رای وحدت رویه شماره 750 هیات عمومی دیوان عالی کشور با موضوع صلاحیت دبیرخانه هیات موضوع ماده واحده قانون تعیین تکلیف اراضی

رأی وحدت رویه شماره 750 هیأت عمومی دیوان عالی کشور با موضوع: صلاحیت دبیرخانه هیأت موضوع ماده واحده قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی موضوع ماده 56 قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها و مراتع در رسیدگی به پروندههایی که در مرجع قضایی مطرح گردیده و منتهی به صدور رأی قطعی نشده باشد

4/8/1395 9444/152/110شماره

مدیرعامل محترم روزنامه رسمی کشور

گزارش پرونده وحدت رویه ردیف 32/94 هیأت عمومی دیوان عالی کشور با مقدمه مربوط و رأی آن به شرح ذیل تنظیم و جهت چاپ و نشر ایفاد میگردد.

معاون قضائی دیوان عالی کشور ـ ابراهیم ابراهیمی

مقدمه

جلسة هیأت عمومی دیوان عالی کشور در مورد پروندة وحدت رویة ردیف 32/94 رأس ساعت 30:8 روز سهشنبه مورخ 1395/5/5 به ریاست حضرت حجتالاسلاموالمسلمین جناب آقای حسین کریمی رئیس دیوانعالیکشور و باحضور حضرت حجتالاسلاموالمسلمین جناب آقای سید احمد مرتضوی مقدم نمایندة دادستان کل کشور و شرکت جنابان آقایان رؤسا٬ مستشاران و اعضای معاون کلیة شعب دیوانعالیکشور٬ در سالن هیأت عمومی تشکیل شد و پس از تلاوت آیاتی از کلام االله مجید و قرائت گزارش پرونده و طرح و بررسی نظریات مختلف اعضای شرکتکننده در خصوص مورد و استماع نظریة نمایندة دادستان محترم کل کشور که به ترتیب ذیل منعکس میگردد٬ به صدور رأی وحدت رویة قضایی شمارة 750 ـ 1395/5/5 منتهی گردید.

الف: گزارش پرونده

احترامًا معروض میدارد: بر اساس گزارش9012/8046/6ـ1394/8/3 آقای رئیس حوزة قضایی استان مرکزی٬ از شعبة سی و چهارم و چهلم دیوان عالی کشور٬ طی پروندههای کلاسة 700345 و700704 در مورد مرجع صالح رسیدگی کننده به دعاوی اشخاص به طرفیت ادارة منابع طبیعی به خواستة احراز مالکیت٬ با اختلاف استنباط از مقررات قانون افزایش بهرهوری بخش کشاورزی و منابع طبیعی و قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر...٬ آراء متفاوت صادر شده است که خلاصة جریان هر کدام از آنها به شرح ذیل منعکس میشود:

1 .به دلالت محتویات پروندة 700345 شعبة سی و چهارم دیوان عالی کشور٬ شعبة هفتم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان اراک طی پروندة کلاسة 354ـ7 در خصوص دعوای آقای نعمتاالله... به طرفیت ادارة منابع طبیعی شهرستان تفرش به خواستة احراز مالکیت نسبت به پلاک ثبتی 229 واقع در بخش 6 دهستان فراهان تفرش که در تاریخ 1393/5/27 اقامه شده است٬ به موجب دادنامة شمارة 385ـ1394/5/14 به استناد تبصرة (اصلاحی 1394/2/1 (مادة 9 قانون افزایش بهرهوری بخش کشاورزی و منابع طبیعی قرار عدم صلاحیت به اعتبار صلاحیت هیأت موضوع ماده واحدة قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی موضوع اجرای مادة 56 قانون جنگلها و مراتع شهرستان تفرش صادر و پرونده را برای تشخیص صلاحیت به دیوان عالی کشور ارسال نموده که پس از وصول و ثبت در دبیرخانة دیوان عالی کشور به این شعبه ارجاع گردیده است٬ که هیأت شعبه پس از قرائت گزارش عضو ممیز و بررسی اوراق پرونده طی دادنامة شمارة 1004ـ 1394/7/٬8 چنین رأی داده است:

