سازو کار حقوقی حمایت از آتش نشانان فداکار

 در جلسه 549 شورای اسلامی شهر تهران، اعضای دوره پیشین این شورا با تاکید بر ایثارگری و فداکاری آتش‌نشانان، پیگیری مجدد تغییر قانون به منظور شهید محسوب شدن آتش‌نشانانی که حین عملیات جان می‌بازند، شدند. فوت آتش‌نشان فداکار، امید عباسی انگیزه چنین پیشنهادی شده بود اما با تشکیل دوره جدید شورا و گذشت زمانی از این ماجرا، موضوع تا حدی به فراموشی سپرده شده است.

در جلسه شورای سابق شهر تهران با تاکید بر اینکه قانون در این خصوص قابل تغییر است، تاکید شد: در سازمان حفاظت محیط زیست، با پیشنهادی که ارائه شد و به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید مقرر شد محیط‌بانان و جنگل‌بانان که در حین عملیات کشته شوند جزو شهدا محسوب ‌شوند. اعضای شورای‌شهر با این استدلال که آتش‌نشانان دائما در حال خطرکردن هستند و کار آنها مثل میدان جنگ است، تصریح کردند: شورای‌شهر باید با اشاره به حادثه اخیر، درخواست خود را مجددا به مجلس شورای اسلامی ارسال کند تا آتش‌نشانان فداکاری که در حین عملیات کشته می‌شوند نیز جزو شهدا محسوب شوند و فرزندان و خانواده آنان از مزایای خانواده شهدا استفاده کنند. در این جلسه تاکید شد: «اکنون در شهرداری این گونه افراد جزو شهدا محسوب می‌شوند و خانواده آنها از مزایای یک شهید بهره‌مند می‌شوند، اما در سطح ملی چنین تلقی‌ای مطرح نیست و نیازمند مصوبه مجلس است.»

مصوبه شورای‌شهر برای حمایت از آتش‌نشانان‌

یک کارشناس حقوق عمومی به «حمایت» می‌گوید: در نیمه اردیبهشت ماه 1392، مصوبه «مجوز اعطای تسهیلات به فوت‌شدگان، مصدومان و معلولان عملیاتی سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی شهر تهران» به تصویب شورای ‌شهر رسید. به موجب این مصوبه به شهرداری تهران (سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی) اجازه داده شد تسهیلات و امتیازاتی را که وفق قوانین و مقررات موضوعه برای شهدا، جانبازان و ایثارگران از طریق دستگاه‌های ذی‌ربط (بنیاد شهید انقلاب اسلامی) اعمال می‌شود، مشمول کارکنان خود کند که در راستای انجام وظایف محوله و حضور در عرصه بحران‌ها و حوادث و در حین ارائه خدمات امداد و نجات جان شهروندان و حفظ منافع و سرمایه‌های ملی جان خود را در طبق اخلاص نهاده و ایثار کرده‌اند یا دچار نقص عضو شده‌اند.

احسان اسفندیاری ادامه می‌دهد: علاوه بر این، شهرداری تهران (سازمان آتش‌نشانی و خدمات ایمنی) موظف است ضمن تهیه آمار و اطلاعات مربوط، نسبت به برآورد اعتبار و هزینه‌های مرتبط، برای حسن اجرای ماده واحده فوق‌الذکر اقدام و آن را در بودجه سنواتی خود لحاظ کند هم‌چنین دستورالعمل اجرایی لازم را تهیه و برای تصویب به شورای اسلامی شهر تهران ارائه کند.

وی تاکید می‌کند: البته مصوبات شورای ‌شهر تهران تنها در محدوده شهرداری تهران قابل اجرا خواهد بود بنابراین حمایت کافی و کامل از آتش‌نشانان فداکاری مثل امید عباسی خارج از مجموعه شهرداری تهران وجود نخواهد داشت به همین دلیل ضرورت قوانین و مقررات عام در این خصوص احساس می‌شود.

