‌های جنگلی.
هـ ـ برنامه ملی جنگلی: برنامه‌ای شامل محورهای کلی طرح‌های مدیریت منابع جنگلی و ارتباط آن با سایر فعالیتها در سطح ملی و منطقه‌ای به منظور اعمال مدیریت پایدار جنگل.
وـ طرح مدیریت منابع جنگلی: سند مدونی از مجموعه فعالیتهای اجرایی مرتبط با هم که براساس شاخصها و نشانگرهای مدیریت پایدار جنگل برحسب زمان و مکان برای محدود‌ه‌ای از جنگل تهیه می‌گردد.

ماده2ـ وزارت جهاد کشاورزی موظف است بهره‌برداری از جنگل‌های کشور را در چارچوب طرح مدیریت منابع جنگلی براساس شاخص‌ها و نشانگرهای مدیریت پایدار جنگل به شرح پیوست که تأیید شده به مهر «دفتر هیأت دولت» است، ساماندهی نماید.
تبصره1ـ وزارت جهاد کشاورزی موظف است با همکاری سازمان حفاظت محیط‌زیست و معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهور و وزارت صنعت، معدن و تجارت، بسته‌های اجرایی حصول شاخص‌ها و نشانگرهای موضوع این ماده را ظرف یک سال تهیه و اجرا نماید.
تبصره2ـ بهره‌برداری از جنگلهایی که تحت پوشش طرحهای مدیریت منابع جنگلی نیستند تا زمانی که برای آنها طرح مدیریت منابع جنگلی تهیه و اجرا نشده است، تابع قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگلها و مراتع ـ مصوب 1346ـ و اصلاحات بعدی آن می‌باشد.
ماده3ـ بهره‌برداری از محصولات غیرچوبی صرفاً براساس تبصره (7) الحاقی به ماده (3) قانون حفاظت و بهره‌برداری از جنگل‌ها و مراتع ـ مصوب 1376ـ مجاز می‌باشد.
ماده4ـ وزارت جهاد کشاورزی موظف است برنامه ملی جنگلهای کشور را متناسب با شرایط رویشی مناطق پنجگانه (هیرکانی، ارسبارانی، زاگرسی، ایران تورانی و خلیج‌فارس و عمانی) با تأکید بر اصل حفاظت و توسعه پایدار ظرف یک سال تهیه و به ‌هی أت‌ ‌وزیران ارایه نماید.
ماده5 ـ سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری موظف است با همکاری سازمان‌های جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور و حفاظت محیط‌زیست نسبت به‌تعیین و ثبت یک منطقه در هر یک از مناطق رویشی پنجگانه جنگلهای کشور به عنوان میراث طبیعی ملی و جهانی در چارچوب قوانین مربوط مبادرت نماید.
تبصره ـ سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری موظف است منابع مورد نیاز برای اجرای این ماده را از محل بودجه عمومی، ردیف‌های درآمد ـ هزینه و سایر منابع در اختیار تأمین نماید.
ماده6 ـ سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور موظف است اجرای طرح‌های جنگلداری در شمال کشور را به نحوی برنامه‌ریزی و مدیریت نماید که چوب حاصل از بهره‌برداری جنگل، صرفاً از درختان آسیب دیده (شکسته، افتاده، ریشه‌کن، آفت‌زده) وعملیات پرورشی تأمین گردد.
ماده7ـ به منظور کاهش فشار جنگل‌نشینان و روستاهای حاشیه جنگل بر منابع جنگلی و جایگزینی سوختهای فسیلی به جای چوب و هیزم، وزارت نفت موظف است با همکاری سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور به نحوی برنامه‌ریزی نماید که واحدهای توزیع نفت و گاز مایع به منظور دسترسی آسانتر ساکنان روستاهای بالای بیست خانوار به سوختهای فسیلی در مکانهای مناسب مستقر شوند.
ماده8 ـ وزارت جهاد کشاورزی موظف است نقشه جنگلهای کشور را مبتنی بر استانداردهای حدنگاری (کاداستر) تهیه و با همکاری سازمان ثبت اسناد و املاک کشور نسبت به اخذ سند مالکیت آن با احداث خط تنسیق و تعیین مرز حایل انفال و مستثنیات اشخاص اقدام نموده و همزمان با همکاری وزارتخانه‌های راه و شهرسازی و کشور با ایجاد سامانه مناسب نسبت به کنترل مساحت جنگلها و پیشگیری از تخلفات مربوط اقدام نماید.
ماده9ـ وزارت جهاد کشاورزی موظف است منابع مورد نیاز برای اجرای این تصویب‌نامه را از محل بودجه عمومی، ردیف‌های درآمد ـ هزینه و سایر منابع در اختیار تأمین نماید.
