رأی شماره 240 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع ابطال ماده8 تفاهم‌نامه شماره 197539 89 ـ 3 11

شماره ویژه نامه: 689
چهارشنبه،4 تیر 1393
سال هفتاد شماره 20185 رأی شماره 240 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع ابطال ماده8 تفاهم‌نامه شماره 197539/89 ـ 3/11/1389 منعقده بین سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور
شماره 92/584 20/3/1393
تاریخ دادنامه: 5/3/1393 شماره دادنامه: 240 کلاسه پرونده: 92/584
مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری
شاکی: هیأت مدیره انجمن صنفی انبوه‌سازان استان مازندران
موضوع شکایت و خواسته: ابطال ماده 8 تفاهم نامه شماره 197539/89 ـ 3/11/1389 منعقده بین سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور
گردش‌کار: هیأت مدیره انجمن صنفی انبوه سازان استان مازندران به موجب دادخواستی ابطال ماده 8 تفاهم‌نامه شماره 197539/89 ـ 3/11/1389 منعقده بین سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:
«احتراماً، به استحضار عالی می‌رساند که طبق ماده 150 قانون ثبت اسناد و املاک تفکیک ملک و آپارتمان به عهده اداره ثبت اسناد و املاک و طبق ماده مذکور مبنای وصول هزینه تفکیک ارزش معاملاتی روز خواهد بود که بر این اساس با توجه به قانون برنامه بودجه کشور این مبلغ تا پایان سال 1389، 2% قیمت منطقه‌ای پیش‌بینی و تعیین و از ابتدای سال 1390 به 5% افزایش داده شده است یعنی 5/2 برابر آن هم واریز به حساب خزانه با توجه به ماده مورد استناد اخیراً سازمان ثبت اسناد و املاک کل کشور در اقدام خلاف قانون با سازمان نظام مهندسی کل کشور تفاهم‌نامه‌ای را به امضاء و بر اساس آن اداره ثبت اسناد و املاک شیوه‌نامه اجرایی نحوه برداشت و ترسیم نقشه و تفکیک آپارتمان تنظیم و اختیارات قانونی خود در ماده 150 را به گونه‌ای به سازمان نظام مهندسی واگذار کرده است که بر اساس ماده 8 آن شیوه‌نامه و تفاهم‌نامه ضمیمه هزینه تفکیک آپارتمان را تعیین و برای آن تعرفه جدید و مازاد بر مفاد قانون معین و مشخص کرده است از آن جا که تفکیک آپارتمان در ماده 150 قانون ثبت اسناد و املاک به عهده سازمان ثبت اسناد و املاک است و معلوم نیست که اداره مذکور این تفکیک قانونی خود را بر اساس کدام یک از اختیارات حاصله به سازمان نظام مهندسی واگذار کرده و برای آن تعرفه جدید تعیین کرده که اقدام سازمان ثبت اسناد و املاک برخلاف قانون است و همان طوری که مستحضر می‌باشید دریافت هر گونه وجه از افراد جامعه باید از مجرای قانونی و تصویب قانون در مجلس شورای اسلامی و تأیید آن در شورای نگهبان و اجرایی شدن قانون و پیش‌بینی در بودجه سالانه کشور است که اصل 52 و 53 قانون اساسی نیز صراحت دارد و ماده 150 قانون ثبت اسناد و املاک نیز در این راستا توسط قانونگذار تدوین و عملاً اجرا می‌شود و تعیین شیوه‌نامه دیگر خلاف صریح قانون است اگر قرار باشد هر اداره خارج از مواد قانونی برای خود شیوه‌نامه تنظیم و بر اساس آن از افراد جامعه وجوهی دریافت دارد پس تکلیف قانون و قانونگذار و مواد قانونی چه می‌شود و افراد جامعه نمی‌توانند برای یک عمل و موضوع یعنی تفکیک ملک به نهاد و سازمان مختلف دو وجه پرداخت نماید آن هم مازاد بر مبلغ مقرر در قانون با توجه به مراتب فوق‌الذکر از آن جا که بیشترین متقاضیان تفکیک آپارتمان در جامعه اعضای انجمن انبوه‌سازان هستند تقاضای رسیدگی به موضوع و ابطال ماده 8 تفاهم‌نامه اجرایی نحوه برداشت و ترسیم نقشه و تفکیک آپارتمان 197539/89 ـ 3/11/1389 سازمان ثبت اسناد و املاک کل کشور را دارد. با توجه به این که این انجمن دادخواستی به طرفیت سازمان ثبت اسناد و املاک تقدیمی آن دیوان کرده است و آن دیوان نیز طی دادنامه شماره 505 ـ 18/7/1391 مصوبات قوه قضاییه و سازمانهای مربوط به آن را منصرف از نظامات و مقررات دولتی در بند 1 ماده 19 قانون دیوان عدالت اداری دانسته و بر این اساس رسیدگی به شکایت علیه سازمان ثبت اسناد را خارج از حدود و صلاحیت دیوان تشخیص و به موضوع طبق قرار صادر شده به شماره 505 ـ 18/7/1391 رسیدگی نکرده حال با توجه به تغییر و تصویب قانون آیین دادرسی دیوان عدالت اداری به استناد تبصره ماده 12 قانون اخیرالتصویب رسیدگی به موضوع شکایت در صلاحیت هیأت عمومی دیوان عدالت اداری می باشد تقاضای رسیدگی دارد.»