تعریف قانونی شهید

یک مدرس دانشگاه در ادامه به تعریف قانونی شهید می‌پردازد و می‌گوید: ماده 4 قانون اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی مصوب سال 1377 مقرر کرده بود: منظور از شهید در این قانون کسی است که جان خود را در راه انقلاب اسلامی و حفظ دستاوردهای آن و یا دفاع از کیان جمهوری اسلامی ایران در مقابل تهدیدات و تجاوزات دشمن و عوامل ضد انقلاب و اشرار نثار کرده یا می‌کند.

محمد حسین تفضلی خاطرنشان می‌کند: آیین‌نامه تعیین مصادیق عملی شهید و خانواده‌های شاهد سال 1382 به تصویب رسید. در این آیین‌نامه مقرر شد که افرادی که مشمول هر یک از بندهای زیر شده است یا می‌شوند شهید تلقی می‌شوند: 1- رزمندگانی که در زمان جنگ در مناطق عملیاتی توسط دشمن کشته می‌شوند. 2- رزمندگانی که در خط مقدم نبرد با دشمنان خارجی فوت می‌کنند. 3- افرادی که به دست دشمنان نظام کشته یا ترور می‌شوند. 4- کارکنان نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات که در حال شرکت در ماموریت مبارزه با اشرار، قاچاقچیان، سارقان مسلح و اعضای گروه‌های ضد انقلاب توسط آنها کشته می‌شوند. 5- کارکنان نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات که در هرگونه ماموریت شناسایی رزمی ‌یا ویژه و عملیات جنگی ‌یا بر اثر کمین توسط دشمن یا ضدانقلاب کشته می‌شوند. 6- کارکنان وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح که به سبب عضویت در آنها توسط دشمنان نظام کشته می‌شوند، اعم از آنکه در ایام خدمت یا غیرخدمت باشند. 7- کارکنان نیروهای مسلح که حین انجام وظیفه، در حملات زمینی، هوایی یا دریایی دشمن کشته می‌شوند. 8- افرادی که حین ماموریت در زمان جنگ در حملات زمینی، هوایی یا دریایی دشمن کشته می‌شوند. 9- محافظان شخصیت‌ها و اماکن و اعضای گارد امنیت پرواز که در حال ماموریت توسط ضد انقلاب کشته ‌می‌شوند. 10- کارکنان نیروی مقاومت بسیج و نیروی انتظامی ‌که براساس قانون حمایت قضایی از بسیج مصوب‌1371 هنگام برخورد با جرایم مشهود در حین انجام وظیفه کشته می‌شوند. 11- افرادی که به تشخیص دادگاه صلاحیت‌دار در حال انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر توسط ‌مرتکبان جرایم مشهود کشته می‌شوند. 12- کارکنان وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح که در حین اسارت دشمن یا در گروگان ضدانقلاب، مخالفان ‌نظام، اشرار، سارقان مسلح، قاچاقچیان یا سایر تبهکاران تحت تعقیب کشته می‌شوند. 13- افرادی که به سبب ماموریت در حال خنثی‌سازی مواد منفجره، شیمیایی و سایر سلاح‌های جنگی و پاکسازی میدان مین کشته می‌شوند. 14- مجروحان و جانبازانی که براساس نظریه کمیسیون پزشکی ذی‌ربط فوت آنها به سبب جراحات و صدمات ناشی از مجروحیت تشخیص داده شود. 15- همه افرادی که مقام معظم رهبری آنها را در فرمان خاص مصداق شهید تلقی کنند.

