از حقوق اداری چه می دانیم؟

حقوق اداری به عنوان شاخه‌ای از حقوق عمومی داخلی، به مجموعه‌ قواعد حقوقی اطلاق می‌شود که حقوق و تکالیف سازمان‌های اداری دولت، خصوصاً سازمان‌های اجرایی آن و روابط آنها با مردم را تعیین می‌کند.

حقوق اداری ناظر بر برخی فعالیت‌های سازمان‌های اداری است و شامل فعالیت‌های سیاسی، قضایی و قانونگذاری سازمان‌ها نخواهد بود. فعالیت سازمان‌های اداری به دو منظور خدمات عمومی و حفظ نظم عمومی انجام می‌شود.

الف) خدمات عمومی: نیازمندی‌هایی که با تصمیم دولت‌مردان در برهه‌ای از زمان از طریق سازمان‌های عمومی یا دولتی برآورده می‌شود. ب) حفظ نظم عمومی: این مهم بر عهده پلیس اداری است که خود دارای دو مفهوم عمومی و اختصاصی است.

نهاد دولتی پلیس اداری عمومی، سه وظیفه عمده را بر عهده دارد که شامل امنیت عمومی، آسایش عمومی و بهداشت عمومی است. امنیت عمومی به ‌اقدامات دولت به‌منظور حفظ تمامیّت ارضی کشور، برقراری نظم و... گفته می‌شود. آسایش عمومی، جلوگیری از ناهنجاری‌های اجتماعی، مزاحمت‌ها و ... را شامل می‌شود. بهداشت عمومی نیز اقدامات دولت برای بهبود وضع زندگی و سلامتی آحاد مردم است.

فعالیت‌ها و وظایف پلیس اداری اختصاصی، مختص فعالیت‌هایی است که نیاز به آن فعالیت‌ها، در دهه‌های اخیر احساس شده است. مثل پلیس زیبایی شهر، پلیس ساختمان‌ها و پلیس حفظ آثار باستانی.

 در تعریف سازمان‌های اداری نیز باید گفت با توجه به اینکه سازمان‌های اداری، دارای شخصیت حقوقی هستند و شخصیت حقوقی به معنای توانایی دارا شدن حقوق و تکالیف و توانایی اجرای آن است، لذا به طور مستقل و صرف‌نظر از تشکیل‌دهند‌گان آن، اشخاص حقوقی را می‌توان به دو دسته اشخاص حقوقی حقوق خصوصی و اشخاص حقوقی حقوق عمومی تقسیم کرد که از جهت منشأ پیدایش و هدف و مقررات حاکم بر آنها با یکدیگر متفاوت است. از جمله اشخاص حقوقی حقوق خصوصی می‌توان به شرکت‌های تجاری و مؤسسات غیرتجاری اشاره کرد.

اشخاص حقوقی حقوق عمومی را نیز با توجه به مشخصات آن می‌توان به بخش‌هایی تقسیم کرد؛ سازمان‌های مرکزی کشور؛ که ارکان اصلی نظام هستند و در رأس آنها دولت قرار دارد و بر کل کشور اعمال قدرت می‌کنند. شوراهای محلی؛ که شهرداری‌ها نمونه بارز آن بوده و دارای استقلال مالی است.

سازمان‌های فنی - تخصصی؛ که شامل شرکت‌های دولتی و مؤسسات عمومی است و اهداف دولت را پیگیری کرده و تحقق می‌بخشند.

نهادها و مؤسسات عمومی غیر دولتی؛ که شامل بنیاد مستضعفان، هلال‌احمر، کمیته امداد، بنیاد شهید، بنیاد مسکن، کمیته ملی المپیک، بنیاد 15 خرداد، سازمان تبلیغات اسلامی و سازمان تأمین اجتماعی است.

سایر اشخاص حقوق عمومی با وضعیت خاص؛ مثل کانون وکلا که ماهیتا خصوصی است اما دارای مزایای اشخاص حقوق عمومی است.

از دیگر مباحث حقوق اداری، بحث حقوق استخدامی است که در آن، مباحث تعریف مستخدم، انواع مستخدمین دولت؛ مثل مستخدم رسمی، خرید خدمتی، روز مزد، و شرایط آنها آمده است همچنین در مورد طبقه‌بندی مشاغل، و حالات استخدامی؛ مثل حالت اشتغال، خدمت آزمایشی، بازنشستگی، استعفا و ... بحث می‌کند.

یکی دیگر از مباحث حقوق استخدامی حقوق و مزایای مستخدمین دولت است که عمده‌ترین آنها، حقوق ماهانه، فوق‌العاده‌ها و مزایای مختلف، حقوق بازنشستگی، حقوق از کارافتادگی است.