اشتغال معتادان جدی گرفته شود

اگر پیگیر اخبار «راه‌های مقابله با اعتیاد» باشید حتما در جریان راه‌های مختلفی که دولت و سازمان‌های مختلف فعال در این زمینه در پیش گرفته‌اند، هستید. راه‌هایی که هرکدام به نوبه‌ای قرار است از اعتیاد پیشگیری کند و درمانی برای ترک اعتیاد باشد. از روش‌های تشویقی گرفته تا تنبیهی، همه و همه در صدد هستند تا اعتیاد به‌طور کامل ریشه‌کن شود.

 تمام راه‌های ممکن

اواخر سال گذشته اعلام شد شورای عالی بیمه، بودجه‌ای 30 میلیارد تومانی برای درمان معتادان در سال آینده در نظر گرفته است. یک هفته قبل از انتشار این خبر، خبر اختصاص بسته‌های حمایتی و بیمه‌ای برای معتادان ترک کرده و در حال ترک نیز در رسانه‌ها منتشر شد. طبق خبرهایی که اوایل همین امسال منتشر شد، معتادان برای درمانشان بیمه می‌شوند و کار صدور بیمه برای معتادان در حال ترک در حال انجام است. با این بیمه قرار است 70 درصد از هزینه‌های درمانشان توسط دولت پرداخت شود. زنان، افراد کمتر از 18 سال و مبتلایان به اچ. آی. وی در اولویت اصلی بیمه درمان قرار دارند و پس از آن معتادانی که از زندان آزاد می‌شوند نیز بیمه خواهند شد. با این حال، شرط اصلی بهره‌مند شدن معتادان از خدمات بیمه درمان، حضور آنها در چرخه درمان است، به‌طوری که فقط 20 تا 25 درصد معتادانی که در مراکز درمان سوءمصرف موادمخدر، مراکز اقامتی و کاهش آسیب، تحت درمان هستند مشمول دریافت خدمات می‌شوند. خبر دیگری که به تازگی منتشر شده است، درباره راه‌اندازی خانه‌های سرراهی برای معتادان بهبودیافته است. رئیس مرکز توسعه، پیشگیری و درمان اعتیاد سازمان بهزیستی کشور گفته است به زودی چهار خانه میان‌راهی ترک اعتیاد برای معتادان بهبودیافته احداث می‌شود که معتادان می‌توانند به صورت رایگان در این مراکز اقامت کنند. به ‌نظر می‌رسد یکی از کارکردهای این خانه‌ها، کمک به بهبودیافتگان برای ترک بهتر مواد مخدر است. یکی دیگر از کارهایی که گویا به تازگی در دستور کار دولت قرار گرفته است، راه‌اندازی صندوق حمایت درمان و اشتغال معتادان است که وزیر کشور به تازگی با راه‌اندزای آن موافقت کرده. کمپ‌های ترک اعتیاد نیز یکی از قدیمی‌ترین راه‌های مقابله با اعتیاد است. سال‌هاست کمپ‌های مختلف در کشور راه‌اندازه شده‌اند. کمپ‌هایی که تازگی‌ها به دردسری در زمینه ترک اعتیاد بدل شده‌اند. سوءاستفاده‌ها و همچنین راه‌اندازی کمپ‌های غیرمجاز از آفت‌های این طرح بود.

  چقدر موفق بوده‌ایم؟

اما سوال اینجاست که آیا با وجود چنین تدابیری، توانسته‌ایم گامی موثر در زمینه کاهش اعتیاد در کشور برداریم. دکتر مجید ابهری، جامعه‌شناس و آسیب‌شناس در این زمینه به حمایت می‌گوید: «با توجه به بودجه‌های نجومی که طی 30 سال گذشته برای مبارزه با اعتیاد و مواد مخدر تصویب شده است اما به علت‌های مختلف، این فعالیت‌ها چندان  موثر و مفید نبوده‌اند. متاسفانه وقتی حرف از اعتیاد به میان می‌آید تمام انگشت‌های اتهام به سمت نیروی انتظامی برمی‌گردد. در حالیکه نیروی انتظامی آخرین خاکریز مبارزه با مواد مخدر است نه مبارزه با اعتیاد.» اما دکتر «محمداسماعیل سعیدی»، دبیر اول کمیسیون اجتماعی مجلس نظر دیگری دارد و معتقد است نمی‌توان کارکرد این شیوه‌ها را در نظر گرفت هرچند بسیار اندک باشند. او به «حمایت» می‌گوید: «نمی‌شود گفت هیچ‌کدام از این کارها بی‌نتیجه بوده، ولی کارهایی که تا به حال انجام شده به آن صورتی که باید، علاج کار نبوده است. بخش قابل توجهی از مشکلات ما مدیریت شده اما آن بخش مدیریت شده آنقدر قابل توجه نبوده که بخواهیم امیدوار باشیم. در بعضی جاها بعضی اقدامات موثر بوده اما با توجه به آمارهایی که منتشر می‌شود می‌بینیم که در زمینه درمان اعتیاد ضعیف هستیم.» سعیدی ادامه می‌دهد: «ما باید ارزیابی‌ای روی کارهایی که تا به‌حال انجام شده داشته باشیم. تا به حال ارزیابی درستی صورت نگرفته و آمار متقنی ارائه نشده است. صرف گزارشات رنگین و زیبا نمی‌شود گفت تمام راه‌کارهایی که ارائه شده، خوب بوده‌اند! مثلا در رابطه با بیمه معتادان باید بررسی شود که چند نفر بیمه شده اند و چند نفر توانسته‌اند از خدمات بهره‌مند شوند.»

