رأی شماره735 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع ابطال بند3 جزء (ز) ردیف 2 دفترچه کنکور سراسری سال 1391

اداری
شماره ویژه نامه: 659
چهارشنبه،23 بهمن 1392
سال شصت و نه شماره 20082 رأی شماره735 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع ابطال بند3 جزء (ز) ردیف 2 دفترچه کنکور سراسری سال 1391 موضوع مصوبه هفتاد و یکمین جلسه شورای معین شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی مورخ 10/7/1390
شماره هـ/91/975 14/11/1392
تاریخ دادنامه : 30/10/1392 شماره دادنامه: 735 کلاسه پرونده : 91/975
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی : آقای حسین یوسفوند
موضوع شکایت و خواسته : اعتراض به تعمیم ضوابط کنکور سال 1391 به کنکور سراسری سال 1390 و قبل از آن موضوع [بند 3 جزء (ز) ردیف 2 دفترچه ثبت‌نام کنکور [آزمون] سراسری سال 1391] و [هفتاد و یکمین جلسه معین شورای عالی علوم پزشکی مورخ 1/7/1390]
گردش کار : شاکی به موجب دادخواستی اعتراض به تعمیم ضوابط کنکور سال 1391 به کنکور سراسری سال 1390 و قبل از آن و تقاضای لغو آن را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
« با احترام، این جانب حسین یوسفوند دانشجوی رشته دکترای داروسازی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان با شماره دانشجویی 901311179 دارای مدرک کارشناسی شیمی از دانشگاههای دولتی هستم و با توجه به ضوابط موجود در دفترچه ثبت نام (شماره1) کنکور سراسری سال 1390 مجدداً در کنکور شرکت کرده و در رشته داروسازی پذیرفته شده‌ام در صفحه 4 این دفترچه قید شده است کسانی که دارای مدرک کارشناسی باشند در صورت قبولی در دوره روزانه همان مقطع باید شهریه پرداخت نمایند و قبولی در مقطع بالاتر را ملزم به پرداخت شهریه نکرده است. بـا توجه به ایـن کـه تاریخ ثبت نام کنکور 1390 آبـان مـاه سال 1389 است حـدوداً 4 مـاه پس از ثبت نام کنکور 1390 شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی وزارت بهداشت در چهل و پنجمین جلسه خود در مورخ 7/12/1389 مواردی را به تصویب رسانده است از جمله این که چنانچه داوطلبی دارای مدرک کارشناسی باشد و از تحصیلات رایگان استفاده کرده باشد در صورت قبولی در رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی باید شهریه پرداخت نماید.
حدود 8 ماه پس از ثبت‌نام کنکور 1390 و نزدیک به یک ماه پس از آزمون سراسری 1390 مصوبات فوق به سازمان سنجش ابلاغ شده است تا از طریق نشریه پیک سنجش به اطلاع متقاضیان کنکور 1392ـ1391 (نه 1391ـ1390) رسانده شود سازمان سنجش این مصوبات را به طور کامل در صفحه 4 دفترچه کنکور سال بعد یعنی 1391 درج کرده است.
