نظریه مشورتی

چنانچه اعسار خواهان از پرداخت هزینه دادرسی پذیرفته شود یا آن که خواهان از پرداخت هزینه دادرسی معاف باشد، آیا معافیت دایم یا موقت خواهان تأثیری در پرداخت هزینه توسط خوانده محکوم‎علیه دارد؟ در صورت مثبت بودن پاسخ، نحوه وصول هزینه دادرسی قانوناً چگونه است؟ آیا محکومیت خوانده به پرداخت هزینه دادرسی در حق خواهان یا صندوق دولت موجه است؟

اولا صدور حکم اعسار خواهان از پرداخت هزینه دادرسی موجب معافیت موقت وی از پرداخت هزینه دادرسی است و در صورت صدور حکم به نفع خواهان، دایره اجرای احکام نسبت به وصول این هزینه اقدام خواهد کرد و محکوم کردن خوانده به پرداخت هزینه دادرسی در حق مدعی اعسار پیش از آن که از وی هزینه‎ای وصول شده باشد، برخلاف موازین مربوط با مسئولیت مدنی است. ثانیا معافیت از پرداخت هزینه دادرسی یا موکول کردن پرداخت آن به زمان اجرای حکم موضوع ماده 5 قانون حمایت خانواده مصوب سال 1391 به تجویز قانون و به تشخیص و دستور قاضی رسیدگی کننده است و منصرف از حکم اعسار از پرداخت هزینه دادرسی است که پس از اقامه دعوای اعسار و رسیدگی به آن صادر می‎شود. همچنین معافیت از پرداخت هزینه دادرسی موضوع تبصره ماده 5 قانون مذکور و همچنین تبصره الحاقی مورخ 18 اسفند سال 1394 به ماده 505 قانون آیین دادرسی دادگاه‎های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب سال 1379 به حکم قانون است و با توجه به اینکه اخذ هرگونه وجهی از اشخاص منوط به تصریح مقنن است، در موارد مذکور نمی‎توان با اتخاذ ملاک از ذیل بند 23 ماده 3 قانون نحوه وصول برخی از درآمدهای دولت و مصرف آن در موارد معین مصوب سال 1373 با اصلاحات بعدی، در صورت محکوم‎له واقع شدن خواهان، هزینه دادرسی را از محکوم‎علیه وصول کرد.

بند یک از شروط ضمن عقد نکاح مندرج در سند نکاحیه عبارت است از استنکاف شوهر از دادن نفقه زن به مدت 6 ماه به هر عنوان و عدم امکان الزام او به تأدیه نفقه و نیز در موردی که شوهر سایر حقوق واجبه زن را به مدت 6 ماه ایفا نکند و اجبار به ایفا هم ممکن نباشد. آیا برای تحقق شرط مذکور صرف صدور رأی از دادگاه صالح مبنی بر محکومیت زوج به پرداخت نفقه و سپس صدور اجراییه کافی است یا اینکه باید پرونده اجرایی تشکیل شده و چنانچه با وصف اقدامات اجرایی و صدور دستور جلب، استیفای محکوم‎به امکانپذیر نباشد، شرط مذکور محقق می‎شود؟ در صورت پرداخت نفقه در مرحله اجرا توسط زوج وضعیت شرط مذکور چگونه خواهد بود؟ در صورت تقسیط نفقه و عدم پرداخت تمام یا قسمتی از اقساط وضعیت شرط مذکور چگونه است؟
اولا در فرض سؤال، احراز عدم امکان الزام زوج به تأدیه نفقه موضوع بند یک سند نکاحیه مستلزم اعمال ماده 3 قانون نحوه اجرای محکومیت‎های مالی مصوب سال 1394 نیست. ثانیا پرداخت نفقه متعاقب تحقق شرط، تأثیری در حقوق زوجه ندارد. ثالثا اعسار زوج از پرداخت نفقه به مدت 6 ماه مندرج در شرط ضمن عقد تأثیری در حقوق زوجه ندارد و پس از انقضای این مدت و عدم پرداخت نفقه، آمادگی زوج برای پرداخت نفقه معوقه زوجه به صورت اقساط نیز تأثیری در حقوق زوجه ندارد.