  مشکل از کجاست؟

«بحث معتادان و اقداماتی که در رابطه با ترک آنها انجام شده است فارغ از تمام آمارهایی که از طرف سازمان‌های مختلف منتشر شده‌اند نشان می‌دهد بیشترین مشکل ما مشکل فرهنگی در زمینه اعتیاد است. اگر به شیوه برخورد جامعه و خانواده‌ها با معتادین نگاهی بیاندازیم متوجه می‌شویم که ما از نظر فرهنگی بسیار مشکل داریم. اکثر قریب به اتفاق کسانی که معتاد هستند برای اشتغال با جواب منفی روبرو می شوند عاملی را فراهم می‌کنند برای بازگشت کسانی که پاک‌شده‌اند و می‌خواهند زندگی سالمی داشته باشند.» اینها گفته‌های سعیدی در رابطه با مشکلی است که در عدم ترک معتادان و بازگشت دوباره‌اشان به سمت اعتیاد وجود دارد. او ادامه می‌دهد: «وقتی فرد بهبود یافته می‌بیند جامعه او را تحویل نمی‌گیرد، نگاه‌های بسیار تحقیرآمیز هستند، برخوردها از طرف خانواده‌ها و جامعه متناقض است، بسیار حساس می‌شود و به‌طور معمول به سمت اعتیاد برمی‌گردد.» ابهری نیز معتقد است موازی‌کاری‌ها باعث بروز مشکل اصلی و عدم جواب‌دهی راه‌های مختلف می‌شود. وی ادامه داد: «22 سازمان و نهاد پیشگیری در کشور ما وجود دارد که با میلیادرها ریال بودجه فعالیت می‌کنند. تعدد مرکز سیاست‌گذاری، تنوع برنامه‌ریزی‌ها، عملکرد سلیقه‌ای بعضی از سازمان‌ها و نهادها و در یک جمله جزیره‌ای کار کردن نهادهای متولی، کار را به جایی رسانده که امروز آمار معتادان به مواد روانگردان در سطح  مطلوبی نیست. او معتقد است مبارزه مبارزه با مواد مخدر به تنهایی نمی‌تواند حلال مشکلات باشد.

  چه باید کرد؟

«مبارزه بی‌امان پلیس مبارزه با مواد مخدر با قاچاقچیان باعث شده مافیای مواد مخدر هر روز ماده‌ای با نام و ظاهری جدید به بازار عرضه کند که در حقیقت همه این مواد دارای ریشه مشترکی هستند و برای فریب جوانان اسم و شکل آنها عوض شده است. آشفته بازار ترک اعتیاد تا آنجا پیش رفته که از عطاری‌ها گرفته تا شبکه‌های ماهواره‌ای، به عرضه داروی ترک اعتیاد و کلاهبرداری مشغول هستند. در داخل کشور هر کس که اراده کند می‌تواند با اختصاص چهار پنج اتاق، کمپ ترک اعتیاد راه‌اندازی کند.»  ابهری  می‌گوید باید معتاد بعد از خلاصی از زندان و همچنین بهبود از اعتیاد مورد توجه اجتماع واقع شود:  زندانیان و معتادان بعد از خروج از زندان باید جامعه‌پذیرتر باشند به این معنی که با آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و اشتغال آفرینی، جذب بازار کار شوند تا مجبور نباشند برای هزینه‌های زندگی‌شان به عضویت باندهای قاچاق‌فروشی درآیند. مراقبت بعد از ترک اعتیاد، یکی از اساسی‌ترین اصول در پاکسازی و سلامت جامعه است. یعنی حتی تا سه سال پس از ترک، معتاد باید تحت نظارت، کنترل، درمان و روانکاوی در مراکز ویژه قرار بگیرد و به حال خود رها نشوند.

 سعیدی نیز چون ابهری معتقد است وقتی معتادی پاک می‌شود باید مورد توجه اجتماع باشد. او می‌گوید: «مشکل اصلی در سر راه معتادان بهبودیافته، برخوردی است که در جامعه با این افراد می‌شود. کسانی که پاک می‌شوند و ترک می‌کنند کسانی هستند که علاقه دارند در جامعه مورد توجه قرار بگیرند و دوباره به دامن جامعه برگردند. وقتی رفتار درستی از طرف جامعه نمی‌بینند دوباره به سمت اعتیاد می‌روند.» او در ادامه می‌گوید: «اگر بحث اشتغال معتادان جدی گرفته شود بخش قابل‌توجهی از مشکلات حل خواهد شد. خیلی از اعتیادها به خاطر نبود شغل است. کسی که کار دارد دیگر کمتر سراغ اعتیاد می‌رود.»