در تاریخ 10/7/1390 نزدیک به یک ماه پس از اعلام نتایج کنکور 1390 در هفتاد و یکمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی پزشکی مقرر شده است مصوبه‌ای که برای متقاضیان کنکور 1391 و دانشجویان ورودی 1392ـ1391 تنظیم شده است برای ورودیهای قبل از آن تعمیم یابد. در صورتی که در پیوست 3 آمده است که این مصوبات به اطلاع متقاضیان آزمون 1392ـ1391 رسانده شود کدام منطق حکم می‌کند داوطلبی که با توجه به ضوابـط کنکور 1390 پذیرفته شده است قانونی که برای داوطلبین کنکور 1391 به تصویب رسیده است درباره آن اعمال شود آیا کسانی که این قانون را برای ورودیهای قبل از 1391 تعمیم داده‌اند تصور نمی‌کنند چنانچه این شرایط برای داوطلبین 1390 و قبل از آن در دفترچه ثبت نام پیش رویشان قرار داده می‌شد شاید توان پرداخت آن را در خود نمی‌دیدند و دیگر زحمت به خود نداده و در کنکور شرکت نمی‌کردند و مسیر دیگری را در زندگی خود انتخاب می‌کردند. حال این جانب با توجه به دلایل ذکر شده و استناد به مدارک پیوست شده اعتراض خود را نسبت به مصوبه هفتاد و یکمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی پزشکی وزارت بهداشت اعلام داشته و خواستار لغو و ابطال «تعمیم برای ورودیهای قبل از 1391» می‌باشم. »
متعاقباً شاکی به موجب لایحه تکمیلی که به شماره 2090ـ 19/9/1391 ثبت دفتر اندیکاتور هیأت عمومی شده اعلام کرده است که:
«با سلام
به استحضار می‌رساند که این جانب حسین یوسفوند دانشجوی ورودی سال 1390 رشته دکترای داروسازی دانشگاه علوم پزشکی اصفهان قبلاً دادخواستی با شماره 9109980900054735 به این دیوان ارسال کرده‌ام حال لازم دانستم که نکته‌ای را ذکر نمایم که متأسفانه در دادخواست فراموش کرده بودم و آن این است که:
در سال 1389 و سالهای قبل از آن ادامه تحصیل دارندگان کارشناسی به رشته‌های گروه علوم پزشکی از طریق شرکت مجدد در کنکور سراسری غیرمجاز و ممنوع بوده است برای صحت این ادعا صفحه 3 دفترچه ثبت نام کنکور 1389 پیوست شده است.
ولی در سال 1390 که بنده در کنکور سراسری شرکت کرده‌ام این ممنوعیت برداشته شده و هیچ گونه ضوابط خاصی برای داوطلبان کنکور سراسری با مدرک کارشناسی جهت ادامه تحصیل در رشته‌های گروه علوم پزشکی در نظر گرفته نشده است صفحه 4 دفترچه ثبت نام کنکور 1390 نیز مجدداً پیوست شده است.
بنابراین ثبت نام در کنکور سراسری و ادامه تحصیل این جانب کاملاً قانونی بوده و هیچ گونه منعی نداشته است ولی همان طور که قبلاً نیز ذکر شد برای شرکت‌کنندگان در کنکور 1391 ضوابط ویژه‌ای از جمله پرداخت شهریه در نظر گرفته شده است و این ضوابط در تاریخ 10/7/1390 بعد از قبولی و ثبت‌نام بنده مطابق مصوبه هفتاد و یکمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی به ورودیهای سالهای قبل از 1391 نیز تعمیم داده‌اند.
حال با توجه به این که این مصوبات عطف به ماسبق شده است کاملاً غیرقانونی بوده است و تقاضای ابطال آن را دارم و خواهشمند است که پرونده این جانب را سریعتر بررسی نمایید چون بنده از پس تأمین مخارج فرزندان خود نیز بر نمی‌آیم تا چه رسد به این که شهریه غیر قانونی دانشگاه را نیز پرداخت نمایم. »
در پاسخ به اخطار رفع نقصی که توسط اداره کل هیـأت عمومی دیوان عدالت اداری و در اجرای ماده 38 قانون دیوان عدالت اداری برای شاکی ارسال شده بود، وی به موجب لایحه‌ای که بـه شماره 2129ـ 27/9/1391 ثبت دفتر اندیکاتور هیأت عمومی شده، توضیح داده است که:
« این جانب حسین یوسفوند دانشجوی دکترای داروسازی اصفهان ورودی سال 1390 پیرو دادخواست شماره 9109980900054735 و در پاسخ به اخطاریه رفع نقص این دیوان اعلام می‌دارم که مصوبه هفتاد و یکمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی پزشکی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی مبنی بر تعمیم ضوابط کنکور 1391 به سالهای قبل از آن را عطف‌به‌ماسبق دانسته و با توجه به این که قوانین عطف به ماسبق نمی‌شوند این مصوبه را خلاف اصل 169 قانون اساسی و همچنین خلاف ماده 4 قانون مدنی می‌دانم و خواستار ابطال آن می‌باشم.
