بررسی اثرات ایجاد اشتغال در کاهش نرخ اعمال مجرمانه

یکی از زمینه‌های گرایش افراد به سمت اعمال مجرمانه نداشتن شغل در سطح جامعه است، بنابراین پرکردن این خلاء ضمن کاهش آمار جمعیت کیفری، از ارتکاب مجدد اعمال مجرمانه نیز جلوگیری می‌کند.

 همه ما از این اصل بدیهی اطلاع داریم که یکی از زمینه‌های گرایش افراد به سمت اعمال مجرمانه نداشتن کار و توان اشتغال در سطح جامعه است، بنابراین پرکردن این خلأ حتی با وجود امکانات محدود برای جمعی از زندانیان می‌تواند از ارتکاب جرم دوباره آنها بکاهد.

اشتغال زندانیان در دوران حبس علاوه بر اینکه  نقش عمده‌ای در ارتقاء امنیت و آرامش محیط زندان دارد، موجبات ایجاد امنیت و سلامت روانی این افراد را در جامعه در پی داشته و همین مساله اصلاح و تربیت مطلوبی را نیز برای زندانیان به همراه می‌آورد، که در این گزارش به اهمیت حرفه‌آموزی و اشتغال به کار زندانیان پرداخته شده است.

پیشینه تاریخی  کار در زندان

در گذشته اشتغال به کار زندانیان به منظور تشدید کیفر زندانیان صورت می‌گرفت، که در واقع به کار گماردن زندانیان  به کارهای سخت و یا عام‌المنفعه یکی از مجازات‌های تعیین شده برای انها لحاظ می‌شد و این در حالی بود که این نوع اشتغال به کار هیچگونه تناسبی با میزان قدرت و توانایی محکومین نداشت، به طوری که محکومین به اعمال شاقه به انجام کارهای سخت و طاقت فرسا مجبور بودند.

 تاریخ نمونه‌های قابل توجهی از کار اجباری زندانیان را مانند ایجاد اهرام ثلاثه در مصر را ثبت کرده است .در ایران باستان نیز نمونه‌هایی از کار اجباری زندانیان از قبیل تسطیح راهها و ایجاد جاده برای پادشاه توسط زندانیان به ثبت رسیده است.

کار زندانیان بعد از انقلاب جمهوری اسلامی ایران

تدوین کنندگان قانون مجازات اسلامی سا ل1361 ، ماهیت حقوقی کار زندانیان را نوعی حق زندانی تلقی کرده و در ماده 37 این قانون اشتغال به کار زندانیان را موکول به درخواست زندانی و یا اجازه دادگاه صادر کننده حکم محکومیت به حبس بلا اشکال اعلام کرده‌اند که در مورد مرکبین جرائم عادی ممکن است با رعایت شرایطی محبوسین در بدو ورود به زندان به کار در موسسات صنعتی و کشاورزی گمارده شوند؛ یعنی با درخواست و با رضایت زندان و در صورتی که زندانی مجرم حرفه‌ای نبوده و فاقد حالت خطرناک باشد.
 
از طرف دیگر به موجب تبصره 3 ماده 37 قانون مجازات اسلامی ترتیب رسیدگی و نحوه احراز شرایط اشتغال به کار زندانیان در مورد محکومین عادی و همچنین اشتغال به کار محکومین دادگاههای نظامی و محکومین به جرایم سیاسی و نیز کیفیت پرداخت اجرت و طریقه محافظت و مراقبت از محبوسین مشغول به کار مطابق آیین‌نامه‌ای خواهد بود، که به پیشنهاد شوایعالی قضایی و تصویب وزرای دفاع و کشور و دادگستری جمهوری اسلامی به تصویب برسد.

به منظور اجرای این مصوبه، آیین‌نامه امور زندانها در تاریخ 1368.4.14 تصویب شد که در ماده 144 آن تحت عنوان اشتغال و حرفه آموزی زندانیان آمده است.

اهمیت اشتغال زندانیان

اشتغال زندانیان در زندان یکی از مسائل مهمی است که می‌تواند در بازپروری شخصیت زندانی نقش مهم و اثربخشی داشته باشد، اشتغال به کار زندانی به عنوان یکی از وسایل مهمی برای حرفه آموزی و نفوذ در زندانی برای ابراز ندامت و پشیمانی از عمل گذشته خود و آماده کردن زندانیان برای بازگشت به آغوش اجتماع مورد توجه قانونگذاران قرار گرفته است.
 
