قهرمانی به هر قیمتی مجاز نیست

زهرا میرزاخانی: ورزش یکی از ابعاد زندگی اجتماعی است که به علت علاقه ویژه‌ای که جامعه به آن دارد، مورد توجه خاص قانونگذار نیز قرار گرفته و قوانین زیادی برای آن وضع شده است. در این بسته حقوقی که در مصاحبه با «محمود محمدی فیروزجایی» قاضی دادگستری تحریر شده است، سعی داریم شما را با جرایمی که در این حوزه اتفاق می‌افتد و همچنین راهکارهای پیشگیری از آنها آشنا کنیم.

جرم ورزشی چیست؟

برای آنکه با جرمی آشنا شوید، قبل از هر چیز باید تعریف قانون از آن جرم را بدانید. جرایم ورزشی جرایمی تعریف می‌شوند که از سوی ورزشکاران، مربیان، مدیران و تولیدکنندگان لوازم ورزشی و در برخی موارد تماشاگران، در میدان‌ها یا مراکز ورزشی و در رابطه با ورزش صورت می‌گیرد و جان، اموال، حیثیت، شرافت و سایر حقوق قانونی اشخاص فعال در این حوزه و بویژه ورزشکاران و مربیان را به خطر می‌اندازد.

در بند «ث» ماده 158 قانون مجازات اسلامی مصوب سال 1392، مقرر شده است: «عملیات ورزشی و حوادث ناشی از آن مشروط بر اینکه سبب حوادث نقض مقررات مربوط به آن ورزش نباشد و این مقررات هم مغایر موازین شرعی نباشد، جرم نیست.» با توجه به این ماده از قانون می‌توان نتیجه گرفت هر اقدامی در ورزش که شامل این دو شرط نشود، جرم نیست. برای مثال اگر بازیکنی در زمین ورزش به مربی، داور، تماشاگران یا دیگر بازیکنان فحاشی کند، به این علت که عمل او در چارچوب تعریف‌شده قوانین و مقررات آن ورزش نیست، او مرتکب جرم شده است و علاوه بر اینکه از سوی کمیته انضباطی محاکمه می‌شود، شخصی که مورد اهانت قرار گرفته است نیز می‌تواند علیه این ورزشکار و به اتهام فحاشی و توهین، در دادسرای عمومی و انقلاب آن حوزه قضایی طرح شکایت کند.

اگر عمدی نباشد!

البته گاهی اتفاق می‌افتد که ورزشکاری غیرعمد و بر اثر بی‌احتیاطی در حین انجام ورزش به ورزشکار دیگری آسیب می‌زند؛ برای مثال اگر فوتبالیستی بدون اینکه هدف آسیب رساندن به فوتبالیست رقیب را داشته باشد و به قصد گرفتن توپ، پای رقیب را بشکند، به این علت که در حین بازی و به قصد انجام فعالیت ورزشی این کار را انجام داده و عمدی نبوده است، جرم ورزشی محسوب نمی‌شود؛ اما طبق ماده 1 قانون مسوولیت مدنی، مصوب سال 1339 که گفته است: «هر فردی بدون مجوز قانونی به عمد یا در نتیجه بی‌احتیاطی، جان یا سلامتی یا مال یا آزادی یا شهرت تجارتی یا به هر حق دیگری که به موجب قانون برای افراد ایجاد شده است، لطمه وارد کند و موجب ضرر مادی یا معنوی دیگری شود؛ مسوول جبران خسارت وارده است.» ورزشکاری که دچار شکستگی یا آسیب شده است، می‌تواند دادخواستی از باب بی‌احتیاطی به دادگاه ارایه دهد و مجازات طرف مقابل را از دادگاه درخواست کند. البته توجه داشته باشید که این بی‌احتیاطی باید از سوی کارشناس حقوقی دادگستری اثبات شود؛ بنابراین در صورتی که ثابت شد عمل بر اثر بی‌احتیاطی بوده است، فقط می‌تواند خسارت خود را از بازیکن مجرم طلب کند.

شکایت کنید

اگر در حین انجام ورزشی مانند فوتبال، بازیکنان با یکدیگر درگیر شوند و ضرب و جرحی اتفاق بیفتد، علاوه بر اینکه کمیته انضباطی آن ورزش می‌تواند با این بازیکنان برخورد انضباطی داشته باشد، فردی که مصدوم شده یا جرمی علیه او واقع شده است نیز می‌تواند به دادسرای عمومی و انقلاب مراجعه و بنابر جرمی که اتفاق افتاده است، از مجرم شکایت کند تا طبق قانون به آن جرم رسیدگی می‌شود. همچنین اگر در درگیری پیش‌آمده، دو بازیکن آسیب دیده باشند، هردوی آنها می‌توانند با عنوان ضرب و جرح از یکدیگر شکایت کنند. قوانین ذکر شده برای جرایم ورزشی، برای زن و مرد ورزشکار یکسان است و تفاوتی ندارد.