اصل 169 قانون اساسی: هیچ فعل یا ترک فعلی به استناد قانونی که بعد از آن وضع شده است جرم محسوب نمی‌شود.
ماده4 قانون مدنی: اثر قانون نسبت به آتیه است و قانون نسبت به ماقبل خود اثر ندارد. »
متن مقرره مورد اعتراض به قرار زیر است:
«1 ـ ......
2ـ .........
3ـ چنانچه داوطلب در مقطع کارشناسی از آموزش رایگان برخوردار بوده است، در صورت قبولی در دوره‌های دکتری عمومی رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی و یا مجدداً در مقـطع کارشناسی (روزانه)، مطابق ضوابط مربوط ملزم به پرداخت شهریه می‌باشد.»
در پاسخ به شکایت شاکی، دفتر امور حقوقی وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به موجب لایحه شماره 153/107ـ 10/2/1392 توضیح داده است که:
«با اهدای سلام
احتراماً، در خصوص پرونده کلاسه 91/975 (9109980900054735) موضوع شکایت آقای حسیـن یوسفوند، به خواسته اعتـراض به تعمیم ضوابط کنکور سراسری 1391 به کنکور سال 1390 و قبل از آن و تقاضای لغو این تصمیم، مراتب ذیل به استحضار می‌رسد:
1ـ مشارالیه پذیرفته‌شده رشته دکترای داروسازی سال 1390 دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی و درمانی اصفهان است که قبلاً نیز در مقطع کارشناسی رشته شیمی از مزایای آموزش رایگان استفاده کرده است. نامبرده بر اساس مفاد دادخواست تقدیمی، مدعی است پس از پذیرش در آزمون دکترای داروسازی و شروع به تحصیل به ایشان اعلام می‌گردد، شورای عالی برنامه‌ریزی در هفتاد و یکمین جلسه خود در تاریخ 10/7/1390 مصوبات چهل و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی مورخ 7/12/1389 را برای ورودیهای ماقبل سال تحصیلی 1392ـ1391 نیز تعمیم داده است. وفق مصوبه مذکور، چنانچه داوطلبی قبلاً جهت تحصیل از آموزش رایگان استفاده کرده است، جهت تحصیل در رشته‌های پزشکی ملزم به پرداخت شهریه می‌باشد. وی در ادامه اعلام کرده است، در خصوص این موضوع، قبلاً در دفترچه کنکور سال 1390 اطلاع رسانی نشده بود و صرفاً موضوع در دفترچه کنکور سال 1392ـ1391 اعلام شده است و در حال حاضر معترض تعمیم ضوابط کنکور سراسری 1391 به کنکور سال 1390 و متقاضی لغو مصوبه هفتاد و یکمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی پزشکی است.
2ـ در این خصوص لازم به ذکر است، تصمیم شورای عالی برنامه‌ریزی این وزارتخانه، در راستای اجرای عدالت آموزشی در کلیه مقاطع تحصیلی دانشگاهی است. مصوبه مذکور، افرادی را که یک بار از آموزش رایگان استفاده کرده‌اند، ملزم به پرداخت شهریه برای تحصیل مجدد از طریق قبولی در آزمون سراسری کرده است، تا فرصت تحصیل رایگان برای دیگران نیز مهیا شود. همان گونه که استحضار دارند، تحصیل در مقاطع کارشناسی، و کارشـناسی ارشد در دانشـگاههای دولتی، رایگان است، بنابرایـن تفاوتی میان تحصیل در مقطع کارشناسی و یا دکترای عمومی از این حیث نیست و چنانچه شرط پرداخت شـهریه توسـط آن دسته از پذیرفته‌شدگان آزمـون سراسری که قـبلاً نیـز به نوعی در همان مقاطع با استفاده از آموزش رایگان تحصیل کرده‌اند نباشد، در واقع حق داوطلبانی که برای اولین بار می‌خواهند از فرصت آموزش رایگان استفاده نمایند تضییع می‌شود.