«نظر به اینکه بنا به حکم مقرر در مادة 26 قانون آیین دادرسی ... در امور مدنی مناط صلاحیت تاریخ تقدیم دادخواست است و در زمان تقدیم دادخواست خواهان (1393/6/22 (طبق تبصرة 1 مادة 9 قانون افزایش بهرهوری بخش کشاورزی و منابع طبیعی٬ دادگاه صالح برای رسیدگی به دعوی بوده و با عنایت به اینکه اصلاح عبارت «ظرف مدت یک سال» در تبصرة مذکور به «ظرف مدت پنج سال پس از تصویب این قانون» طبق بند 1 مادة 45 قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر... مصوّب 1394/2/1) انتشار یافته در روزنامة رسمی مورخ 1394/2/30 (با توجه به عطف به ماسبق نشدن قانون و لحاظ مقررات مادة 4 قانون مدنی نسبت به دعاوی که مقدم بر لازمالاجرا شدن آن قانون اقامه گردیده از حیث صلاحیت مرجع رسیدگی اثر ندارد و صلاحیت ایجاد شده برای دادگاه را از بین نمیبرد؛ بنابراین قرار عدم صلاحیت ذاتی مورد اشاره در فوق با قانون انطباق ندارد و شایستة تأیید نیست؛ مستنداً به مادة 28 قانون آیین دادرسی ... در امور مدنی نقض و پرونده برای رسیدگی به دادگاه اعاده میگردد.»

2 .طبق محتویات پروندة کلاسة 700404 شعبة چهلم دیوان عالی کشور٬ آقای اسماعیل... در تاریخ 1393/12/28 دادخواستی به طرفیت ادارة منابع طبیعی شهرستان شازند به خواستة احراز مالکیت نسبت به پلاک 24/2 بخش 1 جاپلق روستای برج چشمه محمود شهرستان شازند مقوم به پنجاه و یک میلیون ریال و هزینههای دادرسی به متراژ 6828 مترمربع تقدیم دادگستری شهرستان اراک نموده که به شعبة هفتم دادگاه عمومی حقوقی ارجاع و شعبة مذکور طی دادنامة شمارة 396ـ1394/5/14 به استناد بند 1 مادة 45 قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر و ارتقاء نظام مالی کشور مصوّب 1392/2/1 که مهلت اعتراض مقرر در تبصرة 1 مادة 9 قانون افزایش بهرهوری کشاورزی و منابع طبیعی را از یک سال به پنج سال افزایش داده و با تصویب قانون مذکور صلاحیت ذاتی مرجع رسیدگی به موضوع تغییر داده شده و نظر به اینکه قانون اصلاحی از قوانین شکلی بوده و عطف به ماسبق میشوند واز سوی دیگر قانون جدید موجد حقوقی برای خواهانها و معترضین به اجرای ملی شدن اراضی است٬ با نفی صلاحیت از دادگاه و اعلام صلاحیت هیأت موضوع ماده واحدة قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی موضوع اجرای مادة 56 قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها و مراتع مستقر در شهرستان شازند٬ پرونده را برای تعیین صلاحیت به دیوان عالی کشور ارسال نموده که به این شعبه ارجاع شده است و هیأت شعبه پس از قرائت گزارش عضو ممیز و ملاحظة اوراق پرونده٬ در خصوص تعیین صلاحیت مشاوره نموده طی دادنامة شمارة 1315ـ1394/7/6 چنین رأی می دهد:

«با عنایت بر اینکه طبق بند الف مادة 45 قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر و ارتقای نظام مالی کشور مدت مذکور در تبصرة یک مادة 9  قانون افزایش بهرهوری بخش کشاورزی و منابع طبیعی مصوّب 1389 از یک سال به پنج سال افزایش یافته است و خواهان خواستة خود را در ظرف مقرر قانونی پنج سال تقدیم نموده است بنابراین براساس تبصرة یک مادة 9 افزایش بهرهوری رسیدگی به موضوع در صلاحیت هیأت موضوع ماده واحدة تعیین تکلیف اراضی اختلافی میباشد لذا در اجرای مادة 28 قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی با تأیید نظریة دادگاه عمومی حقوقی شهرستان اراک و اعلام صلاحیت مرجع اخیرالذکر مستقر در شهرستان شازند تعیین تکلیف می گردد.»