متن تفاهم‌نامه در قسمت مورد اعتراض به قرار زیر است:
«ماده 8: تعرفه حق‌الزحمه انجام خدمات نقشه‌برداری مجتمع آپارتمانی به شرح زیر تعیین می شود:
تا 5 طبقه به ازای هر مترمربع 4000 ریال
از 6 طبقه تا 12 طبقه به ازای هر مترمربع 3000 ریال
از 13 طبقه به بالا به ازای هر مترمربع 2500 ریال»
در پاسخ به شکایت مذکور، مدیرکل دفتر حقوقی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور به موجب لایحه شماره 171528/92 ـ 7/10/1392 توضیح داده است که:
«سلام علیکم
با احترام، بازگشت به کلاسه پرونده 92/584 موضوع دادخواست هیأت مدیره انجمن صنفی انبوه سازان استان مازندران به طرفیت سازمان ثبت ضمن ارسال تصویر نامه شماره 146835/92 ـ 26/8/1392 اداره کل امور املاک، توجه ریاست را به مراتب ذیل معطوف می‌دارد:
1ـ نظر به ماده 10 قانون مدنی و اجرای اصل 44 قانون اساسی، با استناد به جزء 2 بند ج ماده 46 قانون برنامه پنجم توسعه خدمات قابل واگذاری و برون سپاری در برنامه‌های عملیاتی و راهبردی سال 1390 سازمان ثبت احصاء شده است که در اجرای این تکلیف قانونی به موجب تفاهم‌نامه شماره 197539/89 ـ 3/11/1389 مبنی بر انجام عملیات ترسیم نقشه تفکیکی آپارتمانها توسط کارشناسان سازمان مهندسی در چارچوب شیوه‌نامه اجرایی فی مابین سازمان ثبت و سازمان نظام مهندسی به منظور تسهیل و تسریع در ارائه خدمات ثبتی به مراجعین و ارتقای ضریب امنیت املاک منعقد شده و عملیات نقشه‌برداری تفکیک آپارتمانها با نظارت دقیق سازمان ثبت به سازمان نظام مهندسی واگذار شده است.
2ـ در این تفاهم‌نامه پیش‌بینی تعرفه‌های حق‌الزحمه انجام خدمات نقشه‌برداری مجتمع آپارتمانی با توجه به حداقل قیمتهای مصوب سازمان نظام مهندسی ساختمان منظور شده، تعیین میزان حق‌الزحمه و نحوه وصول هزینه‌ها و افزایش آن در اختیار بالاترین مراجع اداری هر دو سازمان قرار داده شده است.
3ـ ماده 150 قانون ثبت (الحاقی 18/10/1351 و اصلاحی بند ح ماده یک قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین مصوب 28/12/1383) ناظر بر تفکیک عرصه است و در قانون و آیین‌نامه ثبت هیچ مستندی جهت ترسیم نقشه تفکیکی اعیانی آپارتمانها وجود ندارد با این توضیح که ماده 154 اصلاحی قانون ثبت مصوب 31/4/1365 ناظر به نقشه‌های تفکیکی و افرازی اراضی است نه آپارتمان که آن نیز نظر به رویه‌های ثبتی، مالک موظف است نقشه‌های مربوطه را تهیه و به اداره ثبت محل تحویل نماید و تبصره 3 ماده 156 قانون ثبت نیز در باب حدود وظایف و تشکیلات اداره امور املاک به منظور تهیه نقشه املاک به صورت کاداستر است که این ارتباطی با تفاهم نامه ندارد.