3ـ استحضار دارید که ظرفیت پذیرش در دانشگاههای سراسری که به صورت روزانه و رایگان نسبت به پذیرش دانشجو اقدام می‌نمایند محدود و در هر سال تحصیلی مشخص است و با این وصف بسیار طبیعی و منطقی است کلیه جوانان ایرانی که از دبیرستان فارغ‌التحصیل می‌شوند، باید شانس حداقل یکبار استفاده از آموزش و امکانات تحصیل رایگان و دولتی را در هر مقـطع تحصیلی با توجه به استعداد و دانش خود داشته باشند به طوری که یک فرد می‌تواند در صورت دارا بودن دانش و استعداد متناسب در مقاطع کارشناسی و کارشناسی ارشد ناپیوسته به صورت رایگان از مزایای تحصیل بهره‌مند شود، ولی زمانی که یک بار در هر یک از این مقاطع تحصیلی فارغ‌التحصیل شود، به جهت رعایت اصل انصاف و عدالت، اجازه مجدد استفاده از شرایط آموزش رایگان را در دانشگاههای دولتی روزانه و در مقاطعی که قبلاً طی کرده است نخواهد داشت. در خصوص مقطع دکترای عمومی رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی نیز همین گونه است. زیرا دوره‌های مذکور، بدین صورت است که شخص با قبولی در این دوره‌ها تمامی مقاطع کاردانی، کارشناسی و کارشناسی ارشد را به صورت پیوسته از ابتدا طی می‌نماید. لذا شخصی که قبلاً در مقطع کارشناسی فارغ‌التحصیل شده است، مجدداً نمی‌تواند در مقطع پزشکی عمومی از آموزش رایگان استفاده نماید. زیرا مقطع پزشکی عمومی، در حقیقت واجد مقاطع مذکور (کاردانی، کارشناسی، کارشناسی ارشد) است و حتی این امکان نیز وجود دارد که پس از 4 سال تحصیل با اخذ مدرک معادل کارشناسی از ادامه تحصیل منصرف شود. بنابراین تصمیم شورای عالی برنامه‌ریزی مبنی بر اخذ شهریه از پذیرفته‌شدگان مقاطع دکترای عمومی که قبلاً یک بار در مقطع کارشناسی از آموزش رایگان استفاده کرده‌اند، کاملاً در راستای ایجاد امکانات جهت استفاده اطفال و جوانان ایرانی از آموزش رایگان و جلوگیری از تبعیض است.
4ـ صرف نظر از مراتب فوق در آزمون سراسری سال 1390 (سال شرکت نامبرده در آزمون) نیز حتی با پرداخت شهریه، امکان تحصیل در مقاطع کارشناسی رشته‌های علوم پزشکی و یا مقطع دکترای عمومی رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی برای افرادی که قبلاً یک بار در مقطع کارشناسی، از آموزش رایگان استفاده کرده بودند وجود نداشته است و این موضوع به صراحت در بند (و) دفترچه راهنمای آزمون سراسری سال 1390 به شرح ذیل اعلام شده است:
«با توجه به محدودیت امکانات دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی دولتی و لزوم توزیع عادلانه فرصتهای موجود بین تمامی متقاضیان، پذیرش آن دسته از داوطلبانی که قبلاً با استفاده از امکانات دولتی (آموزش رایگان) تحصیلات خود را در رشته‌ای به اتمام رسانیده‌اند، در همان مقطع قبولی قبلی و همان دوره (روزانه) امکان‌پذیر نمی‌باشد. این قبیل داوطلبان در صورت تمایل می‌توانند برای نوبت دوم (شبانه) در همان مقطع متقاضی شوند و یا در صورت قبولی در دوره روزانه می توانند با پرداخت شهریه همانند دانشجویان دوره نوبت دوم (شبانه) در رشته مربوط ادامه تحصیل دهند». بنابراین افرادی که قبلاً یک بار از مزایای آموزش رایگان استفاده کرده باشند، حتی با پرداخت شهریه نیز نمی‌توانند در آزمون رشته‌های گروه پزشکی پذیرش شوند و دانشگاهها مکلف به ممانعت از ثبت نام و تحصیل این دانشجویان بوده‌اند.
