نکات کلیدی در تنظیم قراردادها

قرارداد به توافق بین دو یا چند شخص برای ایجاد آثار حقوقی و به عنوان یکی از متداول‌ترین شیوه‌های توزیع و جابجایی ثروت در جامعه تلقی می‌شود.

 رعایت نکات ذیل در تنظیم و نگارش انواع قراردادها ضروری است و باید رعایت شود.

 ذکر نام یزدان پاک، در صدر و شروع قرارداد؛ درج عنوان قرارداد (مبایعه‌نامه، اجاره‌نامه، مشارکت در ساخت و غیره)؛ درج عنوان توصیفی قرارداد (مبایعه‌نامه آپارتمان تجاری)؛  ذکر صیغه عقد (اَلعقود تابعَة لِلقصود، اَلمُومِنون عِندَ شروطِهِم، یا اَیُّهَا الذَّینَ آمَنوا اوفوا بِالعقود) و ذکر عنوان طرفین قرارداد (فروشنده و خریدار، مؤجر و مستأجر و غیره)؛ ذکر سِمَت حقوقی متعاملان (وکالتاً، اصالتاً، قیمومتاً، ولایتاً و فضولتاً)؛ موضوع قرارداد؛ ذکر مبلغ قرارداد با دقّت و حوصله (ثمن، قرض‌الحسنه، مال‌الاجاره، و...) هم به صورت عدد و هم به صورت حروف و تعیین شیوه پرداخت در قرارداد و تعریف و تعیین شروط و تعهّدات، در همه قراردادها مهم و ضروری است.

از جمله موارد دیگری که رعایت آن در قراردادها ضروری است، می‌توان به تعیین محل و چگونگی جبران خسارت؛  تعیین مرجع حل اختلاف (از طریق داوری و حَکَمیّت یا از طریق کمیته حل اختلاف)؛ تعیین نوع تضمینات؛ در صورت عدم  انجام تعهّدات (اسناد تعهدآور)؛ کیفیّت و چگونگی بایگانی و نگهداری اسناد و مدارک؛ تعیین کیفیّت تحویل و تسلیم  مورد قرارداد؛ تعیین وضعیّت تصرّف کنونی ملک؛ تعیین تکلیف خیارات؛ کیفیّت خاتمه قرارداد در صورت بروز حوادث و اختلاف (از طریق اقاله، فسخ، انحلال، انفساخ، و غیره)؛ تعیین تکلیف ادّعاهای احتمالی در خصوص موضوع قرارداد و تعیین تکلیف وضعیّت چک‌های صادره در صورت عدم موجودی اشاره کرد.

برای تنظیم یک قرارداد همچنین باید نسبت به تعیین تکلیف ادّعاهای احتمالی معارض یا معارضان و نیز  تعیین تکلیف کشف فساد در حین یا پس از انجام معامله همچنین  نگارش و تنظیم قرارداد بدون عجله، شتاب و با خطّ خوش؛  توجّه  به حقّ ریشه و حقّ رعیّتی مستتر در اسناد و املاک  و حفظ آن توجه داشت و آن را لحاظ کرد. چنانچه ملک از حقّ ارتفاق (حقّی است برای شما در ملک دیگری)، برخوردار باشد، هنگام انجام معامله و تنظیم قرارداد، توجّه و لحاظ شود. هر گونه توافقی را (ولو به صورت شفاهی باشد)، در قرارداد عیناً درج و ذکر کنید و هرگز شرطی را شفاهاْ توافق نکنید و اگر چنین کردید، انتظار اجرای آن را نداشته باشید. استفاده از عبارت اقاله برای بر هم زدن قرارداد به جای عبارت فسخ، ضروری است همچنین در صورتی که متعاملین از نعمت سواد خواندن و نوشتن محروم هستند، متن قرارداد به صورت شمرده و قابل فهم باید برای آنان قرائت و تفهیم شود.

اگر قرارداد تنظیمی در چند صفحه باشد، حتماً تمام صفحات را با دقّت مطالعه، تفکّر و سپس امضا کنید.  همچنین تعیین تکلیف قَبض و اِقباض مورد معامله؛ تعیین تکلیف وام؛ تعیین تکلیف موعد انتقال قطعی سند و انتخاب دفترخانه اسناد رسمی جهت نقل و انتقال سند؛ تعیین تکلیف وکالت‌های مورد نیاز برای ادامه وکالت؛ تعیین تکلیف حقوق ارتفاقی؛  مدّ نظر داشتن مؤلّفه هارد شیپ (شرط مذاکره مجدّد)؛ درج و ذکر موادّ و مفادّ قوانین مرتبط با موضوع قرارداد، مثل مفادّ قوانین زمین شهری، شهرداری، اداره ثبت، مدنی، تجارت، کار، تأمین اجتماعی، مالک و مستأجر، قانون تَمَلُّک اراضی توسّط ارگان‌های دولتی، و غیره؛ تنظیم صورت‌جلسات در ضمن یا پس از قرارداد و  زیر بار توافقات غیر معقولانه، جانبدارانه و غیر قانونی نرفتن، ضروری است.