طبق ماده 132 قانون مدنی در ارتباط با حدود اختیار مالک در استفاده از ملک خود، وی نمی‌تواند در ملک خود تصرفی کند که مستلزم تضرر همسایه شود.
این جمله کلیشه‌ای را بارها شنیده‌ایم که " چهاردیواری، اختیاری است" این به آن معنا است که در کشور ما خرید یا اجاره یک ملک احساس «چهار دیواری اختیاری بودن» به بعضی‌ها می‌دهد، اما در ست است که هر کسی وارد محدوده خانه و زندگی خویش می‌شود، اما زندگی اجتماعی افراد، جامعه را به صورت اعضای یک خانواده در می آورد که باید با هم در تعامل و ارتباط و تعاون باشند و تنها در این صورت است که آرامش بر جامعه حکمفرما می‌شود.
حدود مالکیت مالک
بر طبق اصل 40 قانون اساسی: « هیچکس نمی‌تواند اعمال حق خویش را وسیله اضرار به غیر یا تجاوز به منافع عمومی قرار دهد.» بنابراین حدود استفاده مالک از ملک خود محدود به این است که از این طریق به دیگری آسیبی نرساند. حتی در اصل آزادی نیز این قانون رعایت می‌شود، یعنی آزادی هیچگاه مطلق نیست و بهره‌مندی از آزادی در معنای آسیب رساندن به دیگران و محدود کردن آزادی آنها خلاصه نمی‌شود.
بنابراین کسی نمی‌تواند ادعا کند که در ملک خود هر کاری خواست بکند مثلا ایجاد سروصدای زیاد موجب تضییع حقوق همسایگان خواهد شد و این امر یکی از مواردی است که نشان می‌دهد چهاردیواری اختیاری نیست.
مشکلات افرادی که در آپارتمان‌ها زندگی می‌کنند نیز خود دلیلی بر صحت این ادعا است به طوری که سالها از زمان آپارتمان نشینی می‌گذرد اما مشکلات زندگی در این قبیل سکونتگاهها همچنان پابرجاست. این مشکلات به دلیل آن است که خانواده ها همچنان پیرو زندگی سنتی خود در خانه‌های حیاط دار بودند به گونه‌ای که صحبت کردن با صدای بلند، رفت و آمد در هر زمان از شبانه روز، صدای بلند تلویزیون و... را حق خود می‌دانند. چون معتقدند که چهار دیواری اختیاری است.
همانطور که می‌دانیم حق همسایه در اسلام به قدری دارای اهمیت است که در روایتی از پیامبر اکرم (ص) نقل شده است: "جبرئیل پیوسته مرا درباره همسایه سفارش می‌کرد تا جایی که گمان بردم بزودی او را ارث بر (از همسایه‌اش) خواهد کرد".
در حدیث دیگری از پیامبر (ص) نقل شده که در یکی از روزها سه مرتبه فرمود: « به خدا سوگند چنین کسی ایمان ندارد... شخصی پرسید چه کسی؟ حضرت فرمودند: کسی که همسایه او از مزاحمت او درامان نیست.»
همین‌طور در ماده 132 قانون مدنی حدود اختیار مالک در استفاده از ملک خود بدین ترتیب محدود شده است: «کسی نمی‌تواند در ملک خود تصرفی کند که مستلزم تضرر همسایه شود مگر تصرفی که به قدر متعارف و برای رفع حاجت یا رفع ضرر از خود باشد.»
بنابراین مالک در استفاده از ملک خود نمی‌تواند از حدود معمول و متعارف خارج شود چرا که چنین استفاده‌ای موجب تضرر همسایه‌ها خواهد بود. قاعده این است که استفاده‌ای که مستلزم ضرر همسایه باشد ممنوع است. اما این قاعده استثنایی هم دارد و آن وقتی است که تصرف به قدر متعارف و برای رفع حاجت یا رفع ضرر باشد. |