بنابراین چون از شعب سی و چهارم و چهلم دیوان عالی کشور٬ طبق دادنامههای صادر شده به شرح بالا٬ با اختلاف استنباط از تبصرة یک مادة 9 قانون افزایش بهرهوری بخش کشاورزی و منابع طبیعی مصوّب 1389 و بند یک مادة 45 قانون رفع موانع تولید رقابت پذیر و ارتقای نظام مالی کشور مصوّب 1394/2/1 آراء متهافت صادر شده است؛ لذا مستنداً به مادة 471 قانون آیین دادرسی در امور کیفری مصوّب 1392 طرح موضوع را برای صدور رأی وحدت رویة قضایی تقاضا دارد.

معاون قضایی دیوان عالی کشور ـ حسین مختاری

ب: نظریة نمایندة دادستان کل کشور

«قانونگذار در مادة 45 قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر در حقیقت مهلت یک ساله موضوع مادة 9 قانون افزایش بهرهوری بخش کشاورزی را با همان شرایط مذکور در مادة اخیرالذکر به مدت پنج سال افزایش داده است و اعتراض ذینفع چه به صورت طرح دعوی اثبات مالکیت چه در قالب اعتراض به ثبت مالکیت دولت میبایست در هیأت موضوع ماده واحدة قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی موضوع اجرای مادة 56 قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها و مراتع رسیدگی شود٬ لذا رأی شعبة محترم چهلم دیوان عالی کشور صائب و قابل تأیید است.»

ج: رأی وحدت رویة شمارة 750ـ 1395/5/5 هیأت عمومی دیوان عالی کشور بر اساس تبصرة یک مادة 9 قانون افزایش بهرهوری بخش کشاورزی و منابع طبیعی مصوّب 1389/4/23» اشخاص ذینفع که قب ًلا به اعتراض آنان در مراجع ذیصلاح اداری و قضایی رسیدگی نشده باشد٬ میتوانند ظرف مدت یک سال پس از لازمالاجرا شدن این قانون نسبت به اجرای مقررات اعتراض و آن را در دبیرخانة هیأت موضوع ماده واحدة قانون تعیین تکلیف اراضی اختلافی موضوع مادة 56 قانون حفاظت و بهرهبرداری از جنگلها و مراتع مصوّب 1367/6/29 شهرستان مربوط ثبت نمایند...» و مطابق بند 1 مادة 45 قانون رفع موانع تولید رقابتپذیر و ارتقاء نظام مالی کشور مصوّب 1394/2/1 عبارت «ظرف مدت یک سال» در تبصرة یک مادة 9] قانون افزایش بهرهوری بخش کشاورزی و منابع طبیعی مصوّب 1389/4/23 [به «ظرف مدت 5 سال پس از تصویب این قانون» اصلاح شده است.

بنابراین٬ مستفاد از تبصرة اصلاحی مورد اشاره٬ صلاحیت هیأت موضوع ماده واحدة یادشده پس از انقضاء یکسال نیز استمرار یافته است و با استمرار صلاحیت هیأت مزبور از تاریخ تصویب قانون اخیرالّذکر تا انقضای پنج سال رسیدگی به پروندههایی که ظرف مدت مذکور در مرجع قضایی مطرح گردیده و منتهی به صدور رأی قطعی نشده باشد٬ در صلاحیت هیأت یادشده خواهد بود.

بنابراین٬ رأی شعبة چهلم دیوان عالی کشور که با این نظر انطباق دارد٬ به اکثریت آراء صحیح و قانونی تشخیص داده میشود. این رأی طبق مادة 471 قانون آیین دادرسی کیفری مصوّب 1392/12/4 در موارد مشابه برای شعب دیوان عالی کشور٬ دادگاهها و سایر مراجع اعم از قضایی و غیر آن لازمالاتباع است.

هیأت عمومی دیوان عالی کشور