جرایم مرتبط با ثبت ازدواج

در خصوص ثبت نکاح جرایمی وجود دارد که به دلیل حفظ نظم عمومی، مقنن در مورد آنها اقدام به جرم‌انگاری کرده است.

ازدواج، از جمله قراردادهای تشریفاتی است. به عبارتی دو طرف باید اراده خودشان بر ازدواج را صریحا بیان کنند و این یعنی نکاح تشریفاتی دارد.

در این خصوص برای اینکه نظم حفظ شود قانونگذار اقدام به جرم‌انگاری در این خصوص کرده که یکی از این جرایم، عدم ثبت ازدواج است.

ثبت ازدواج به جهت آثار مهمی که در زندگی زوجین، فرزندان مشترک و دیگران دارد، مورد توجه قانون قرار گرفته و برای انعقاد ازدواج بدون ثبت، ضمانت اجرای کیفری در نظر گرفته شده است.

در ماده 49 قانون حمایت خانواده سال 1391 به این جرم پرداخته شده و بیان شده است: چنانچه مردی بدون ثبت در دفاتر رسمی به ازدواج دایم، طلاق یا فسخ نکاح اقدام یا پس از رجوع تا یک ماه از ثبت آن خودداری یا در مواردی که ثبت نکاح موقت الزامی است، از ثبت آن امتناع کند، ضمن الزام به ثبت واقعه، به پرداخت جزای نقدی درجه پنج یا حبس تعزیری درجه هفت محکوم می‌شود. این مجازات در مورد مردی که از ثبت انفساخ نکاح و اعلام بطلان نکاح یا طلاق استنکاف کند نیز مقرر است.

وقتی در ماده بیان شده است دفاتر رسمی، یعنی ثبت نکاح باید رسمی باشد. سند رسمی نیز در معنای خاص یعنی اسنادی که صرفاً در دفاتر اسناد رسمی ثبت شده‌اند. بنابراین ثبت کردن ازدواج در ورقه‌ها و نوشته‌ها به صورت عادی نمی‌تواند جرم را منتفی کند .

در ماده فوق، مرد را صرفاً مجرم دانسته و به عبارتی زن مجازات نمی‌شود. نظر غالبی هم وجود دارد مبنی بر اینکه عاقد را نمی‌توان طبق این ماده مجازات کرد. در ضمن، ازدواج باید به‌صورت قانونی باشد تا امکان ثبت آن وجود داشته باشد. مثلاً ازدواج خانم ایرانی با آقای خارجی بدون رعایت مقررات ماده 1060 قانون مدنی و نیز بدون رعایت مفاد آیین‌نامه زناشویی زنان ایرانی با مردان خارجی قابل ثبت نیست یا ازدواج با دختر زیر سن ازدواج نیز قابل ثبت نیست.

بنابراین آقا طبق ماده 49 قانون حمایت خانواده مجازات نمی‌شود. چون سوءنیتی از جانب مرد قابل تصور نیست و او اختیاری در عدم ثبت ازدواج نداشته است، ثبت ازدواج دایم مطلقا الزامی است و ثبت ازدواج موقت نیز در مواردی که قانون مشخص کرده، الزامی است. از این ماده شرط همزمانی ازدواج دایم و ثبت آن استنباط می‌شود، اما شرط هم‌زمانی بستن ازدواج موقت با ثبت آن، ابهام دارد. در مواردی ثبت ازدواج موقت طبق ماده 21 قانون حمایت خانواده الزامی است که این دو مورد، شامل  بارداری زوجه و توافق طرفین است.