جزئیات حقوقی شرایط انحلال قرارداد وکالت

یک حقوقدان گفت: بر طبق ماده‌ی 681 قانون مدنی، حتی اگر وکیل از وکالت استعفا بدهد، تا زمانی‌که موکل قرار‌داد وکالت را بر‌هم نزده است، وکیل "می‌تواند" در کار‌های موکل دخالت کند.

 طبق ماده‌ 656 قانون مدنی، وکالت قرار‌دادی است، که به موجب آن یکی ازطرف‌ها، طرف دیگر را برای انجام کاری نماینده‌ خود می‌کند.

مفهوم انحلال یک قرار‌داد نیز (برای مثال قرار‌داد وکالت) این است که آن قرار‌داد به صورت صحیح بین دو شخص بسته شده، اما به جهتی قرارداد مذکور به هم می‌خورد.  

"سیدعلی شاه‌صاحبی" حقوقدان و وکیل دادگستری در گفتگوی مشروح با باشگاه خبرنگاران به بررسی حقوقی انحلال قراردادها مطابق بر قوانین مدنی  پرداخته، که متن این گفتگو به شرح زیر است.

  چه عواملی سبب انحلال قرارداد وکالت می‌شود؟

 پاسخ این سوال در دو بخش قابل بررسی است. بخش اول عواملی هستند که باعث فسخ قرار‌داد وکالت می‌شوند و بخش دوم عواملی که منجر به انفساخ وکالت می‌شوند.

 به این ترتیب ابتدا توضیح دهید، در چه شرایطی قرارداد وکالت قابل فسخ است؟

 قرارداد وکالت در دو صورت 1- عزل وکیل توسط موکل 2- استعفاء وکیل قابل فسخ است. یعنی چون قرار‌داد وکالت، قرار‌دادی است جایز، طبق ماده 679 قانون مدنی، موکل می‌تواند هر وقت بخواهد وکیلش را عزل و برکنار کند و از طرفی دیگر، وکیل نیز حق دارد هر زمان ‌که خواست از سمت وکالت استعفا دهد.

 آیا موکل می‌تواند هر وقت بخواهد وکیلش را عزل و برکنار کند؟  و یا به بیان دیگر آیا مواقعی وجود دارد که وکالت بلاعزل محسوب ‌شود تا جایی که موکل حق عزل وکیل را نداشته باشد؟  

 اگر شخصی در ضمن یک عقد لازم مثل عقد بیع به‌عنوان وکیل انتخاب شده باشد و یا به‌ صورت توافقی در وکالتنامه اشاره به وقوع عقد لازمی شود و عبارت "ضمن عقد خارج لازم" درج شود،  طرف مقابل یعنی موکل، حق عزل وکیل را ندارد.  
 
نمونه بارز این امر وکالت زنان در طلاق است. یعنی چنانچه زن وکالت طلاق خود را در ضمن یک قرار‌داد لازم یعنی ازدواج و یا یکی از عقود لازم دیگر مثل عقد بیع به دست آورده باشد، شوهرش نمی‌تواند وی را عزل کند. اصطلاحاً به این نوع از وکالت، "وکالت بلا‌عزل" گفته می‌شود.

  حال اگر در مواردی که وکیل قابل عزل باشد، موکل وکیلش را عزل کند و موکل از این امر آگاه نشود و موضوع وکالت را اجرا کند، چه آثاری بر آن مترتب خواهد شد؟

 در این موارد طبق ماده‌ی 680 قانون مدنی تا زمانی که وکیل از عزل خود مطلع نشده است، اموری که انجام داده، درباره‌ موکل نافذ و مؤثر است. برای مثال اگر یک روز فردی به دیگری وکالت ‌دهد خانه‌‌اش را بفروشد، فردای آن روز پشیمان شود و وکیل را از سمت وکالت عزل ‌کند و وکیل نیز از این موضوع مطلع نشود و فردای آن روز خانه را بفروشد، در این حالت معامله معتبر و قانونی شناخته می‌شود.

همچنین باید توجه داشت که بر طبق ماده‌ی 681 قانون مدنی حتی اگر وکیل استعفا بدهد، تا زمانی‌که موکل قرار‌داد وکالت را بر‌هم نزده است، وکیل "می‌تواند" در کار‌های موکل دخالت کند.

 به صورت کلی چه عواملی باعث انفساخ قرار‌داد وکالت می‌شوند؟

عواملی که سبب انفساخ عقد وکالت می‌شوند،  فوت وکیل یا موکل، جنون وکیل یا موکل، سفاهت وکیل یا موکل، از بین رفتن مورد یا موضوع وکالت، انجام عملی منافی با وکالت، توسط موکل و پایان مدت وکالت است.