حملات عربستان به یمن نقض آشکار حقوق بین الملل

سیدمحمدمهدی موسوی -در جنگ 27 روزه عربستان علیه یمن، بیش از 2 هزار نفر از مردم این کشور کشته و نزدیک 2هزار نفر زخمی شدند. آل سعود کلکسیونی از جنایات را مرتکب شد که این گزارش به واکاوی این موضوع از نظر حقوق بین‌الملل می‌پردازد.

به منظور بررسی جنایات بارز و کم‌سابقه دولت سعودی در تجاوز آشکار به کشور یمن با دکتر ناصر قربان‌نیا، رییس دانشکده حقوق دانشگاه مفید و کار‌شناس و صاحب‌نظر در عرصه حقوق بین‌الملل گفت‌وگویی انجام داده‌ایم که در این گفت‌وگو وی به تحلیلی جامع از ابعاد حقوقی تجاوز عربستان سعودی به یمن پرداخته است.  قربان‌نیا در گفت‌وگو با «حمایت» اظهار کرد: مساله یمن از جمله مسایل پیچیده و در عین حال شفاف در عرصه بین‌المللی است که تحلیل و تفسیر درباره آن مصداق قاعده سهل و ممتنع است. وی افزود: سهل بودن تحلیل این موضوع، به این دلیل است که دولتی به نام عربستان بدون مجوز قانونی یکی از مهمترین قواعد حقوق بین‌الملل یعنی قاعده ممنوعیت توسل به زور را نقض کرده و در امور داخلی دولت دیگر دخالت نظامی کرده است.

 هیچ دولتی حق مداخله در امور داخلی سایر کشور‌ها و دولت‌ها را ندارد

این حقوقدان ادامه داد: مسلماً توسل به زور در حقوق بین‌الملل یک قاعده ممنوع است و جزو قواعد امری و تخلف‌ناپذیر محسوب می‌شود که حتی هر گونه توافقی بر خلاف آن، از درجه اعتبار ساقط است و هیچ دولتی حق مداخله در امور داخلی سایر کشور‌ها و دولت‌ها را ندارد. وی با بیان اینکه مداخله در امور کشور‌ها با توسل به زور از جمله مصادیق شنیع و غیرقابل قبول مداخله در سایر کشور‌ها محسوب می‌شود، عنوان کرد: عربستان بدون در اختیار داشتن هر گونه مجوزی از نهادهای معتبر بین‌المللی، وارد این ماجرا شده و مرتکب این تخلف بسیار بزرگ شده است.

 لزوم پیروی از قواعد بشردوستانه

قربان‌نیا اضافه کرد: از جمله مسایل دیگر در حقوق بین‌الملل این است که اگر دولتی حتی به صورت غیرقانونی تجاوزی انجام داده و طرف مقابل در مقام دفاع برآمد، باید در زمان جنگ از برخی قواعد شناخته‌شده بین‌المللی و انسان‌دوستانه پیروی کرده و قواعد بشردوستانه را نیز نقض نکند. وی با تاکید بر اینکه در این میان، نوع رفتار با غیرنظامیان بسیار حایز اهمیت است، بیان کرد: اصل منع کشتن زنان، افراد کهنسال و کودکان که به طور مستقیم و غیرمستقیم هیچ‌گونه دخالتی در جنگ ندارند، باید رعایت شود. به گفته رییس دانشکده حقوق دانشگاه مفید، کشتن این دسته از افراد جزو موارد ممنوعه مسلم در عرصه حقوق بین‌الملل است که ما از آن به عنوان اصل تفکیک یا تمایز یا ایمنی غیررزمندگان یاد می‌کنیم. وی در ادامه تصریح کرد: جدای از حقوق بین‌الملل، باید گفت که در حقوق اسلامی نیز موضوع کاملاً شفاف و شناخته‌شده است و باید میان اهداف نظامی با اهداف غیرنظامی، تفکیک قائل شد.

 نقض اصل منع توسل به زور از سوی عربستان سعودی

قربان‌نیا اظهار کرد: متاسفانه در طول حدود یک ماه اخیر به وضوح شاهد بوده‌ایم که دولت عربستان، اهداف نظامی و غیرنظامی را توأماً مورد هدف قرار داده و اماکنی را در تیررس بمب‌های خود قرار می‌دهد که به هیچ وجه نظامی نیست. وی گفت: حتی در خبرهای چند روز پیش آمده بود که تنها کارخانه‌ای  که در کشور یمن، اکسیژن و تجهیزات مربوط به اکسیژن را تهیه می‌کرد، مورد اصابت حملات هوایی قرار گرفته است؛ بدین ترتیب، عربستان سعودی، حقوق جنگ و اصل منع توسل به زور را نقض کرده و قواعدی که باید در زمان جنگ رعایت شود را نیز به طور کامل نادیده گرفته است. به گفته این صاحب‌نظر در عرصه حقوق بین‌الملل، افرادی که وارد جنگ می‌شوند، باید جوانمردانه و اخلاقی جنگیده و اصول بشردوستانه را نیز مراعات کنند. وی تاکید کرد: این مسئله‌، موضوعی نیست که فقط در حقوق بشردوستانه مدرن از آن سخن گفته شده باشد؛ بلکه در قرآن کریم و سنت مسلم پیامبر اکرم (ص) و امیرالمومنین (ع) نیز بر آن تاکید شده است.

