ارزیابی لایحه حمایت قانونی حمایت از کودکان بی سرپرست

یک حقوقدان در خصوص لایحه حمایت از کودکان بی‌سرپرست گفت: گسترش دامنه شمول سرپرستی و قانونی کردن سرپرستی دائم درفرزند خواندگی، گسترش دامنه خانواده‌های فرزندپذیر، برخورداری مادرخوانده از مرخصی دوره مراقبت برای کودکان زیر سه سال معادل مرخصی دوره زایمان و... از مزایا و تغییرات مثبت لایحه حمایت از کودکان بی سرپرست است.

 سرانجام بعد از مدت‌ها لایحه حمایت از کودکان بی‌سرپرست قانونی شد و این در حالی است که این قانون که در تاریخ 31 شهریور ماه 1392 در مجلس شورای اسلامی تصویب و در تاریخ 10 مهر ماه 1392 به تایید شورای نگهبان رسیده است، در تاریخ اول آبان ماه 1392 از سوی رییس‌جمهور برای اجرا ابلاغ شده است.

"سیدعلی شاه‌صاحبی"  حقوقدان و وکیل دادگستری در ارتباط با "لایحه حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست" با باشگاه خبرنگاران به گفتگو پرداخت، که متن این گفتگوی مشروح را در ادامه می‌خوانید:

باشگاه خبرنگاران: طبق ماده 1 قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست مصوب 1353 هر زن و شوهر مقیم ایران می‌توانند، با توافق یکدیگر طفلی را با تصویب دادگاه به سرپرستی قبول کنند، در حالیکه در ماده 3 و 4 لایحه این مقرره تغییر یافته، ارزیابی شما در این خصوص چیست؟

شاه‌صاحبی: یکی از تحولات بسیار مهم و مثبت لایحه جدید حمایت از کودکان بی‌سرپرست، امکان واگذاری این کودکان به کلیه اتباع ایرانی متقاضی آن، از جمله ایرانیان مقیم خارج از کشور است، که ضمن ایجاد شرایط یکسان و مساوی سازی پذیرش سرپرستی برای همه اتباع ایرانی، سبب افزایش واگذاری تعداد بیشتری از این کودکان به متقاضیان آن می‌شود، هرچند که طبق این لایحه نگهداری از کودک ابتدا باید به صورت آزمایشی و برای دوره 6 ماهه باشد و پس از اتمام این دوره (که بایستی تحت نظارت سازمان بهزیستی صورت ‌پذیرد)، نهایتاً فرزند با نظر دادستانی و بهزیستی واگذار شده و سپس سرپرست می‌تواند وی را با خود به خارج از کشور ببرد.

باشگاه خبرنگاران: اعطای سرپرستی به زنان و دختران بی‌شوهر، امری مثبت است یا خیر؟ در این مورد توضیحاتی بفرمایید.

شاه‌صاحبی: در این خصوص صور مختلفی قابل تصور است، از یک جهت تصویب این لایحه می‌تواند امید را در دل دختران و زنانی که برای همیشه مجرد و تنها مانده‌اند روشن کند، چراکه می‌توانند با پذیرفتن حضانت فرزند خوانده‌ای تنهایی‌هایشان را  پایان بخشند و احساس مادری را در عوض حس همسری که تجربه نکرده‌اند، به دست بیاورند و این در حالی است که وقوع این مسئله در تمام کشورهای پیشرفته اتفاق افتاده است.

با تصویب این طرح دختران و زنان مجرد ایرانی هم می‌تواند طعم شیرین مادر شدن را بچشند، اما از جهتی دیگر مسئله‌ای که در این میان به ذهن خطور می‌کند این است که اگر دختر یا زن مجرد بالاتر از 30 سال که سرپرستی کودکی را بر عهده گرفته است، در اثنای زندگی تصمیم به ازدواج بگیرد، تکلیف فرزند خوانده وی چه می‌شود.

