حقوق اقلیت های دینی در قانون اساسی

اقلیت‌های دینی که بخشی از جامعه آماری کشور ما را تشکیل می‌دهند به عنوان تبعه ایران در کنار سایر هموطنان ایرانی خود، حقوق و تکالیفی دارند و مسأله رعایت حقوق اقلیت‌ها و تبعیض قائل نشدن نسبت به آنها، از جمله اموری است که امروزه مورد توجه قرار گرفته است زیرا داشتن عقیده و مذهب از حقوق مسلمی است که در اعلامیه جهانی حقوق بشر نیز مورد تاکید قرار گرفته و ادیانی که قانون اساسی کشور ما به رسمیت شناخته‌اند، حقوقی دارند.

سه ویژگی اساسی برای اقلیت‌ها وجود دارد. این افراد باید از لحاظ تعداد کم باشند، حاکمیت را در دست نداشته باشند، تفاوت نژادی، ملی، فرهنگی، زبانی یا مذهبی داشته و البته این افراد باید اتباع یک کشور نیز باشند.

در ابتدا باید به این نکته اشاره کرد که با تأکید نهادهای بین‌المللی بر رعایت حقوق اقلیت‌ها، عضویت ایران در منشور ملل متحد، میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی، کنوانسیون بین‌المللی منع و مجازات ژنو، کنوانسیون رفع تبعیض نژادی و... موجب تعهدآور شدن الزامات این کنوانسیون‌ها برای کشور ما نیز شده و طبق ماده 9 قانون مدنی، مقررات عهودی که بر طبق قانون اساسی بین دولت ایران و سایر دول منعقد شده باشد، در حکم قانون است.

در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران طبق اصول 13 و 14، ایرانیان زرتشتی، کلیمی و مسیحی، تنها اقلیت‌های دینی شناخته می‌شوند که در حدود قانون، در انجام مراسم دینی خود آزادند و در احوال شخصیه و تعلیمات دینی، بر اساس آیین خود عمل می‌کنند. در اصل 14 قانون اساسی نیز آمده است که دولت جمهوری اسلامی ایران و مسلمانان موظفند نسبت به افراد غیر‌مسلمان با اخلاقی حسنه، قسط و عدل اسلامی عمل کرده و حقوق انسانی آنها را رعایت کنند. این اصل برای کسانی معتبر شناخته شده است که ضد اسلام و جمهوری اسلامی ایران توطئه و اقدام نکنند.

پیش از این اصل، قانون اساسی در اصل یازدهم، مسلمانان را یک ملت واحد دانسته و بین اهل سنت و شیعیان تمایزی قائل نشده است. طبق اصل 11 قانون اساسی، همه مسلمانان یک امت هستند و دولت جمهوری اسلامی موظف است سیاست کلی خود را بر پایه ائتلاف و اتحاد ملل اسلامی قرار دهد و بکوشد تا وحدت سیاسی، اقتصادی و فرهنگی جهان اسلام تحقق یابد.

قانون اساسی در ادامه در اصل 12 بر حقوق اهل سنت تاکید کرده و آورده است: دین رسمی ایران، اسلام و مذهب آن شیعه جعفری اثنی‌عشری است و این اصل الی‌الابد غیرقابل تغییر است و مذاهب دیگر اسلامی، اعم از حنفی، شافعی، مالکی، حنبلی و زیدی دارای احترام کامل هستند و پیروان این مذاهب در انجام مراسم مذهبی، طبق فقه خودشان آزادند و در تعلیم و تربیت دینی و احوال شخصیه (ازدواج، طلاق، ارشاد و وصیت) و دعاوی مربوط به آن، در دادگاه‌ها رسمیت دارند و در هر منطقه‌ای که پیروان هر یک از این مذاهب اکثریت داشته باشند، مقررات محلی در حدود اختیارات شوراها بر طبق آن مذهب خواهد بود. در اصل 13 قانون اساسی به آزادی انجام مراسم مذهبی تصریح شده و عملاً نیز پیروان این سه دین با داشتن کلیساها، کتیبه‌های متعدد و آتشکده‌ها، مراسم و آیین مذهبی خود را به پا می‌دارند. طبق اصل 26 قانون اساسی اقلیت‌های دینی می‌توانند مطابق ضوابط دارای انجمن و جمعیت باشند.

احوال شخصیه شامل ازدواج، طلاق، ارث و وصیت است که در این موارد، اقلیت‌های دینی، طبق مقررات مربوط به مذاهب خودشان عمل می‌کنند و حتی اگر دعوا و مسأله‌ای در دادگاه‌های ایران مطرح باشد، قاضی دادگاه طبق قواعد مسلمه مذهبی آنها، موضوع را فیصله می‌دهد.