حقوق و امتیازات خواهان در دادرسی

 تسریع در روند رسیدگی به دادرسی، احقاق حق و حکم به عدالت زمانی بیش از پیش محقق خواهد شد که طرفین ادعا نسبت به حقوق و تکالیف و الزامات خود اگاه باشند، چه اینکه در سایه این آگاهی است که می توان با برداشتن قدم‌های سنجیده و حساب شده تری راه به سوی حق و عدالت باز کرد.

 تسریع در روند رسیدگی به دادرسی، احقاق حق و حکم به عدالت زمانی بیش از پیش محقق خواهد شد که طرفین ادعا نسبت به حقوق و تکالیف و الزامات خود اگاه باشند، چه اینکه در سایه این آگاهی است که می توان با برداشتن قدم‌های سنجیده و حساب شده تری راه به سوی حق و عدالت باز کرد. لذا همواره سعی بر آن داریم تا با بیان موضوعات اگاهی و دانش حقوقی افراد را ارتقا بخشیم تا نهایتاً با به کار بردن از اموخته هایشان حقوق خود را از تعرض و پایمال شدن در امان نگاه دارند.

در این گزارش به برخی از مهمترین حقوق و امتیازات خواهان در دادرسی خواهیم پرداخت.خواهان کسی است که به ادعای داشتن، تضییع، انکار، شناسایی… حقی به دادگاه می‌رود.

طبق قانون  هر شخصی دارای یکسری حقوق و امتیازاتی است، همچنین قانون به صاحبان این حقوق اجازه داده است تا در صورتی که شخص یا اشخاصی مخل و مزاحم استفاده افراد از حقوقشان شد،بتوانند از حمایت قانون برخوردار باشند.

بنابراین شخص زمانی به عنوان خواهان این حقوق به دادگاه می رود،که حقوق او در معرض انکار یا از بین رفتن باشد. این در حالی است که اعطای حق مراجعه به دادگاه پایان حمایت قانونگذار نمی باشد، چه اینکه وی با وضع قواعد و مقرراتی همواره خواهان را در راه رسیدن به حقوق قانونی خود مورد حمایت قرار داده است؛ اما قانونگذار علاوه بر وضع این امتیازات، تکالیفی را هم برای خواهان در راه مطالبه حقوق خود در نظر گرفته است.

از جمله حقوق خواهان می توان به موارد ذیل اشاره کرد:

– خواهان حق دارد که شخصاً و بدون نیاز به وکیل دادگستری،ادعای خود را در دادگاه مطرح کند.

– خواهان می تواند علاوه بر خواسته اصلی خود، خواسته دیگری را با رعایت شرایط قانونی بر علیه خوانده مطرح کند.

– در بعضی موارد مانند اینکه موضوع مورد ادعای خواهان مال منقول باشد(مالی است به راحتی و بدون خرابی،قابل جابجایی باشد)، یا ناشی از روابط بازرگانی و یا قراردادی باشد، وی می تواند برای طرح ادعای خود، علاوه بر دادگاه محل زندگی خوانده، به دادگاه محل مال منقول یا محل ایجاد قرارداد یا اجرای آن مراجعه کند.

به طور مثال، دارنده برای مطالبه(خواستن) وجه چک می تواند به دادگاه محل وقوع عقد یا قرارداد یعنی محل صدور چک،  یا به دادگاه محل انجام تعهد یعنی محل استقرار بانک محال علیه و یا مطابق قواعد عام به دادگاه محل اقامت خوانده مراجعه نماید. یا در دعوای مطالبه مهریه، زوجه می تواند علاوه بر دادگاه محل اقامت زوج به دادگاه محل وقوع عقد نکاح، یا دادگاه محل اقامت خود نیز مراجعه کند.

– در مواردی ممکن است که خواهان با وجود پیروزی در دعوا،باز هم به حق خود نرسد، زیرا ممکن است حق او تا قبل از شناسایی به واسطه حکم دادگاه از بین برود، به عبارتی دیگر نوش دارو پس از مرگ سهراب باشد.

پس در مواردی که خواهان احتمال می دهد تا زمان صدور حکم،ممکن است حق وی از بین برود، می تواند از دادگاه قبل از مطرح نمودن خواسته اصلی یا همزمان با آن ،درخواست توقیف (تامین خواسته) حق مورد ادعای خود را بنماید.در اینصورت با در امان نگه داشتن مال مورد ادعای خواهان، دیگر بیم از بین رفتن آن نمی رود. به عبارتی دیگر وی با این اقدام مرحله اجرای حکم را که آخرین مرحله می باشد، به مرحله اول آورده است.

– خواهان حق خواهد داشت در هر مرحله ای با دعوت طرف خود، موضوع را از طریق سازش حل کند.در این شیوه هیچ محدودیتی برای خواهان از نظر تعداد دفعات درخواست وجود ندارد.

– خواهان می تواند تا قبل از آنکه دادگاه رای صادر کند،ادعای خود را پس بگیرد که در اینصورت دادگاه  تصمیم مناسبی خواهد گرفت.

– خواهان می تواند پیش از مطرح نمودن دعوا در دادگاه، به طور رسمی و از طریق ارسال اظهارنامه (وسیله رسمی مطالبه حق می باشد)، حق مورد ادعایی خود را از طرف خود بخواهد.
– اصولاً خواهان می تواند در صورتی که دادگاه حق مورد ادعای وی را با قرار رد نمود، به آن اعتراض کند و یا مجدداً ادعای خود را مطرح نماید.

– خواهان می تواند خواسته خود را کم کند یا حتی بر آن بیفزاید، همچنین این امکان را خواهد داشت که نحوه دعوای یا خواسته خود را نیز تغییر دهد.

یاسر میرزا جعفری نویسنده و حقوقدان