ماده10ـ وزارت جهادکشاورزی به عنوان مسئول نظارت بر حسن اجرای این تصویب‌نامه موظف است گزارش روند اجرای آن را به صورت سالانه به هیأت ‌وزیران ارایه نماید.
معاون اول رئیس جمهور ـ اسحاق جهانگیری

پیوست
شاخصها و نشانگرهای مدیریت پایدار جنگل
شاخص 1ـ وسعت (مساحت جنگلها)
1ـ1ـ مساحت و درصد منابع و اکوسیستم‌های جنگلی و سایر اراضی جنگلی نسبت به مساحت کشور و تغییرات مساحت آنها در یک بازه زمانی (سال مبنا 1389) با تعیین مرز جنگل.
1ـ2ـ مساحت و درصدی از جنگل‌ها که تحت تأثیر عوامل ذیل می‌باشند:
آتش‌سوزی؛ آفات و امراض؛ خشکسالی؛ طوفان؛ دخالت‌های انسانی.
1ـ3ـ مساحت و درصد مناطق رویشی پنجگانه (هیرکانی ـ ارسبارانی ـ زاگرسی ـ ایران تورانی ـ خلیج‌فارس و عمانی) نسبت به مساحت کشور.
1ـ3ـ1ـ سطح جنگلها با تراکم بالای 5 درصد تاج پوشش (مبنای محاسبه تراکم در جنگلهای هیرکانی تاج پوشش بالای 10 درصد می‌باشد).
1ـ3ـ.2ـ مساحت اراضی جنگلی (1 تا 5 درصد تاج پوشش).
1ـ3ـ3ـ مساحت احیاء و بازسازی جنگلها.
1ـ3ـ4ـ مساحت توسعه جنگل.
1ـ3ـ5 ـ مساحت درختکاری.
1ـ3ـ6 ـ مساحت پارکهای جنگلی دست کاشت.
1ـ3ـ7ـ مساحت زراعت چوب.
1ـ3ـ8 ـ سطح طرحهای جنگلداری.
1ـ3ـ9ـ سطح پارکهای جنگلی طبیعی.
1ـ3ـ10ـ سطح ذخیره‌گاه‌های جنگلی.
1ـ3ـ10ـ1ـ مساحت و درصد جنگل اختصاص یافته به حفاظت از حوزه‌های آبخیز.
1ـ3ـ11ـ سطح پارکهای جنگلی دریایی (مانگروها).
1ـ3ـ12ـ سطح مناطق چهارگانه جنگلی، مناطق شکار ممنوع و زیست‌بومهای حساس.
1ـ3ـ13ـ سطح ذخیره‌گاه‌های زیست کره.
1ـ3ـ14ـ سطح بیشه‌زارها.
1ـ3ـ15ـ سطح جنگلهای بکر.
1ـ3ـ15ـ1ـ مساحت قطعات شاهد در طرحهای مدیریت منابع جنگلی.
1ـ3ـ16ـ سطح جنگلهای حفاظتی.
1ـ3ـ17ـ سطح ذخیره‌گاه‌های ژنتیکی.
1ـ3ـ 18ـ سطح جنگلهای ثبت میراث طبیعی.
1ـ4ـ متوسط سرانه جنگل.
1ـ5 ـ متوسط سرانه پارک جنگلی.
شاخص 2ـ نقش اقتصادی ـ اجتماعی و فرهنگی جنگل‌ها:
2ـ1‌ـ ارزش و میزان سرمایه‌گذاری در بخش جنگل.
2ـ1ـ1ـ بخش تحقیقات، توسعه، آموزش و ترویج.
2ـ2ـ ارزش و میزان سرمایه‌گذاری در صنایع وابسته به تولیدات جنگل.
2ـ3ـ تراز تجاری محصولات جنگل.
2ـ3ـ1ـ ارزش تولید، مصرف، واردات و صادرات تولیدات غیرچوبی و چوبی.
2ـ4ـ ارزش اقتصادی محصولات و خدمات جنگل‌ها.
2ـ5 ـ سهم بخش جنگل در تولید ناخالص ملی (GNP) یا تولید ناخالص داخلی (GDP) .
2ـ5 ـ1ـ سهم تولیدات چوبی، غیرچوبی، خدمات جنگل.
2ـ6 ـ سهم و نقش بخش جنگل در توسعه امنیت غذایی.
2ـ7ـ سهم و نقش بخش جنگل در ایجاد اشتغال.
2ـ8 ـ میزان رفاه جوامع وابسته به جنگل و سهم جنگل در آن.
2ـ9ـ نرخ مشارکت سازمانهای دولتی و غیردولتی، رسانه‌های ارتباط جمعی در حفاظت و مدیریت جنگل.
