کاهش جمعیت کیفری ، در گرو تغییر نگرش جامعه

 مدیرکل زندان‎های فارس معتقد است که کاهش جمعیت کیفری تأثیرپذیر ازعوامل و شرایط درون زندان نیست و در واقع یک موضوع اجتماعی است که از سویی مرتبط با دستگاه قضایی کشور است و از طرفی دیگر به جامعه و نهادهای اجتماعی باز می‎گردد.

موسی احمدی  با بیان این مطلب تصریح می‌کند که با نگاهی اصولی به این موضوع مهم باید گفت که زمانی جمعیت کیفری زندان‎ها کاهش می‎یابد که جامعه سالم‎تری داشته باشیم؛ جامعه‎ای که افراد در آن به حقوق یکدیگر احترام می‎گذارند.

وی اضافه می‌کند: البته باید به این نکته نیز توجه داشت که کاهش جمعیت کیفری می‌تواند یک موضوع فرهنگی، اقتصادی و سیاسی هم باشد زیرا مقوله جرم و بزهکاری در جامعه متاثر ازعوامل بسیاری است که اگر بخواهیم نگاه خود را عمیق‎ترکنیم، حتی می‎توانیم بگوییم کاهش جمعیت کیفری در زندان‎ها با آموزش و تربیت از دوران کودکی و از درون نظام خانواده و بعد از آن آموزش و پرورش جامعه نیز مرتبط است‎.  بنابراین بسیاری ازموضوع‎های اخلاقی و رفتاری، اجتماعی، فرهنگی، دینی و اعتقادی و اقتصادی   را باید در سیاست کاهش جمعیت کیفری مد نظر قرارداد .

  زندان تنها راه احقاق حق نیست

احمدی خاطرنشان می‌کند: اما آنچه اکنون می‎تواند در کاهش جمعیت کیفری زندان‎ها موثر باشد، تغییر ذهنیت و نگرش جامعه به موضوع زندان است؛ اکنون هر کسی که در نظام قضایی دارای پرونده‌ای است این انتظار را دارد که مجموعه قضایی «متشاکی» را روانه زندان کند و گرنه گمان می‌کند که در حق او ظلم شده وعدالتی محقق نشده است. این یک اشتباه بزرگ است که «زندان» را تنها راه اجرای عدالت و احقاق حق بدانیم زیرا زندان همیشه کارساز نیست و نمی‎تواند مجازات مناسب و تاثیرگذاری برای هر مجرمی باشد. وی تصریح می‌کند: متاسفانه در برخی موارد مجازات «حبس» حتی باعث جری شدن مجرم برای ارتکاب جرایم سنگین‌تر و به تبع آن متلاشی شدن خانواده‎ها و بی‌سرپرست شدن فرزندان می‌شود.همچنین زندان، سبب افزایش فرزندان طلاق می‎شود، به آمار کودکان کار می‎افزاید و مجرمان جدیدی را به زندان‏ها معرفی می‎کند.

  اصلاح و تربیت، ارتباط مستقیم با کاهش جمعیت کیفری دارد

مقام ارشد زندان‎های فارس در ارزیابی از نقش کاهش جمعیت کیفری در فرآیند اصلاح و تربیت مجرمان هم می‌گوید: بدون شک کیفیت فرآیند اصلاح و تربیت هم ارتباط مستقیم با کاهش جمعیت کیفری دارد. این رابطه دقیقا مانند یک کلاس درس در نظام آموزش و پرورش است که هرچه تعداد دانش‌آموزان یک کلاس کمتر باشد معلم می‎تواند بازدهی بیشتری داشته باشد و فرآیند آموزش با کیفیت بیشتری به اجرا درآید.

احمدی اضافه می‌کند:  اکنون در تمام زندان‌های تابعه استان بیشتر از ظرفیت« اسمی» زندانی در نگهداری می‎شود و همین امر باعث شده است تا از بخش‎های مربوط به اصلاح وتربیت مانند نمازخانه‌ها، کلاس‌های آموزشی و ... نیز به عنوان خوابگاه استفاده شود که به طور قطع تأثیر منفی بر فرآیند اصلاح وتربیت خواهد داشت.وی با بیان اینکه « اصلاح و تربیت نیاز به نیروی انسانی  فضا و امکانات مناسب دارد» بیان می‌کند: وقتی نیروی انسانی، فضا و امکانات، متناسب با جمعیت کیفری نباشد در نتیجه نمی‎توان ادعا کرد که روند اصلاح وتربیت نیز با موفقیت کامل انجام می‌شود با این حال ما در حد توان از امکانات و ظرفیت‎های موجود استفاده می‎کنیم و حتی تلاش داریم تا از خوابگاه‎های زندانیان به عنوان یک محل آموزشی و تربیتی استفاده بهینه کنیم و برنامه‎های اصلاح و تربیتی را درآنها به مرحله اجرا در آوریم.

  لزوم ایجاد سازوکار مناسب برای استفاده از مجازات جایگزین حبس

مقام ارشد زندان‏های فارس همچنین در بخش دیگری از سخنانش یادآور می‌شود که آمارها نشان می‎دهد درصدی از ورودی‌های زندان‌ها چند روز بیشتر در بازداشتگاه یا زندان حضور ندارند که با تغییر در رویه صدور قرار بازداشت موقت می‌توان در این زمینه تغییر ایجاد کرد؛ گذشته از این تعیین مجازات‎های جایگزین،  پذیرش وثیقه، اعطای مرخصی پایان حبس، تعلیق مجازات، آزادی مشروط و... برای کاهش جمعیت کیفری می‌تواند گره‌گشا باشد که البته این مهم نیاز به ایجاد سازوکارها و بسترمناسب برای اجرا دارد و یکی از الزامی‌ترین سازوکارها ایجاد یک نظام مددکاری دقیق برای کنترل رفتار مجرمان در زمان سپری کردن مجازات جایگزین است.

وی با بیان اینکه یکی از روش‎های موثر در کاهش جمعیت کیفری زندان‎ها اجرای مجازات‎های جایگزین حبس است، تصریح می‌کند: به کارگیری این مجازات‎ها تاثیر بسیار مهمی هم بر کاهش جمعیت کیفری وهم بر فرآیند اصلاح و تربیت مجرمان دارد.احمدی اضافه می‌کند: این نکته مهم را باید درنظر داشته باشیم که مجازات‎ها باید تاثیر بازدارنده و یا تربیتی داشته باشند وبدون شک مجازات‎های جایگزین اگر بر اساس یک اصول علمی و تربیتی اتخاذ شوند، می‏توانند در فرآیند اصلاح و تربیت مجرمان تاثیر بسیارزیادی داشته باشند.
 به گفته مدیرکل زندان‏های فارس، اگر برای مجرمی مجازات جایگزین حبس مشخص شود اما زمینه اجرای آن به نحو مطلوب فراهم نشود هرگز اهداف این مجازات محقق نخواهد شد.