به نظر می‌رسد این امر باید همراه با فرهنگ‌سازی اجتماعی باشد، تا بر آن اساس دختر یا زن مجردی که فرزند خوانده را می‌پذیرد با بازخورد‌های منفی از سوی جامعه  مواجه نشود و از سوی دیگر مجلس و دولت هم باید فکری به حال دختران و زنان مجردی که از تمکن مالی خوبی برخوردار نیستند بکند تا آنها هم بتوانند با کمک دولت، حضانت چنین کودکانی را مسجل کند .

باشگاه خبرنگاران:تغییرات مثبت لایحه مذکور را نسبت به قانون حمایت از کوکان مصب 1353 بفرمایید؟

شاه‌صاحبی:  از جمله مزایا و تغییرات مثبت این قانون: گسترش دامنه شمول سرپرستی و قانونی کردن سرپرستی دائم (فرزند خواندگی) و موقت، افزایش سن سرپرستی از 12 به 16 سال و نیز گسترش دامنه خانواده‌های فرزندپذیر( زوجین دارای فرزند و زنان و دختران مجرد و کلیه اتباع ایرانی ولو مقیم خلرج از کشور)، در نظر گرفتن جایگزین‌های ارث برای فرزند خوانده نظیر تملیک بخشی از اموال و حقوق به فرزند، برخورداری کودک از مزایای مستمری بازماندگان و تکالیف سرپرست نسبت به فرزندخوانده مطابق تکالیف والدین نسبت به اولاد در قانون مدنی و مکلف شدن سرپرست به پرداخت تمامی هزینه‌های فرزندخوانده نظیر نگهداری است.

همچنین برخورداری مادرخوانده از مرخصی دوره مراقبت برای کودکان زیر سه سال معادل مرخصی دوره زایمان، قانونی شدن مشاوره‌های قبل و بعد از فرزندپذیری مطابق آیین دینی برای سرپرست با کسب مجوز از سازمان بهزیستی، اجازه سپردن سرپرستی به کلیه اتباع ایرانی به‌ویژه ایرانیان مقیم خارج از کشور مطابق مفاد این لایحه و تعیین و تکلیف وضعیت سرپرستی کودکانی که از مراجع غیرقانونی به سرپرستی گرفته شده‌اند، حداکثر ظرف مدت شش ماه از ابلاغ این قانون از طریق سازمان در راستای رعایت مصحلت کودک را سه مزیت دیگر این لایحه برشمرد.

همچنین توجه قانونگذار  به دین و اعتقادات و شرایط درخواست کنندگان سرپرستی، که باید به یکی از ادیان مصرح در قانون اساسی اعتقاد داشته باشند یکی دیگر از مزایای این لایحه به شمار می‌آید .

باشگاه خبرنگاران:به نظر شما اشکالات و ایرادات این لایحه کدامند؟ پیشنهادات شما چیست؟

شاه‌صاحبی: خوشبختانه تاکنون خیلی از اشکالات وارده به این لایحه مرتفع شده است ، لیکن کماکان ایراد ماده 27 مبنی بر امکان ازدواج سرپرست با فرزند خوانده به قوت خود پا برجاست که امیدوارم مجدداً مورد بازبینی و امعان‌نظر بیشتر مجلس محترم شورای اسلامی قرار گیرد .

باشگاه خبرنگاران:در پایان هر نکته‌ای که لازم به ذکر می‌دانید و در سوالات اشاره نشده، بفرمایید.

شاه‌صاحبی: در آخر، نکته حایز اهمیت و قابل توصیه به داوطلبین سرپرستی این است که باید بدانند طی کردن مراحل قانونی و تلاش برای کسب مجوز و تایید صلاحیت قبول سرپرستی یک کودک، تنها نخستین گام از مراحل فرزندخواندگی است؛ چیزی که بسیاری از خانواده‌ها تا زمانی که این مرحله را تجربه نکنند، به حساسیت آن پی نمی‌برند؛ لذا چگونگی برقراری ارتباط با کودکی که در مدت کوتاه سال‌های زندگی خود هیچ‌گاه حس داشتن پدر و مادر را تجربه نکرده نقش بسزایی در تکمیل این  امر و وظیفه قانونی آن دارد.

گفتگو از: مرجان نظری‌فرد