2ـ10ـ میزان و سهم مشارکت جوامع محلی به ویژه زنان و جوانان در حفاظت و توسعه جنگل.
2ـ11ـ ارتقای نقش ساختارهای اجتماعی جوامع محلی و نظام‌های عرفی در مدیریت جنگل.
2ـ12ـ جمعیت جوامع محلی وابسته به جنگل (نرخ رشد، نرخ مهاجرت، تراکم جمعیت).
2ـ13ـ سهم جنگل در فرهنگ عامه (دانش بومی، باورهای محلی) و آموزش عمومی با تأکید بر ارزشهای اسلامی.
2ـ14ـ متوسط سرانه نیاز چوب.
2ـ 15ـ افزایش بهره‌وری نظامهای بهره‌برداری از جنگل.
2ـ16ـ درصد مصرف انرژی از منابع تجدیدشونده جنگل نسبت به مصرف کل انرژی.
شاخص 3ـ حفاظت از تنوع زیستی در جنگلها
3ـ1ـ تنوع اکوسیستم.
3ـ2ـ تنوع گونه.
3ـ3ـ تنوع ژنتیکی.
3ـ4ـ تنوع تیپ‌های جنگلی.
3ـ5 ـ وسعت توده‌های آمیخته.
3ـ6 ـ موجودی حجمی خشکه‌دارها.
شاخص 4ـ ظرفیت تولیدی جنگل
4ـ1ـ میزان رویه زمینی جنگل.
4ـ2ـ میزان رویش.
4ـ3ـ میزان برداشت چوب.
4ـ3ـ1ـ نسبت حجم برداشت چوب به امکان برداشت پایدار.
4ـ4ـ میزان تولید محصولات غیرچوبی.
4ـ5 ـ میزان برداشت محصولات غیرچوبی.
4ـ6 ـ میزان خدمات اکوتوریسم (تفرجگاه‌ها، پارک‌ها و ...).
4ـ7ـ ارزش خدمات ثانویه (پرورش ماهی، زنبورداری، تولید قارچ و ...).
4ـ8 ـ متوسط سرانه مصرف چوب.
4ـ9ـ میزان تراکم جاده‌های جنگلی در هکتار.
4ـ10ـ خسارت ناشی از چرای دام در تجدید حیات.
شاخص 5 ـ نقش و کارکردهای جنگل در چرخه جهانی اکولوژیک
5 ـ1ـ میزان زیست جرم و ترسیب کربن در جنگل‌های طبیعی و دست کاشت و درختکاریها.
5 ـ2ـ نقش جنگلها در کاهش و کنترل تغییرات اقلیمی.
5 ـ3ـ نقش جنگلهای لبه (جنگلهای حاشیه‌ای) در بهبود فرآیندهای اکولوژیک.
5 ـ4ـ نقش ژئوپلتیک جنگل‌های مرزی در ایجاد امنیت کشورهای همسایه.
شاخص6 ـ نقش جنگل‌ها در حفاظت از آب و خاک و ارزشهای زیست محیطی
6 ـ1ـ نقش جنگلها در کاهش و کنترل فرسایش، افزایش حاصلخیزی و حفاظت خاک.
6 ـ2ـ نقش جنگلها در کمیت و کیفیت منابع آب.
6 ـ3ـ نقش جنگل‌ها در ارتقای امنیت زیستی.
6 ـ4ـ نرخ رسوب، حاصلخیزی (ملی، مناطق رویشی، حوزه آبخیز).
6 ـ 5 ـ کاهش آلودگی هوا و ریزگردها.
6 ـ6 ـ مقدار خاک شسته شده.
6 ـ7ـ تعداد آبکندها و آبراهه‌ها.
6 ـ 8 ـ سطح و درصد اراضی جنگلی با تخریب شدید خاک.
6 ـ9ـ سطح دامنه‌های فرسایش یافته که توسط جنگل‌کاری یا بوته‌کاری احیاء می‌شود.
شاخص 7ـ قوانین و ساختار سازمانی
7ـ1ـ به روزآوری و کارآمدی سیاست ملی، قوانین و مقررات بخش جنگل.
7ـ2ـ کارآمدی ساختار سازمانی و منابع مالی و همکاری‌های بین بخشی.
7ـ3ـ اتخاذ تدابیر لازم جهت جلب مشارکت مردمی، اثربخشی ظرفیتها و دستاوردهای تحقیقاتی، آموزشی و ترویجی و به‌ کارگیری تخصص، فناوری‌های نوین، دانش روز و دانش بومی.
7ـ4ـ ایجاد هویت حقوقی مستقل برای دبیرخانه کشورهای پوشش کم‌جنگل (LFCC) .
7ـ5 ـ استفاده از ظرفیت کنوانسیون‌ها و طرح‌ها و پروژه‌های بین‌المللی.

منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)