رای شماره 580 مورخ 1398 03 28 هیات عمومی دیوان عدالت اداری

رأی شماره 580 مورخ 1398/3/28 هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

دریافت شهریه دروس جبرانی در دوره‌های روزانه مغایر با قانون است

تاریخ دادنامه: 28/3/1398       شماره دادنامه: 580      شماره پرونده: 97/2885

مرجع رسیدگی: هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

شاکی: آقای مزدک نصوری

موضوع شکایت و خواسته: ابطال تبصره 1 ماده 12 آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته دانشجویان ورودی سال 1397 و مابعد مصوب شورای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی مورخ 30/5/1397

گردش‌کار: شاکی به موجب دادخواستی ابطال تبصره 1 ماده 12 آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته دانشجویان ورودی سال 1397 و مابعد مصوب شورای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی مورخ 30/5/1397 را خواستار شده و در جهت تبیین خواسته اعلام کرده است که:

«ریاست محترم دیوان عدالت اداری

با سلام و احترام به استحضار می‌رساند شورای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی در راستای آیین‌نامه یکپارچه دوره تحصیلی کارشناسی ارشد ویژه دانشگاه‌های سطح یک و سطح دو دولتی مصوب شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری مبادرت به تصویب آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناس ارشد ناپیوسته دانشجویان ورودی سال 1397 و مابعد در تاریخ 30/5/1397 نموده‌اند. بنا به مفاد تبصره 1 ماده 12 این آیین‌نامه در خصوص دروس جبرانی مقرر گردیده تا هزینه‌ای طبق تصمیم و تعرفه هیأت امناء دانشگاه از دانشجویان دریافت شود. این در صورتی است که به موجب مفاد ماده 7 همین آیین‌نامه و با توجه به بند 3 اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، از جمله وظایف اصلی دولت جمهوری اسلامـی آموزش رایگان در تمام سطوح و تسهیل و تعمیم آموزش عالی است و با این شرایط مفاد تبصره 1 ماده 12 آیین‌نامه در تعارض با قوانین مارالذکر قرار دارد و نباید از دانشجویان دولتی دوره روزانه برای هیچ واحد درسی و حتی دروس جبرانی، هزینه‌ای اخذ گردد. در نهایت صدور حکم بر ورود شکایت به شرح خواسته مورد استدعاست.»

متن مقرره مورد اعتراض به شرح زیر است:

«آیین‌نامه آموزشی

دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته دانشجویان ورودی سال 1397 و مابعد مصوب شورای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی مورخ 30/5/1397

ماده12ـ تعداد واحدهای دروس جبرانی * به تشخیص گروه آموزشی حداکثر 12 واحد است.

تبصره1: کسب نمره قبولی 12 در دروس جبرانی، الزامی است ولی نمره مذکور در میانگین نیمسال و کل دانشجو  محاسبه نمی‌شود و هزینه این دروس طبق تصمیم و تعرفه مصوب هیأت امناء دانشگاه از دانشجو دریافت می‌شود.»

در پاسخ به شکایت مذکور، مشاور رئیس و مدیر امور حقوقی دانشگاه شهید بهشتی به موجب لایحه شماره 232/340/ص ـ 18/12/1397 توضیح داده است که:

«رئیس محترم هیأت عمومی دیوان عدالت اداری

با سلام

احتراماً بازگشت به ابلاغیه واصله از آن مرجع در خصوص دادخواست آقای مزدک نصوری علیه دانشگاه با موضوع درخواست صدور حکم ابطال تبصره 1 ماده 12 آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته دانشجویان ورودی سال 1397 و مابعد، مصوب شورای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی (موضوع پرونده شماره 9709980905801819 به کلاسه 9702885) موارد زیر به استحضار می‌رسد:

1ـ همان گونه که مستحضرید دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی پژوهشی و فناوری از حیث مسائل آموزشی، تابع مقررات مصوب و ابلاغی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری می‌باشند. بر این اساس، آیین‌نامه حاکم بر تعیین وضعیت دروس جبرانی، «آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته» مصوب 4/7/1394 شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی وزارت علوم برای دانشجویان ورودی 1394 و بعد از آن است. در آیین‌نامه مذکور در خصوص دروس جبرانی به موارد ذیل اشاره شده است:

1ـ1ـ بند 17 ماده2: تعریف درس جبرانی، درسی است که به تشخیص گروه آموزشی گذراندن آن برای رفع کمبود دانش یا مهارت دانشجوی ضروری است.

1ـ2ـ تبصره1 ماده 9: کسب نمره قبولی 12 در دروس جبرانی، الزامی است ولی نمره مذکور در میانگین نیمسال و کل دانشجو محاسبه نمی‌شود و هزینه این دروس طبق تعرفه مصوب هیأت امناء مؤسسه از دانشجو دریافت می‌شود.

همان گونه که ملاحظه می‌شود، آیین‌نامه صدرالاشعار تشخیص گذراندن دروس جبرانی را بر عهده گروه تخصصی مربوطه و در راستای تقویت دانش یا مهارت دانشجویان قرار داده است و تعیین هزینه این گونه دروس را نیز به هیأت امنای دانشگاه‌ها واگذار نموده است، بنابراین شورای آموزشی دانشگاه در این خصوص صرفاً به تکلیفی که از سوی آیین‌نامه وزارتی پیش‌بینی شده عمل نموده و تعیین شهریه را با تصویب هیأت امنا قابل دریافت دانسته است.

