ازدواج ایرانیان مقیم خارج از کشور تابع کدام قانون است ؟

ایرانیان مقیم خارج از کشور، از حیث نکاح، تابع قانون ایران هستند. یعنی از جهت اصل ازدواج باید قانون کشور جمهوری اسلامی ایران را رعایت کنند. اما از جهت تشریفات تنظیم سند ازدواج، تابع کشور محل تنظیم سند هستند.

 به عنوان مثال اگر پسر و دختر ایرانی در ایتالیا قصد ازدواج دارند باید مقررات مربوط به ازدواج را که در قانون مدنی ایران آمده رعایت کنند. فرضاً اگر دختر باکره باشد اجازه پدر او باید وجود داشته باشد یا برای ازدواج شرط است که حتماً طرفین به سن بلوغ رسیده باشند. اما این که سند چگونه تنظیم شود تابع کشوری است که ازدواج آنان در آنجا به ثبت می رسد.

آیا دو نفر ایرانی که در خارج قصد ازدواج با هم را دارند حتماً باید نزد مامورین کنسولی یا نمایندگان سیاسی در سفارت جمهوری اسلامی ایران مراجعه کنند؟

ایرانیان مقیم خارج از کشور برای وقوع ازدواج یا ثبت آن می توانند نزد مامورین کنسولگری ایران حاضر شوند اما از نظر قانونی چنین الزامی ندارند.

اگر یکی از زن یا مرد ایرانی و دیگری خارجی باشد؛ مثلاً اگر زن، ایرانی باشد و مرد، ایتالیایی باشد؛ باز هم کنسولگری ایران در ایتالیا صلاحیت برای انعقاد عقد برای ثبت ازدواج را داراست؟

خیر، کنسولگری ایران هنگامی اجازه این کار را دارد که هر دو طرف ازدواج، ایرانی باشند.

در صورتی که یک زن ایرانی بخواهد با یک غیر ایرانی ازدواج کند؛ آیا موانعی برای ازدواج زن ایرانی با مرد خارجی وجود دارد؟

1- در صورتی که مرد خارجی غیرمسلمان باشد زن مسلمان ایرانی نمی تواند با او ازدواج کند. همان طور که می دانیم در قانون ما ازدواج زن مسلمان با غیرمسلمان ممنوع است.

2- در صورتی که مرد غیرمسلمان، ایرانی باشد باز هم زن ایرانی مسلمان نمی تواند با او ازدواج کند. چون ازدواج زن مسلمان با غیرمسلمان (خواه مرد ایرانی باشد یا خارجی) ممنوع شناخته شده است.

3- در صورتی که مرد خارجی مسلمان باشد، ازدواج زن ایرانی با او موکول به اجازه مخصوص از طرف دولت جمهوری اسلامی ایران است.

4- حتی اگر زن ایرانی از اقلیت های دینی (غیرمسلمان) باشد باز هم باید برای ازدواج خود با مرد خارجی از دولت اجازه مخصوص را اخذ کند.

آیا مرد مسلمان ایرانی می تواند با زن غیرمسلمان خارجی ازدواج کند؟

بله؛ در این خصوص منعی وجود ندارد. البته دولت جمهوری اسلامی ایران می تواند ازدواج بعضی از مستخدمین و مامورین رسمی و محصلین دولتی (مانند کارمندان وزارت امور خارجه) را با زنی که تبعه خارجه است موکول به اجازه مخصوص کند.

در صورتی که زن ایرانی با یک مرد خارجی و غیرمسلمان در خارج از کشور ازدواج کند، یا با یک مرد خارجی و مسلمان بدون اجازه دولت ازدواج کند، آیا طبق قانون ایران ازدواج آنان واجد اثر حقوقی است؟

همان طور که در پاسخ سوالات قبلی گفتیم به طور کلی ازدواج زن مسلمان ایرانی با غیر مسلمان (حتی اگر مرد ایرانی هم باشد) باطل است و اثر حقوقی بر چنین ازدواجی بار نیست. در صورتی که مرد خارجی مسلمان باشد، چون اجازه مخصوص از طرف دولت ایران برای چنین ازدواجی لازم بوده است باز هم اثری بر این ازدواج مترتب نیست. هرچند از نظر شرعی ازدواج صحیح باشد.

بدین لحاظ چنانچه سند ازدواج در خارج از کشور تنظیم شده باشد، در ایران به رسمیت شناخته نخواهد شد و قابلیت اجرایی ندارد. برای مثال طبق سند ازدواج مزبور، فرزندان حاصل از این ازدواج نیز به عنوان وارث شناخته نمی شوند.

ازدواج ایرانیان غیرشیعه با اتباع بیگانه:

ایرانیان غیر شیعه یعنی اهل تسنن و سایر ادیان اهل کتاب مثل یهودی، مسیحی، زرتشتی از حیث ازدواج و سایر احوال شخصیه تابع قواعد و عادات مذهب خود می باشند و هرگاه در داخل کشور یا خارج از کشور موضوع مربوط به احوال شخصیه آنان مطرح می گردد، چون آنها تابع مقررات مذهب خودشان هستند؛ لذا احکام خاص مذهب آنها جاری خواهد شد.

البته یادآوری دو نکته - با توجه به آنچه در بالا گفته شد - ضروری است:

1- هرچند اقلیت های دینی از حیث ازدواج تابع مقررات دینی خود هستند، با این وجود یک زن ایرانی (غیرمسلمان) چه در داخل کشور ایران اقدام به ازدواج کند، چه بخواهد در خارج با یک مرد خارجی هرچند مسلمان هم باشد، ازدواج کند؛ باید اجازه مخصوص از دولت جمهوری اسلامی ایران کسب نماید. این، یک حکم قانونی است.

2- مرد غیرمسلمان ایرانی اگرچه برابر قانون مجاز است، طبق آیین مذهبی خود ازدواج کند و محدودیتی ندارد؛ با این حال چنانچه وی از مستخدمین یا مامورین رسمی یا محصلین دولتی باشد (مثلاً کارمند وزارت امور خارجه باشد) برای ازدواج خود با یک زن غیر ایرانی باید اجازه مخصوص از دولت کسب کند.