مقررات استفاده از وکیل معاضدتی و تسخیری

وکلای دادگستری بر اساس قراردادی که با موکل خود امضا می‌کنند، می‌پذیرند تا از حقوق موکل خود در دادگاه یا دعاوی احتمالی دفاع کرده و حق او را بستانند؛ اما گاهی افرادی هم هستند که تمکن اخذ وکیل را ندارند و از سوی دیگر نداشتن وکیل هم می‌تواند منجر به زایل شدن حقوق آنها در دادرسی منجر شود. در این مواقع، قانونگذار برای دفاع از حق عامه و تامین حق دسترسی همگانی به وکیل، مقرراتی برای استفاده رایگان از وکلای معاضدتی و تسخیری را در قانون پیش‌بینی کرده است. احمد فتحی، حقوقدان، در گفت‌وگو با «حمایت» به تشریح مقررات استفاده از وکیل معاضدتی، تسخیری و اتفاقی در قوانین پرداخته است.

احمد فتحی در خصوص انواع وکالت‌ها، اظهارکرد: تمامی قرارداد‌های وکالت‌ در دادگستری که بین وکلا و موکلان تنظیم می‌شود بر پایه قرارداد و توافق طرفین است؛ درواقع ابتدا وکیل موضوع و مورد موکل را شنیده و مدارک و مستندات او را مطالعه می‌کند و در نهایت بعد از بررسی و اهمیت امر، حق الوکالت را به این شکل که این موضوع بین طرفین توافق شود، تعیین می‌کند.

وی با بیان اینکه همه امور مربوط به وکالت بر اساس قرارداد است اما حق الوکاله  ممکن است بر اساس قرارداد یا تعرفه باشد، افزود: طبق آیین نامه تصویب شده، میزان وکالت در تعرفه قانونی نازل است، بنابراین برخی وکلا، قرارداد خصوصی تنظیم می‌کنند.

این حقوق‌دان بیان کرد: به دلیل نازل بودن حق الوکاله  قانونی، وکلا با موکلان قرارداد‌های خصوصی تعیین و تنظیم می‌کنند که الزاما به دادگاه ارائه نمی‌شود، بنابراین مطرح کردن عنوان وکالت غیرقراردادی، صحیح نیست و به اشتباه بر سر زبان‌ها افتاده است.

فتحی در خصوص وکالت در دعاوی مالی و غیرمالی افزود: در وکالت‌های مالی موکل طلبی از شخصی دارد که در این جا کار و حق الوکاله  وکیل مشخص است. در وکالت قراردادی مالی تعرفه برای وکیل 6 تا 7 درصد در نظر گرفته می‌شود اما در وکالت دعاوی غیرمالی یا دعاوی کیفری مانند جنایت و یا صدمه بدنی که شخصی به وکیل مراجعه می‌کند، میزان مطالبه یا رقم دعوی مشخص نیست که در این زمینه تعرفه قانونی بسیار نازل است و برای همین معمولا وکلا با موکلان به صورت خصوصی بر روی میزان مشخصی توافق می‌کنند.

وی در خصوص تنظیم قراردادهای خصوصی خاص و تعیین حق الوکاله کلان از سوی برخی وکلا نیز گفت: این موارد اگرچه بر اثر توافق است ولی به تعداد محدودی از وکلا باز می گردد. البته در زمینه حق‌الوکاله بالاتر از حد تعریف شده، وکیل باید مالیاتی بر حسب حق الوکاله دریافتی پرداخت کند.

 وکالت رایگان!

 نویسنده کتاب فن دفاع، هنر دفاع و آیین وکالت در ادامه با بیان اینکه اگر افراد توانایی مالی برای گرفتن وکیل نداشته باشند در دعاوی حقوقی از وکیل معاضدتی و در دعاوی کیفری از وکیل تسخیری استفاده می‌کنند، افزود: وکالت معاضدتی یک نوع وکالت تقریباً رایگان است و کانون وکلا، اداره معاضدت قضایی دارد که در آنجا وکلا را به افرادی که توان پرداخت حق الوکاله ندارند معرفی می‌کند.

فتحی افزود: در وکالت معاضدتی وکالت تقریبا رایگان است به این شکل که افراد ناتوانی که توان پرداخت هزینه را ندارند با استفاده از این وکلا کارشان پیش می‌رود و اگر در دادگاه موفقیت کسب کردند، میزان حق الوکاله از طرفی که محکوم شده اخذ و به وکیل داده می‌شود و وکیل بخشی از این امر را به تعاون کانون وکلا پرداخت کند که البته وکلا این امر را انجام نمی‌دهد.

وی در ادامه با بیان اینکه اداره معاضدت کانون وکلا، لیستی از وکلا با توجه به مراجعه افراد معرفی و ابلاغ می‌کند، اظهارکرد: وکالت معاضدتی از وکالت‌هایی است که بسیار استفاده می‌شود.

این وکیل دادگستری با بیان اینکه وکالت تسخیری به طور کامل رایگان است، افزود: در دادگاه کیفری متهمان باید وکیل داشته باشند، در مواردی شخصی متهم به قتل است و مجازات او ممکن است اعدام و سلب حیات فرد باشد؛ در این زمینه به طور حتم در پرونده باید وکیل حضور داشته باشد.

فتحی با بیان اینکه افرادی که توان مالی ندارند، دادگاه کیفری به آنها وکیل تسخیری معرفی می‌کند، گفت: در این زمینه نیز کانون وکلا براساس لیست الفبا یا تصادفی به طور مثال 200 وکیل به دادگاه معرفی می‌کند و موکلان از طریق دادگاه از این امر استفاده می‌کنند. وکالت تسخیری به صورت رایگان است و حق الوکاله وکیل در این موارد، توسط قوه قضاییه به وکیل پرداخت می‌شود.

وی تاکید کرد: البته رایگان بودن وکالت به معنی کم‌گذاشتن از سوی وکلا نیست و در این وکالت، وکلا با تمام توان از موکلان دفاع می‌کنند.

 وکیل اتفاقی باید به کانون وکلا مراجعه کند

این حقوق‌دان در خصوص وکیل اتفاقی نیز اظهارکرد: گاهی در خانواده‌ای یکی از اعضای خانواده دارای تحصیلات حقوقی است و توانایی دفاع از اعضای خانواده را دارد که در اینجا فردی که تحصیلات حقوقی دارد ولی پروانه وکالت ندارد، می‌تواند برای بستگان و نزدیکان و پدر و مادر و فرزند خود وکالت کنند؛ البته این امر شرایط خاص خود را دارد.

وی با بیان اینکه متقاضی وکالت اتفاقی باید درخواست خود را به کانون وکلای محل دادگاه بدهد، تصریح کرد: البته هر فرد بیشتر از سه بار نمی‌تواند تفاضای صدور وکالت اتفاقی داشته باشد.

فتحی افزود: باید بگویم که اساسا طرح دعوا در دادگستری یا دفاع از حق مستلزم دارا بودن یک دانش حقوقی مناسب است که به علاوه وکالت در دادگاه‌ها یک فن کاربردی محسوب می‌شود. به این ترتیب شخص باید با تمرین و کسب تجربه در دادگاه‌ها برخوردار از چنین مهارتی شود.

وی با بیان اینکه وکالت مربوط به تحصیلات نیست بلکه مربوط به توان و قدرت دفاع دارد، گفت: ممکن است فردی 18 ماه کارآموزی وکالت را گذرانده باشد یا دارای تحصیلات عالیه حقوقی باشد، اما قدرت دفاع، یک فن و تخصص است که باید در طول زمان به دست آید.