لازم به یادآوری است که «آیین‌نامه دوره‌های تحصیلی کاردانی/ کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی (ویژه دانشگاه‌های سطح 1 و 2 دولتی)» مصوب جلسه شماره 889 ـ 30/10/1396 شورای عالی برنامه‌ریزی آموزشی که مورد استناد شاکی قرار گرفته است، در خصوص دروس جبرانی ساکت است و با عنایت به اینکه مطابق فراز آخر آیین‌نامه اخیر «تمام آیین‌نامه‌ها و بخشنامه‌های مغایر با آن لغو و بلااثر اعلام می‌شود»، در بخش مربوط به دروس جبرانی، آیین‌نامه سال 1394 به دلایل عدم مغایرت با آیین‌نامه سال 1397 همچنان معتبر و لازم‌الاجراست.

2ـ شاکی در متن دادخواست به اصل سوم قانون اساسی استناد کرده است و آیین‌نامه مصوب شورای آموزشی دانشگاه را مغایر بند (3) اصل سوم دانسته و تقاضای ابطال آن را کرده‌اند. با این حال، بند (3) اصل سوم در خصوص آموزش عالی، تنها ناظر به تسهیل و تعمیم آموزش عالی است، برخلاف «آموزش و پرورش و تربیت بدنی» که بند (3) اصل سوم بر رایگان بودن آن تأکید نموده است. به این جهت نیز شاکی نتوانسته است «مخالفت» مصوبه دانشگاه را با قوانین مربوطه اثبات نماید.

3ـ ماده 1 قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور، دانشگاه‌ها را از حیث مسائل مالی معاملاتی تابع آیین‌نامه خاص مصوب هیأت امنای خود دانسته است که در این راستا پیوست شماره یک آیین‌نامه مالی معاملاتی مصوب هیأت امناء تحت عنوان «دستورالعمل انواع و نحوه وصول و مصرف درآمدهای اختصاصی» در بیان مصادیق درآمدهای اختصاصی دانشگاه‌ها، اجازه وصول درآمدهای اختصاصی ناشی از فعالیتهای آموزشی یا مواردی که به پیشنهاد مؤسسه به تصویب هیأت امنا می‌رسد ـ مشروط بر آن که در راستای سیاستها و اهداف مؤسسه باشد ـ را داده است. با عنایت به اینکه دانشگاه شهید بهشتی در زمره دانشگاه‌های برتر کشور بوده و سیاست دانشگاه پذیرش دانشجویانی است که به لحاظ دانش و مهارت در تراز دانشگاه‌های برتر و سطح یک باشند، در مواردی گذراندن دروس جبرانی برای برخی دانشجویان ضروری می‌باشد. از این حیث دریافت شهریه بابت دروس جبرانی با رعایت تشریفات فوق در زمره صلاحیتهای دانشگاه می‌باشد، همچنین لازم به یادآوری است ضرورت گذراندن دروس جبرانی در دفترچه راهنمای ثبت‌نام و شرکت در آزمون ورودی دوره‌های کارشناسی ارشد ناپیوسته سازمان سنجش آموزش کشور تحت عنوان دروس پیش‌نیاز قید شده است و از قبل در خصوص آن به دانشجویان اطلاع‌رسانی لازم صورت گرفته است.

نظر به جمیع جهات و نکات فوق و با عنایت به اینکه مصوبات این دانشگاه در چارچوب آیین‌نامه‌های حاکم و ضوابط و مقررات مصوب و ابلاغی از سوی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و در چارچوب اختیارات و صلاحیتهای قانونی آن صورت گرفته است و شاکی نیز نتوانسته است مخالفت و مغایرت صریح مصوبات شورای دانشگاه را با قوانین مربوطه اثبات نماید، صدور رأی مقتضی مبنی بر رد درخواست ایشان از آن مرجع مورد استدعاست.»

هیأت عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ 28/3/1398 با حضور رئیس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران و دادرسان شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رأی مبادرت کرده است.

رأی هیأت عمومی

با عنایت به اینکه مطابق بندهای (ح)، (ط) و (ی) ماده 20 قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب سال 1389 مقرر شده تحصیل دانشجویان روزانه در دانشگاه‌های دولتی رایگان می‌باشد و این حکم مطلق بیان شده و دلیلی بر انصراف آن از دروس جبرانی ملاحظه نمی‌شود، از طرفی طبق ماده 4 قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت مصوب سال 1384 و نیز ماده 60 قانون الحاق برخی مواد به قانون تنظیم بخشی از مقررات مالی دولت موسوم به الحاق 2 دریافت هرگونه وجهی توسط دستگاه‌های اجرایی نیاز به حکم یا اذن قانونگذار دارد، بنابراین تبصره 1 ماده 12 آیین‌نامه آموزشی دوره کارشناسی ارشد ناپیوسته دانشجویان ورودی سال 1397 مصوب مورخ 30/5/1397 شورای آموزشی دانشگاه شهید بهشتی که متضمن جواز اخذ شهریه از دروس جبرانی است، مغایر قانون و خارج از حدود اختیارات مرجع مصوب آیین‌نامه است و مستند به بند 1 ماده 12 و ماده 88 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392 ابطال می‌شود.