تشخیص نحوه فوت یک امر قضایی است

سمینار یک روزه «مبانی علمی و قانونی صدور جواز دفن» توسط واحد دادپزشک مرکز تحقیقات پزشکی قانونی و با حضور قائم مقام رئیس سازمان پزشکی قانونی کشور، مدیرکل پزشکی قانونی استان تهران و مدیر اجرایی دادپزشک در سازمان پزشکی قانونی کشور برگزار شد.

دکتر بشیر نازپرور مدیرکل پزشکی قانونی استان تهران با اشاره به این که یکی از وظایف اصلی وزارت بهداشت، تامین و ارتقای سلامت آحاد جامعه است، گفت: امکان شناسایی علل کلیه مرگ و میرها و ثبت دقیق آنها به علت پیچیده بودن این بخش از اطلاعات وجود ندارد.

وی به دلایل دشواری شناسایی و ثبت اطلاعات مرگ و میر اشاره کرد و گفت: یکی از دلایل پیچیدگی تعیین دقیق علت مرگ این است که این کار احتیاج به کالبدشکافی دارد. در حالی که این کار به لحاظ حقوقی و اجتماعی و فرهنگی با موانعی مواجه است. تنوع موقعیت مکانی در مورد محل مرگ و وجود جسد، محل صدور گواهی فوت، محل دفن جسد و محل ابطال شناسامه یکی از موانع ما در مسیر ثبت دقیق اطلاعات مرگ و میر است.

وی به سرعت عمل برای دفن جسد به عنوان یکی از دلایل دشواری ثبت علت مرگ اشاره کرد و گفت: در فرهنگ ما خانواده‌ها سعی می‌کنند سریع مجوز دفن متوفی را بگیرند و مدعی هستند ما آبرومند هستیم و این امر امکان روشن کردن علت دقیق مرگ و ثبت آن را با مشکل مواجه می‌کند.

نازپرور در ادامه همچنین متولی نداشتن برخی گورستان‌ها را علت دیگر برای روشن نبودن علل مرگ و میر دانست و گفت: در کشور برخی گورستان‌ها هیچ متولی ندارد و شهرداری روی آنها هیچ اشرافی ندارد که این باعث می‌شود گاهی جسد بدون مجوز دفن شود.

مدیرکل پزشکی قانونی استان تهران در مورد ضرورت وجود آموزش و بر‌نامه‌ریزی در مورد صدور گواهی فوت و جواز دفن، گفت: باید وزارت بهداشت برای آموزش های مبانی علمی و موازین قانونی لازم در این زمینه به دانشجویان و پزشکان اهتمام کافی داشته باشند.

نازپرور در تعریف گواهی فوت گفت: گواهی فوت مدرکی است که بعد از مرگ افراد صادر می‌شود. این گواهی تاییدیه‌ای بر عدم لزوم اقدامات درمانی برای وی است. در صورتی که مرگ طبیعی باشد پزشک می‌تواند برای متوفی جواز دفن صادر کند، اما در مرگ‌های غیرطبیعی پزشک حق صدور مجوز دفن را ندارد.

وی افزود: گواهی فوت سند معتبری است که بستگان متوفی می‌توانند برای پیگیری کارهای قانونی مثل ابطال شناسنامه شخص متوفی و پیگیری امور ارث و میراث وی از این سند استفاده کند.

مدیرکل پزشکی قانونی استان تهران با بیان این که در برخی کشورها پزشک و پرستار و در برخی کشورها فقط پزشک وظیفه صدور جواز دفن دارد گفت: در ایران گواهی فوت و جواز دفن در یک نسخه تنظیم می‌شد و تنها پزشکی می‌تواند جواز دفن صادر کند که گواهی فوت متوفی را صادر کرده باشد.

وی به تعریف پزشکی مرگ پرداخت و از بین رفتن دائمی تمامی نشانه های حیات در هر زمانی بعد از تولد و قطع بدون برگشت علائم زندگی را در پزشکی تعریف مرگ دانست.

نازپرور همچنین علل مرگ را به سه دسته تقسیم کرد و گفت: بیماری‌ها و وضعیت‌های ناخوشی، شرایطی که موجب آسیب در اثر حوادث و سوانح یا خشونت شده، شرایطی که باعث وقوع مرگ نمی‌شوند، اما به تدریج و غیرمستقیم در مرگ تاثیر دارند.

مدیرکل پزشکی قانونی استان تهران با اشاره به این که وقوع مرگ دو علت عمده دارد گفت: بیماری و تروما (حادثه) باعث وقوع مرگ هستند که در صورت بیمار بودن فرد، مرگ او مرگ طبیعی محسوب می‌شود و اگر تروما باعث مرگ شود مرگ او مرگ خشن یا غیرطبیعی نامیده می‌شود.

وی در ادامه به انواع مرگ‌های ناشی از تروما (حادثه) اشاره کرد و افزود: تروما فقط مکانیکی نیست،‌ بلکه ترومای فیزیکی مثل برق گرفتگی و اشعه، ترومای شیمیایی مثل مسمومیت‌های حاد و اعتیاد، ترومای روان مثل استرس هم جزو مرگ ناشی از تروما محسوب می‌شود.

نازپرور در ادامه به تقسیم بندی دیگر مرگ‌ها اشاره کرد و گفت: انواع مرگ به مشکوک و غیر مشکوک تقسیم می‌شود. مرگ مشکوک در صورتی است که علت آن غیرطبیعی باشد یا احتمال وقوع آن غیر طبیعی باشد یا در مورد نحوه وقوع مرگ شکایتی مطرح شود، اما مرگ مشکوک، مرگ طبیعی است و علت آن روشن است.

وی با تاکید بر این که پزشک در همه شرایط مجوز صدور جواز دفن ندارد، گفت: صدور جواز توسط پزشکان در صورتی ممکن است که علت فوت روشن باشد. علت فوت طبیعی باشد و در خصوص علت فوت شکایتی مطرح نشده باشد.

نازپرور با بیان این که در صورت طبیعی نبودن مرگ متوفی، پزشک حق صدور جواز دفن ندارد گفت: صدور جواز دفن در مرگ‌های غیرطبیعی بر عهده پزشکی قانونی است که شامل مرگ متعاقب تصادف و حادثه، خودکشی، سوختگی و خودسوزی، قتل، مسمومیت دارویی و شیمیایی، اعتیاد، مرگ در حین طبابت و عمل جراحی، سقوط ، برق‌گرفتگی، نزاع، کودک آزاری، مرگ در خوابگاه‌ها، مراکز نظامی و خانه سالمندان و ... است.

وی در مورد تصور برخی پزشکان برای ضرورت حضور 24 ساعته متوفی در بیمارستان برای صدور جواز دفن، گفت: لازم نیست حتما فرد 24 ساعت بستری باشد. حتی اگر یک ساعت از مراجعه‌اش به مرکز بگذرد و مرگ رخ دهد، پزشک می‌تواند جواز دفن صادر کند.

وی با تاکید بر این که تشخیص نحوه فوت یک امر قضایی است، گفت: اگر پزشکان درباره طبیعی بودن نحوه فوت اطمینان داشته باشند می‌توانند اقدام به صدور جواز دفن کنند و در غیر این صورت، تشخیص‌های لازم درباره نحوه مرگ غیرطبیعی و صدور مجوز دفن در اختیار پزشکی قانونی و سیستم قضایی است.