مسئولیت دولت عربستان در مقابل حادثه دیدگان رمی جمرات

  دکتر مرتضی نجفی اسفاد:

در خصوص حادثه اخیر منا در مکه مکرمه که منجر به جان باختن و مجروح شدن تعداد زیادی از مسلمانان در مراسم حج تمتع امسال شد، باید گفت که اگرچه مرام‌نامه خاصی درباره مسئولیت دولت عربستان به لحاظ مقررات بین‌المللی وجود ندارد اما به دلیل اینکه این کشور میزبانی حجاج بیت ‌الله‌ الحرام و اداره اماکن مقدس مسلمین را در طول تاریخ تاکنون بر عهده داشته و نیز به دلیل مسئولیت ناشی از کلیات و عمومات مقررات حقوق بین‌الملل، مسئول است و باید پاسخگو باشد. مسئولیت ناشی از این حادثه، از چند بعد قابل بررسی و تجزیه و تحلیل است: در وهله نخست، دولت عربستان در برابر تک تک کشورهایی که اتباع خود را در جریان این حادثه از دست داده‌اند، مسئولیت دارد و باید پاسخگو باشد. در خصوص بعد دوم مسئولیت دولت عربستان در حادثه اخیر باید گفت که این دولت در مقابل جامعه بین‌الملل اعم از مسلمانان و غیر مسلمانان مسئول است؛ چرا که قربانیان و مجروحان این حادثه، صرف نظر از دین و مذهبشان، عضوی از جامعه بین‌الملل و دارای حقوقی هستند. در وهله سوم، دولت عربستان، عضوی از سازمان ملل متحد نیز است و به همین دلیل و بر اساس روح حاکم بر منشور ملل متحد و برخی مصوبات این سازمان، مسئولیت دارد و باید نسبت به حادثه‌دیدگان پاسخگو باشد. در وهله چهارم نیز سازمان کنفرانس اسلامی که مقر آن در شهر جده واقع در کشور عربستان بوده و این کشور از جمله اعضای آن محسوب می‌شود، باید نسبت به این رویداد و کشته و مجروح شدن تعداد زیادی از انسان‌های مسلمان، اظهار نظر و نیز اعمال نظر کرده و موضع خویش را نیز اعلام کند و در خصوص محکومیت این کشور، تصمیم قاطعی اتخاذ کند. هر چند که به طور قطع، دولت عربستان نیز به دلیل واقع شدن مقر سازمان کنفرانس اسلامی در شهر جده، در این خصوص اعمال نفوذ خواهد کرد. با این حال، اعمال نظر این سازمان در خصوص این حادثه و حوادث اخیر در این کشور، ضروری است.  موضوع دیگری که باید به آن پرداخت، این است که خانه کعبه، مسجدالنبی و دیگر اماکن مقدس، متعلق به جامعه جهانی و و به خصوص جامعه اسلامی در جهان هستند. حادثه اخیر منا در مراسم رمی جمرات که در جریان آن، تعداد زیادی از حجاج بیت‌الله‌الحرام جان خود را از دست دادند و جمعیت کثیری نیز مجروح شدند، نشان می‌دهد که عمکرد و مدیریت دولت عربستان که عمدا یا سهوا، در این حادثه دخیل بوده است،  مورد قبول جامعه بین‌الملل و مسلمانان جهان نیست. به همین دلیل سازمان کنفرانس اسلامی باید برای مدیریت اماکن مقدس مسلمانان در این کشور، اتخاذ تصمیم کند. به این معنا که مدیریت و اداره دولت عربستان نسبت به خانه کعبه و مسجدالحرام از سوی این سازمان تغییر یافته و از این کشور گرفته شود. همچنین سازمان کنفرانس اسلامی در اقدامی دیگر می‌تواند نسبت به مدیریت جمعی بر این اماکن مقدس تصمیم‌گیری کند تا سایر کشورهای مسلمان نیز بتوانند در خصوص اداره این اماکن، تصمیم‌گیری و اعمال نظر کنند و از این پس شاهد بی‌تدبیری‌های دولت عربستان در جریان مراسم حج و رفتار با حجاج نباشیم.