«دوپینگ» جرم است

متأسفانه در همه کشورهای جهان ورزشکارانی هستند که از قوانین و مقررات مربوط به رشته ورزشی خود تخلف می‌کنند و برای کسب مقام قهرمانی، دست به هر اقدامی، از جمله دوپینگ یا استفاده از مواد نیروزا می‌زنند. اما یادتان باشد در همه کشورهای جهان این اقدام نوعی تخلف و حتی جرم است و در صورتی که دارو یا ماده غذایی از بازیکنی کشف شود و وزارت بهداشت غیرمجاز بودن آن را تایید کند، این عمل جرم تلقی می‌‌شود و به جرایم و تخلفات ورزشکار متخلف رسیدگی خواهد شد. البته این جرم جزو جرایم پزشکی، مواد خوردنی و آشامیدنی است. برای مثال استفاده از دارویی که از سوی وزارت بهداشت برای ورزشکاران ممنوع و غیرمجاز اعلام شده است، توسط بازیکنان جرم است و قابل مجازات است. در چنین شرایطی فقط بازیکن مجازات نمی‌شود و پزشکی که دستور مصرف این دارو را داده یا آن را به ورزشکار تزریق کرده است نیز باید منتظر مجازات حبس، جریمه نقدی، ابطال پروانه کار و ... باشد. اما باید در نظر داشت که همه حوادث پزشکی را نمی‌توان جرم به حساب آورد و فقط در صورتی که وزارت بهداشت نظر بر جرم بودن آن بدهد، مصرف دارو یا مواد نیروزا وصف مجرمانه پیدا می‌کند.

مربی متخلف مجازات می‌شود

در قوانین ورزشی کشور ما تفاوتی میان متخلف ورزشکار، مربی، داور و حتی تماشاگر از نظر ارتکاب جرم وجود ندارد و اگر یکی از این افراد شاغل در مراکز ورزشی مرتکب جرمی شود، باید منتظر مجازات آن نیز باشد. برای مثال اگر در بازی فوتبال، مربی‌ای که در جایگاه مربیگری نشسته است از روی عصبانیت شروع به فحاشی به دیگران کند یا افترا بزند و در مصاحبه با رسانه‌ها نشر اکاذیب کند یا حتی به وسایل ورزشگاه آسیب وارد کند، مرتکب جرم شده است و در چنین حالتی علاوه بر اینکه کمیته ورزشی او را مواخذه می‌کند، طرف مقابل نیز می‌تواند از او شکایت کند و مربی متخلف در نهایت مجازات می‌شود.

تماشاگران مراقب رفتار خود باشند

تماشاگران ورزشی گاهی در بازی‌های زنده کنترل خود را از دست می‌دهند و به بازیکنان تیم‌های رقیب و حتی به بازیکنان تیم خودشان حمله و فحاشی می کنند و آنان را مورد ضرب و جرح قرار می‌دهند. در مواردی نیز این حملات تماشاگران منجر به مرگ بازیکن تیم شده است. در این باره خوب است بدانید طبق قاعده کلی، ماده 2 قانون مجازات اسلامی « هر رفتاری اعم از فعل یا ترک فعل که در قانون برای آن مجازات تعیین شده است جرم محسوب می‌شود.»؛ بنابراین اگر بازیکنی توسط تماشاگر به قتل برسد یا آسیبی به او وارد شود، بازیکن می‌تواند از او در دادگاه شکایت کندو او را به دادگاه بکشاند. البته چنین تماشاگری از سوی کمیته انضباطی آن ورزش هم محکوم و از ورود به ورزشگاه محروم می‌شود. در این مورد مشکل کوچکی هم وجود دارد و آن هم این است که بازیکن باید تماشاگر مقصر را شناسایی کند و اگر چند نفر با هم این کار را انجام داده باشند، تا زمانی که مقصر اصلی شناسایی نشود، از مجازات هم خبری نیست؛ بنابراین ممکن است پرونده در دادسرا تشکیل شود اما منتهی به شناسایی متهم یا دستور قضایی نشود.

راهکار

پیشنهاد این قاضی دادگستری این است که در وهله نخست با کلیه موارد عمد و سهل‌انگاری‌های اختیاری در ورزش بر‌خورد شود که این اقدام می‌تواند جرایم ورزشی را به حداقل برساند و از گسترش رفتارهای خلاف شأن ورزش جلوگیری کند. همچنین آگاه‌سازی ورزشکاران و همه افرادی که در فعالیت‌های ورزشی شرکت دارند نسبت به قوانین و مقررات می‌تواند اقدام مهم دیگری در کاهش جرایم ورزشی باشد. بر این اساس، لازم است باشگاه‌های ورزشی از طریق به‌کارگیری حقوقدانان نسبت به آموزش حقوقی اقدام کنند و علاوه بر رسیدگی به امور قهرمانی ورزش، ورزشکاران را از تخلفات و جرایم احتمالی‌ای که می‌تواند در زمینه فعالیتشان گریبان‌گیر آنان شود، نیز آگاه کنند. به نظر می‌رسد که با توجه به نگاه گسترده قوانین به جرایم حوزه مدنی و مسوولیت‌های افراد در تخلفات مرتبط با آن و به خصوص ورزش، بهتر است دادگاه‌های خاص امور ورزشی ایجاد شود تا در کنار رسیدگی به تخلف‌های جدی در این حوزه، به برخی بی‌اخلاقی‌های حرفه‌ای نیز پایان دهد و رسیدگی‌ به این تخلف‌ها با تمرکز و تخصصی شدن سامان یابد.