چه مجازاتی در انتظار رمالان است ؟

 روند رو به رشد گرایش به خرافات، کار و بار رمال‌ها و فال‌بین‌ها را سکه کرده است. روزی نیست که در صفحه حوادث روزنامه‌ها با خبر دستگیری دعانویس‌های متجاوز، روح‌احضارکن‌های کلاش و نایبان خودخوانده‌ مواجه نشویم. علاوه بر تقویت‌ باورهای دینی و آگاهی‌بخشی به شهروندان به نظر می‌رسد آشنایی آنها با نحوه شکایت از این متقلبان می‌تواند به کاهش رمالی و کف‌بینی در جامعه کمک کند.

  اولین تلاش‌های قانون گذار

رمالی و فالگیری از جمله جرایمی است که از ده‌ها سال پیش به وضوح در قوانین کیفری کشور از آن سخن به میان آمده است. البته مجازات آن در طول دوره‌های مختلف با تغییراتی همراه بوده است.

بند 18 ماده 3 آیین‌نامه امور خلافی مصوب سال 1324 می‌گوید: «کسانی که رمالی، جفر، تعبیر خواب، کف‌بینی، افسونگری، جاوگری، جن‌گیری، فالگیری، پیش‌گویی، چله‌نشینی، بخت‌گشایی و امثال آنها را وسیله معرکه یا دوره‌گردی قرار دهند یا با باز کردن دکان یا خانه اعمال مزبور را پیشه و وسیله کسل و استفاده خود قرار دهند به حبس از 7 روز تا 10 روز حبس و از 100 تا 200 ریال غرامت محکوم می‌شوند». این قانون منسوخ شده است.

  مجازات رمالی

اگر چه رمالی، جادوگری و سرکتاب باز کردن در قانون فعلی جرم محسوب نمی‌شود اما با استفاده از قانون تشدید مجازات مرتکبان اختلاس، ارتشا و کلاهبرداری با این افراد می‌توان به عنوان کلاهبردار برخورد کرد. قضات دادگاه‌های کیفری معمولا افراد متهم به رمالی و فالگیری را با استفاده از قوانین مربوط به کلاهبرداری و تحصیل مال نامشروع مجازات می‌کنند.

یکی از جرایم رمالی عبارت است از تحصیل مال نامشروع. قضات دادگاه‌های کیفری گاه با استناد به ماده 2 قانون تشدید مجازات مرتکبان اختلاس، ارتشا و کلاهبرداری که در مورد تحصیل مال به طریق نامشروع است، رمالان و فالگیران را مجازات می‌کنند. این ماده مقرر می‌کند: هر کس بطور کلی مالی یا وجهی تحصیل کند که طریق تحصیل آن فاقد مشروعیت قانونی بوده است، مجرم محسوب می‌شود و علاوه بر رد اصل مال، به مجازات سه ماه تا دو سال حبس و یا جریمه نقدی معادل دو برابر مال بدست آمده محکوم خواهد شد.

جرم بعدی نیز کلاهبرداری است. در این باره باید گفت که بر اساس ماده یک قانون، هر کس از راه حیله و تقلب مردم را به داشتن اموال و اختیارات واهی فریب دهد یا به امور غیر واقع بترساند و از این طریق مالی تحصیل کنند کلاهبردار محسوب می‌شود و علاوه بر رد اصل مال صاحبش به حبس از یک تا هفت سال و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم خواهد شد. برای اینکه فالگیری یا دعانویسی، کلاهبرداری تلقی شود و مورد پیگرد قانونی قرار بگیرد سه شرط لازم است:

1- متقلبانه بودن وسایلی که از آنها برای اغفال دیگران استفاده می‌شود.

2- اغفال شدن و فریب خوردن قربانی که مستلزم عدم آگاهی وی نسبت به متقلبانه بودن وسایل مورد استفاده مجرم است.

3- پرداخت مال یا وجه نقد

  رمالی، پوششی برای سایر جرایم

معمولا جرایم دیگری با جادوگری و رمالی همراه است که قتل، ضرب و جرح، جرایم جنسی و منافیات عفت از رایجترین آنها محسوب می‌شوند. این عملیات مجازات خاص خود را دارند بدون اینکه تعیین مجازات بر این موارد ارتباطی به این عناوین خاص داشته باشد.