بدون تردید اشتغال به کار زندانی پایه اصلی اصلاح و باز پروری زندانی است؛ به دلیل این که در ایام تحمل کیفرت در زندان زندانی فرصت مناسبی برای آموختن حرفه و فنی متناسب با استعداد و توانائی خود پیدا می‌کند و حرفه آموزی و کسب مهارت و متعاقبا کار کردن زندانی وی را از خطرات بیکاری و تن‌پروری رها می‌کند.
 
از طرف دیگر اشتغال به کار زندانیان در گردش مناسبات اقتصادی سهم به‌سزایی دارد، به طوری که درآمد حاصل از کار زندانی به وی اجازه می‌دهد که نیازهای خود و خانواده‌اش را برطرف کند. به طور کلی کار در زندان متضمن قایده اقتصادی برای زندانیان و خانواده آنها و همچنین زمینه سهولت تأمین هزینه‌های سنگین سازمان زندان را نیز فراهم می‌کند.

پیگیری و تحقق کاهش اعمال مجرمانه در جامعه، عزم تمامی نهادهای ذی‌ربط را می‌طلبد

"غلامحسین اسماعیلی" رئیس سازمان امور زندان‌ها با اشاره به اهمیت حرفه‌آموزی زندانیان به باشگاه خبرنگاران گفت:در دوران اقامت زندانی در زندان، سازمان زندان‌ها متناسب با امکانات محدودی که در اختیار دارند، تلاش کرده است برای زندانیان آموزش حرفه‌های مورد نیاز جامعه را فراهم آورد، تا آنها بتوانند پس از آزادی با بهره‌گیری از حرفه‌های مورد علاقه خود، مشغول به کار شوند.

وی ادامه داد:همه زندانیان ملزم به اشتغال نیستند و اشتغال آنها در طول تحمل حبس خود داوطلبانه بوده، به طوری که آنها خود برای یادگیری برخی از حرفه‌ها داوطلب می‌شوند و ذکر این نکته ضروری است که در قبال این مهم دستمزد هم دریافت می‌کنند.
 
اسماعیلی افزود: تولیدات زندانیان بیشتر در بازار داخلی به فروش می‌رسد و این تولیدات از قبیل صنایع دستی، ریخته‌گری، تراشکاری و صنایع چوب و همچنین در زمینه خیاطی و بخش‌های مختلف است.

رئیس سازمان امور زندان‌ها در پایان گفت: یگیری و تحقق کاهش اعمال مجرمانه در جامعه، عزم تمامی نهادهای ذی‌ربط را می‌طلبد و از آنجایی که امکانات ما در این راستا محدود است، لذا درخواست اصلی ما از سازمان‌های مرتبط؛ دولت، مجلس، سازمان آموزش فنی و حرفه‌ای، وزارت صنعت، معدن و تجارت و بخش‌های مختلف این است که در توسعه این روند همکاری کنند.

داشتن شغل از بازگشت دوباره زندانی به زندان جلوگیری می‌کند

"حجت‌الاسلام محمد تقی رهبر" با اشاره به نقش کارآفرینی و حرفه‌آموزی در پیشگیری و کاهش وقوع جرم  به باشگاه خبرنگاران گفت: از آنجا که قوه قضاییه متولی اصلی پیشگیری از جرم است می‌تواند با نگاه همزمان به کارآفرینی و مسئله کاهش جرم نگرش و عزم جدیدی را در جهت پیشگیری از جرم پی‌ریزی کند.
 
وی  با تاکید بر نقش قوه قضاییه در کاهش جرم  تصریح کرد: حمایت‌های قانونی از فعالیت‌های سالم اقتصادی، برخورد قاطع با مفسدان اقتصادی و حذف قوانین و مقررات دست و پاگیر جهت رشد کارآفرینی باید از اولویت‌های این دستگاه باشد.
 
حجت‌الاسلام رهبر دولت را متولی اصلی حمایت از کارآفرینی دانست و افزود: اهتمام دولت باید گسترش  کارآفرینی و نهادینه شدن این فرهنگ در کلیه سطوح جامعه  باشد، و این مهم از طریق برخورد با بیکاری و احیای کارخانه‌ها محقق خواهد شد.
   

عضو کمیسیون قضایی مجلس هشتم در پایان به نقش بیکاری و افزایش جرم اشاره کرد و گفت: بیکاری یکی از مهمترین عوامل به وجود آمدن بسیاری از ناهنجاری‌ها بوده چراکه چنانچه شغلی متناسب یا شئونات شخص وجود داشته باشد افراد مرتکب بسیاری از جرایم نخواهند شد و پیگیری این مهم در زندان‌های ما نقش مهمی در کاهش نرخ بازگشت دوباره مجرمین به زندان دارد.