4ـ موضوع بند 8 تفاهم‌نامه که در رابطه با تعرفه حق‌الزحمه انجام خدمات نقشه‌برداری بوده، مشمول قانون کار و کارفرما است که به جهت رعایت حال مراجعان این سازمان رأساً با توافق طرفین اقدام و این هزینه ارتباطی با هزینه موضوع ماده 150 قانون ثبت ندارد. لذا بنا به مراتب معنونه تفاهم نامه شماره 197539/89 ـ 3/11/1389 منعقده فی مابین سازمان ثبت و سازمان نظام مهندسی (ماده 8) منطبق بر مقررات و موازین قانونی بوده و ایرادی بر آن وارد نیست و ادعای شاکی فاقد توجیه قانونی است. رد شکایت مورد استدعاست.»
در نامه شماره 171528/92 ـ 7/10/1392 مدیرکل دفتر حقوقی سازمان ثبت اسناد و املاک کشور به تصویر نامه شماره 146835/92 ـ 26/8/1392 اداره کل امور املاک اشاره شده که متن آن به قرار زیر است:
«سلام علیکم:
احتراماً، بازگشت به نامه شماره 140287/92 ـ 14/8/1392 در رابطه با دادخواست هیأت مدیره انجمن صنفی انبوه سازان استان مازندران به استحضار می‌رساند قبلاً نیز دادخواستهای مشابه مبنی بر ابطال تفاهم‌نامه منعقده فی مابین سازمان ثبت و سازمان نظام مهندسی در شعبات مختلف دیوان عدالت اداری مطرح که بعضاً مردود اعلام شده است که سوابق در آن اداره موجود است. علی هذا با توجه به ماده 10 قانون مدنی و اجرای سیاستهای اصل 44 قانون اساسی و همچنین با استناد به ماده 46 قانون برنامه توسعه پنج ساله پنجم جمهوری اسلامی ایران در راستای برون سپاری امور غیر حاکمیتی مراجع دولتی به بخش خصوصی این سازمان نیز در همین راستا تفاهم‌نامه شماره 197539/89 ـ 3/11/1389 مبنی بر انجام عملیات ترسیم نقشه تفکیکی آپارتمانها توسط کارشناسان سازمان مهندسی در چارچوب شیوه‌نامه اجرایی با آن سازمان منعقد و پیش‌بینی تعرفه‌های حق‌الزحمه انجام خدمات نقشه‌برداری مجتمع آپارتمانی با توجه به حداقل قیمتهای مصوب سازمان نظام مهندسی ساختمان منظور شده است تعیین میزان حق‌الزحمه و نحوه وصول هزینه‌ها و افزایش آن در اختیار بالاترین مراجع اداری هر دو سازمان قرار داده شده است. ضمناً ماده 150 قانون ثبت (الحاقی 18/10/1351 و اصلاحی بند «ح» ماده یک قانون وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین مصوب 28/12/1383) ناظر بر تفکیک عرصه است و در قانون و آیین‌نامه ثبت هیچ مستندی جهت ترسیم نقشه تفکیکی اعیانی آپارتمانها وجود ندارد.»
هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ یاد شده با حضور رؤسا، مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد. پس از بحث و بررسی، با اکثریت آراء به شرح آینده به صدور رأی مبادرت می ‎ کند.

رأی هیأت عمومی
مطابق ماده 10 قانون مدنی، قراردادهای خصوصی نسبت به کسانی که آن را منعقد نموده‌اند در صورتی که مخالف صریح قانون نباشد نافذ است. نظر به این که قراردادهای خصوصی منعقد شده ناشی از ماده 10 قانون مذکور به اشخاصی به غیر از منعقدکنندگان قرارداد قابل تسری نیست و واجد اثر نمی‌باشد، بنابراین بند 8 تفاهم‌نامه منعقده بین سازمان ثبت اسناد و املاک کشور و سازمان نظام مهندسی ساختمان کشور به شماره 197539/89 ـ 3/11/1389 مبنی بر تصویب تعرفه‌ای که توسط اشخاص ثالث باید پرداخت شود، خلاف قانون و خارج از حدود اختیارات سازمان ثبت اسناد و املاک کشور تشخیص می‌شود به استناد بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.
رئیس هیأت عمومی دیوان عدالت اداری ـ محمدجعفر منتظری

منبع : وب سایت قوانین دات آی آر (معاونت آموزش دادگستری استان تهران)