5 ـ علی رغم درج این موضوع در دفترچه کنکور آن سال، تعدادی از داوطلبان دارای مدرک تحصیلی مقطع کارشناسی مانند آقای حسین یوسفوند (شاکی این پرونده) بدون توجه به مفاد این بند، در آزمون سراسری شرکت و خواهان تحصیل در رشته‌های علوم پزشکی شده‌اند. متأسفانه سازمان سنجش و آموزش کشور وابسته به وزارت علوم تحقیقات و فناوری که متولی برگزاری آزمون کنکور سراسری در کشور است بدون توجه به این موضوع و یا عدم اطلاع از این امر که این افراد قبلاً یک بار از آموزش رایگان در مقطع کارشناسی استفاده کرده اند، نسبت به پذیرش این افراد اقدام کرده است.
6 ـ موضوع امکان و شرایط شرکت دانش‌آموختگان مقطع کارشناسی در آزمون سراسری جهت تحصیل در مقطع کارشناسی رشته‌های علوم پزشکی و یا مقطع دکترای عمومی رشته‌های پزشکی، دندانپزشکی و داروسازی در چهل و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی مورخ 7/12/1389 مطرح و در خصوص پذیرش این افراد به شرط اخذ شهریه موافقت می‌شود.
7ـ با توجه به مکاتبات دانشگاهها و کسب تکلیف در خصوص ثبت نام و یا عدم ثبت نام دانشجویان پذیرفته شده در آزمون سال 1390، وفق مصوبه هفتاد و یکمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی مورخ 10/7/1390 مصوب شد که مفاد چهل و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی مورخ 7/12/1389 به دانشجویان ورودی سال 1390 نیز تعمیم داده شود. بنابراین، به رغم این که این وزارتخانه امکان قانونی جهت ممانعت از تحصیل پذیرفته‌شدگان سال 1390 داشته، به آنها اجازه ادامه تحصیل با شرط پرداخت شهریه داده است با وصف مرقوم، چنانچه آقای حسین یوسفوند تمایلی به پرداخت شهریه ندارد، این وزارتخانه ناچار به کان‌لم‌یکن کردن پذیرش وی می‌شود. با توجه به مراتب فوق رد دعوای نامبرده مورد تقاضا است. »
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان شعـب دیوان تشکیل شد. پـس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رأی مبادرت می ‎ کند.
رأی هیأت عمومی
نظر به این که بند 3 جزء (ز) ردیف 2 دفترچه ثبت نام کنکور [آزمون] سراسری سال1391، مبتنی بر مصوبه هفتاد و یکمین جلسه شورای معین شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی مورخ 10/7/1390 صادر شده است که این مصوبه نیز در راستای تعمیم مصوبه چهل و پنجمین جلسه شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی مورخ 7/12/1389 نسبت به دانشجویان ورودی سال تحصیلی 1392ـ 1391 و قبل از آن به تصویب رسیده است و بند 3 مصوبه اخیرالذکر نیز به موجب رأی شماره 734ـ 30/10/1392 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری خلاف قانون تشخیص و ابطال شـده است، بنابراین بنـد 3 جزء (ز) ردیف 2 دفترچـه کنکـور سراسری سال 1391 موضوع مصوبه هفتاد و یکمین جلسه شورای معین شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی مورخ 10/7/1390 نیز خارج از حدود اختیارات مرجع وضع تصویب شده و به استناد بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدجعفر منتظری

منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)