تفضلی اضافه می‌کند: علاوه بر این، مواردی در این آیین‌نامه به عنوان مصادیق عملی در حکم شهید معرفی شده‌اند که عبارتند از: 1- رزمندگانی که در زمان جنگ داخل مناطق عملیاتی بر اثر سوانح طبیعی یا غیرطبیعی بدون سهل‌انگاری و تقصیر یا عدول از مقررات فوت می‌کنند. 2- کارکنان نیروهای مسلح که در حال رفت و برگشت از منطقه عملیاتی در زمان جنگ در حال ماموریت کشته ‌می‌شوند. 3- کارکنان نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات که در حین آموزش‌های رزمی و اطلاعاتی و رزمایش‌هایی که طبق ‌برنامه‌های مصوب فرمانده کل قوا اجرا می‌شود، کشته می‌شوند. 4- کارکنان نیروهای مسلح و وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح که در حال ماموریت آزمایش یا تولید سلاح، مهمات و وسایل جنگی کشته می‌شوند. 5- کارکنان وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح که به سبب ماموریت در اسارت دشمن یا گروگان ضد انقلاب، مخالفان نظام، اشرار، سارقان مسلح و قاچاقچیان فوت می‌کنند مگر اینکه عدم پایبندی آنها به آرمان‌های انقلاب ‌اسلامی ‌در زمان اسارت ثابت شود. 6- کارکنان وزارت اطلاعات و نیروهای مسلح که در حال تعقیب و مراقبت دشمنان اسلام و نظام جمهوری‌اسلامی‌ کشته می‌شوند. 7- افرادی که در حملات هوایی یا موشکی یا بمب‌گذاری دشمن کشته می‌شوند. 8- مهاجران جنگی و کسانی که در مناطق جنگی به علت برخورد با مواد منفجره از قبیل نارنجک، مین، گلوله ‌توپ و نظایر آن کشته می‌شوند. 9- افرادی که در حین درگیری بینابین نیروهای مسلح و وزارت اطلاعات با دشمنان، ضدانقلاب و اشرار کشته ‌می‌شوند. 10- آزادگانی که فوت آنها براساس نظریه کمیسیون پزشکی ذی‌ربط ناشی از صدمات مستقیم دوران اسارت تشخیص داده شود. 11- جانبازان 70 درصد و بالاتر که فوت می‌کنند یا کشته می‌شوند. 12- افرادی که در دفاع از کیان نظام جمهوری اسلامی ایران یا اموال عمومی ‌یا منابع طبیعی در مقابله با دشمنان‌نظام، اشرار یا متجاوزان کشته می‌شوند. 13- افرادی که به سبب ماموریت‌های محوله در پاسداری و حفاظت از مراکزی که نیروهای مسلح بر اساس‌ مقررات یا مصوبات خاص شورای عالی امنیت ملی، شورای امنیت کشور یا شورای تامین استان موظف به ‌حراست از آن مراکز هستند، مورد هجوم دشمن یا اشرار واقع و در اثر مقاومت و درگیری با آنها کشته می‌شوند.

اصلاح قانون و حذف تعریف قانونی شهید

این مدرس دانشگاه ادامه می‌دهد: قانون اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی مصوب 1377 در سال 1387 اصلاح شد. یکی از موادی که در نتیجه این اصلاحات تغییر کرد، ماده 4 قانون بود که تعریف قانونی شهید را ارائه داده بود. در قانون جدید این تعریف حذف شده و در مقابل تاکید شده است: تعیین مصادیق عملی شهید، مفقودالاثر، جانباز، آزاده و اسیر در چهارچوب قوانین نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران بر ‌اساس آیین‌نامه‌ای خواهد بود که توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با همکاری بنیاد و ستاد کل نیروهای مسلح تهیه و به تصویب هیات وزیران خواهد رسید.

وی می‌افزاید: هنوز این آیین‌نامه به تصویب نرسیده در نتیجه همچنان مصادیق آیین‌نامه سال 1382 می‌تواند مورد عمل باشد.

تفضلی نتیجه می‌گیرد: با در نظر گرفتن تمامی این مصوبات می‌توان گفت که اضافه‌کردن آتش‌نشانان فداکار به فهرست کسانی که در حکم شهید محسوب می‌شوند، نیازی به تغییر قوانین و ورود مجلس شورای اسلامی نیز ندارد بلکه در آیین‌نامه‌ای که باید برای اجرای ماده 4 قانون اساسنامه بنیاد شهید انقلاب اسلامی توسط وزارت دفاع و پشتیبانی نیروهای مسلح با همکاری بنیاد و ستاد کل نیروهای مسلح تهیه شود و به تصویب هیات وزیران برسد می‌توان حمایت از خانواده‌های آتش‌نشان‌های فداکار را نیز در نظر گرفت.