به اعتقاد گروهی از حقوقدانان، افرادی که اقدام به رمالی و اعمالی نظیر آن می‌کنند، در واقع مردم را به امور واهی امیدوار می‌کنند؛ عمل آنها می‌تواند مصداق بارز کلاهبرداری باشد. مطابق ماده یک قانون تشدید مجازات مرتکبین اختلاس و ارتشا و کلاهبرداری، مرتکب به حبس از دو تا ده سال و انفصال دائم از خدمات دولتی و پرداخت جزای نقدی معادل مالی که اخذ کرده است محکوم می‌شود. چنانچه عمل رمال یا فالگیر را بتوان ذیل عنوان تکدی‌گری و کلاشی آورد؛ تعقیب چنین اعمالی منعی نخواهد داشت. در عین حال دیده شده است که رمالان و جادوگران با سوء‌استفاده از اعتماد میان خود و مشتریان دست به اقداماتی چون آزار و اذیت جنسی و سرقت هم می‌زنند که در جای خود قابل بررسی است و مجازات‌های خاص خود را دارد.

  زمانی که لایحه مجازات اسلامی تقدیم مجلس شد، در بخشی از آن به سحر و جادو هم اشاره شده بود: «مسلمانی که با سحر و جادو سر وکار داشته و آن را در جامعه به عنوان حرفه یا فرقه‌ای ترویج نماید محکوم به قتل است». البته رمالی با سحر و جادو متفاوت است اما به هر حال بعد از سال 1324 این اولین‌بار بود که قانونگذار به این موضوع توجه می‌کرد. البته در متن نهایی قانون جدید مجازات اسلامی این ماده حذف شده است.

  نظر مراجع تقلید در رابطه با رمالی

در پی گسترش برخی امور  خرافی در جامعه،  مراجع تقلید در پاسخ به استفتائات مقلدانشان در این زمینه اعلام نظر کرده اند.

 مقام معظم رهبری: مراجعه به رمال‌ها و فالگیرها جایز نیست ولى دعانویسى اگر بر مبناى دعاهاى وارده از معصومین «علیهم السلام» باشد اشکال ندارد.

آیت الله العظمی ناصر مکارم شیرازی: نوشتن دعاهایی که از حضرات معصومین (علیهم السلام) رسیده و در کتب معتبر موجود است، اشکالی ندارد. ولی دعانویسی حرفه‌ای، که شغل افراد سودجوست، صحیح نیست و غالب کتاب‌هایی که به آن استناد می‌کنند، اعتباری ندارد. این امر اگر چه ممکن است ولی شرعا جایز نیست، و بسیاری از مدّعیان آن افرادی دروغگو یا خطاکارند و فال گیری از خرافات است و گرفتن پول برای گرفتن فال جایز نیست.

آیت الله العظمی صافی گلپایگانی: نوشتن دعاهایی که با دلیل معتبر از ائمه معصومین علیهم‌السلام نقل شده و اجرت گرفتن در مقابل آن، اشکال ندارد ولی مراجعه به فالگیرها یا دعانویسانی که به صورت‌های مختلفه از منابعی که اعتبار شرعی ندارد نقل می‌کنند یا می‌نویسند جایز نیست و پول گرفتن اینگونه اکل مال به باطل و حرام است. والله العالم آیت‌الله  العظمی سیستانی: مراجعه به دعانویس اشکال ندارد ولی سحر و جادو جایز نیست. سحر و جادو از محرمات و معاصی کبیره است و جایز نیست.

  راهکارهای کاهش این جرم

 برای مبارزه با خرافاتی از این دست راهکارهای زیادی وجود دارد که به جای اعمال مجازات می‌توان روی فرهنگسازی تاکید کرد. به عبارتی در قدم اول به عنوان یک عامل پیشگیرانه تقویت باورهای دینی مردم قرار دارد.

شهید مطهری در مقاله «حماسه حسینی درباره واقعه کربلا» می‌گوید: در طبقه‌بندی شناخت و معرفت‌های بشری، خرافات شناختی عامیانه تلقی می‌شود و در گذر نسل‌ها، خرافات جزئی از فرهنگ شده و نسل به نسل انتقال پیدا می‌کند و متاسفانه مردم تفاوتی میان باورهای غلط و باورهای صحیح قائل نمی‌شوند. عالمان و اندیشمندان باید با آگاهی‌بخشی و افزایش معرفت دینی مردم جامعه از گسترش و انتقال این باورهای غلط به نسل‌های بعدی جلوگیری کنند.   باید توجه داشت، هرچه بیشتر به مسائل دینی پرداخته شود، مبارزه با معضلاتی مانند خرافه تاثیرگذارتر خواهد بود.

باید این نکته را در نظر گرفت که مسائلی مانند فالگیری و رمالی و کف‌بینی و طالع‌بینی در مجامع علمی مورد تایید قرار نگرفته و مبنای واقعی و علمی ندارد، بلکه باید از طریق فرهنگ‌سازی و بالابردن سطح آگاهی‌های مردم، ریشه واهی و بی‌اساس بودن کار فالگیران برای جامعه به خوبی بیان شود.