چگونگی تامین دلیل در خسارت ناشی از تصادفات

سالانه حدود 800 هزار تصادف در کشور رخ می‌دهد؛ جدا از خسارت‌های جانی و نقص عضو در این تصادفات، موضوع خسارت‌های مادی در سوانح، موضوع مهمی است که اگرچه در بسیاری موارد با تراضی طرفین و پرداخت خسارت از سوی شرکت بیمه، حل و فصل می‌شود اما همچنان یکی از مهمترین موارد طرح دعوای در شوراهای حل اختلاف در سراسر  کشور است.

وقتی دو خودرو با یکدیگر تصادف می‌کنند، جدا از تعیین مقصر حادثه و نسبت دخالت عوامل مختلف در بروز سانحه، خسارت وارده به خودروی طرف مقابل باید به نحو مناسبی جبران شود. جدا از خسارت مربوط به تعمیر وسیله نقلیه، خسارت مادی ناشی از کاهش ارزش قیمت وسیله نیز باید مد نظر قرار بگیرد؛ موضوعی که در بسیاری موارد به اختلاف بین طرفین منجر شده و نیاز به رسیدگی قضایی وجود دارد. اما رسیدگی قضایی دارای یک فرآیند اداری و طولانی است که در این مدت ممکن است، اثرات ناشی از تصادف رفع و صدور حکم در آن زمان دشوار باشد. بنابراین یک مرجع قانونی باید میزان خسارت وارده را محاسبه و تا زمان صدور حکم به نفع خواهان ثبت و ضبط کند. در همین راستا، علی اصغر مهابادی، حقوقدان، در گفت‌وگو با «حمایت» به تشریح نحوه مطالبه خسارت ناشی از تصادفات و تامین دلیل خسارت‌های وارده پرداخته است.

مهابادی در ابتدا با ارائه تعریفی از «تامین دلیل» و ضرورت توجه به آن در دعاوی توضیح داد: تأمین در لغت به معنای ایمن کردن است‌، به طور کلی هر زمانی که به اسنادی در آینده نیاز داشته باشیم که ممکن است در طول زمان از بین برود، فرد خواهان می‌تواند به مراکز قضایی مراجعه کند و خواستار تامین دلیل ‌شود، به عبارت دیگر اصحاب دعوی برای اثبات یا دفاع از دعوا به آن استناد می‌کنند.  وی ادامه داد: برای مثال، در تصادف رانندگی به مدارکی استناد می‌شود که ممکن است به زودی بر طرف شود، فرد از دادگاه تقاضای کارشناس می‌کند و کارشناس با صورت جلسه کردن مدارک موجود که در حال از بین رفتن است، آن را در اختیار خواهان قرار می‌دهد تا در جلسات آینده دادگاه به آن استناد کند. این حقوقدان با اشاره به اینکه مرجع صالح برای درخواست تامین دلیل، مطابق ماده 149، دادگاه حقوقی است، گفت این در حالی است که مطابق بند ب ماده 9 قانون شوراهای حل اختلاف مصوب 18 تیر سال 1387‌، مرجع صالح «شورای حل اختلاف» شناخته شد و افرادی که خواهان تامین دلیل هستند باید به شورای حل اختلاف مراجعه کنند؛ حتی اگر لازم باشد سند نهایی در دادگاه مطرح شود.وی خاطرنشان کرد: تامین دلیل با نظر کارشناسی صورت می‌گیرد.

   نحوه درخواست تامین دلیل

مهابادی تصریح کرد: زمان درخواست تامین دلیل می‌تواند قبل از اقامه دعوا یا در حین رسیدگی باشد و می‌تواند کتبی یا شفاهی باشد ، این در حالی است که باید مشخصات درخواست‌کننده در ستون«خواهان»، مشخصات طرف مقابل در ستون‏ «خوانده» و موضوع تامین دلیل در ستون «خواسته» و در قسمت شرح دادخواست نیز  اوضاع و احوالی که موجب درخواست تأمین دلیل شما شده را اشاره کرده و از دادگاه‏ درخواست جمع ‏آوری و تامین دلیل می‏کند‌.

وی افزود: نوشتن  مشخصات متقاضی، مشخصات طرف مقابل درخواست، موضوع دعوایی که برای اثبات آن درخواست تأمین دلیل شده و اوضاع و احوال ایجاب کننده درخواست تأمین الزامی است.

این استاد دانشگاه اظهار کرد: درخواست تامین دلیل‌، غیر‌مالی محسوب می‌شود و هزینه آن به تناسب نوع دعوی از 200 هزار ریال تا یک میلیون ریال است و در صورت کارشناسی‌، دستمزد کارشناس نیز جداگانه به صندوق دادگستری واریز می‌شود.

  برگه کروکی عدم سازش برای مراجعه به مرجع قضایی

این حقوقدان خاطرنشان کرد: در بیشتر موارد و تصادف‌های داخل  شهری از برگه‌ کروکی سازش استفاده می‌شود، وقتی تصادف خسارتی رخ می‌دهد و دو طرف می‌پذیرند که چه کسی مقصر است در صورتی که مدارک هر دو طرف (گواهینامه – کارت خودرو – کارت بیمه شخص ثالث و برگه معاینه فنی) کامل بود، برگ کروکی سازش می‌گیرند و می‌توانند با این اسناد  به بیمه مراجعه کنند.

وی درباره زمانی که دو طرف تصادف پذیرای مقصر اصلی نیستند، نیز خاطرنشان کرد: کروکی عدم سازش در مورد تصادف‌های جرحی و فوتی و زمانی که طرفین در تصادف به سازش نمی‌رسند استفاده می‌شود چون نیاز به مراجعه به مراجع قضایی است اگر هم مدارک تان ناقص باشد، کروکی، این مدلی تنظیم می‌شود.

مهابادی درباره نحوه شکایت در زمان نداشتن کروکی نیز توضیح داد: در این زمان نیز می‌توان از شورای حل اختلاف تقاضای کارشناس کرد و با داشتن مدارک خودرو، کارشناس تصادف را صورت جلسه خواهد کرد و به آن رسیدگی می‌کند.

این حقوقدان با اشاره به اینکه نظر کارشناسان نیز قابل اعتراض است، افزود: در صورتی که افراد احساس می‌کنند نظر کارشناس خلاف واقع است می‌توانند نسبت به آن اعتراض کنند و پس از آن اعتراض در شورای کارشناسی مطرح خواهد شد و نتیجه آن اعلام می‌شود.

وی اضافه کرد: زمانی که تأمین دلیل مبنای حکم باشد، عضو مجری قرار موظف است فقط آنچه را که مورد نظر متقاضی است نه بیشتر و نه کمتر ، صورت‌برداری کند.

مهابادی بیان کرد: اگر موضوع اجرای قرار صورت‌برداری از اسناد معینی باشد، حق ندارد علاوه بر آن اسناد از سندهای دیگر که مورد تقاضا نیستند صورت‌برداری کند، گاهی ممکن است تقاضای تامین دلیل همزمان برای چند دلیل باشد، مثلا تصادفی واقع و خسارتی به اتومبیل وارد شده است، در این مورد متقاضی می‌تواند از دادگاه تقاضای تامین دلیل برای «شهادت شهود»، «معاینه محل» و «جلب نظر کارشناس» کند.

این حقوقدان تصریح کرد: به موجب قانون، هر گاه قرار تامین صادر شود مجریان تامین دلیل شامل دادرس علی‌البدل و مدیر دفتر دادگاه خواهند بود اما در مواردی که تامین دلیل، مبنای صدور حکم باشد، مجری تامین، قاضی صادرکننده رای است.