 دولت عربستان مرتکب خلاف آشکار بین‌المللی شده است

قربان‌نیا با بیان اینکه به نظر می‌رسد مسایل سیاسی این موضوع، تا حدودی در هاله‌ای از ابهام قرار گرفته است، افزود: این در حالی است که متاسفانه نهادهای بین‌المللی و مسئول نیز اقدام اساسی و جدی در رابطه با توقف حملات ظالمانه به یمن در دستور کار خود قرار نداده‌اند. وی در ادامه تصریح کرد: در حوزه سیاسی، باید مراقب بود که دشمنان مردم یمن از وضع پیش‌آمده در راستای برهم زدن وحدت شیعه و سنی در این کشور سوء استفاده نکنند. چرا که به هر حال از جهت سیاسی، پیچیدگی‌ها و ابهاماتی وجود دارد که شاید مورد سوء استفاده دشمنان مردم یمن قرار گیرد.این حقوقدان تاکید کرد: بی‌گمان از لحاظ حقوقی، این امر مسلم است که دولت عربستان مرتکب خلاف آشکار بین‌المللی شده است بنابراین مسئولیت بین‌المللی خواهد داشت و از نظر آموزه‌های دینی نیز این موضوع، جنایت و ظلم علیه بشریت به شمار می‌رود.

 لزوم توقف حملات ناجوانمردانه عربستان به یمن

وی اضافه کرد: همچنین استدلال و ادعای عربستان در رابطه با دلیل حمله و تجاوز، هیچ وجاهت حقوقی و منطقی ندارد و ضروری است که این حملات ناجوانمردانه به سرعت متوقف شود. قربان‌نیا با بیان اینکه برگزاری راهپیمایی‌ها و تجمع‌های اعتراضی در روز‌ها و هفته‌های اخیر، از حیث فشار افکار عمومی و بین‌المللی حایز اهمیت است، عنوان کرد: دولت‌هایی که نسبت به جنایات‌های صورت‌گرفته در یمن، سکوت کرده و بی‌تفاوت هستند، باید از این رفتار خود شرمنده باشند و مردم این کشورها، باید از طریق تجمع‌ها و راهپیمایی‌های اعتراض‌آمیز، دولت‌های خود را تحت فشار قرار دهند.

 نقش موثر نهادهای حقوقی و سیاسی در محکومیت ظالمان سعودی‌

وی با اشاره به اینکه نقش نهادهای حقوقی و سیاسی کشورمان، در دفاع از مظلومان یمنی و محکومیت ظالمان سعودی کاملاً مشخص و واضح است، بیان کرد: نهادهای حقوقی و سیاسی کشورمان، باید در این زمینه پررنگ‌تر وارد عمل شده و به ارایه طرح‌هایی فوری برای برون‌رفت از فاجعه یمن پرداخته و مصرانه خواستار عملیاتی شدن آن شوند. رییس دانشکده حقوق دانشگاه مفید اظهار کرد: صرف نظر از مسایل سیاسی و دیپلماتیک، سایر نهادها باید ارایه کمک‌های بشردوستانه برای مردم تحت ستم یمن را مورد توجه جدی قرار دهند. به طور قطع، نویسندگان، اندیشمندان، روشنفکران، روزنامه‌نگاران و صاحبان رسانه‌ها نیز در این زمینه، رسالت مهمی بر عهده دارند و باید یاری‌گر مظلوم بوده و با روشنگری خود ظالم را رسوا کنند. وی تاکید کرد: به هر حال، آنچه مسلم است اینکه همه مردم برای مقابله با تجاوزهای عربستان علیه مردم مظلوم یمن وظیفه دارند و نباید سکوت کنند، البته اعتراض‌ها باید در چارچوب قانون و مقررات باشد و ما نباید در مقابله با ظلم نیز از اصول اخلاقی و قانونی عدول کنیم. قربان‌نیا خاطرنشان کرد: همراه با اعتراض به عربستان سعودی، باید مراقب توطئه دشمنان در خصوص ایجاد تفرقه و جنگ میان عرب و عجم باشیم بنابراین باید به طور سنجیده و با رویه صحیح و اخلاقی و در چارچوب موازین گام برداریم.