استاد کاتوزیان ، پیش قراول حقوق ایران در چهاردهه اخیر

عیسی امینی مدیر گروه حقوق خصوصی دانشگاه آزاد تهران مرکز و از شاگردان مرحوم دکتر کاتوزیان به بیان ویژگی‌هایی از پدر علم حقوق پرداخت و از او به عنوان پیش قراول چهار دهه اخیر حقوق ایران یاد کرد.

عیسی امینی ، اظهار کرد: شاید مهم‌ترین مشخصه استاد ناصر کاتوزیان این بود که ایشان صرفا استاد حقوق مدنی نبود، بلکه استاد و معمار حقوق نوین در کشور ما بود.

مدیر گروه حقوق خصوصی دانشگاه آزاد تهران مرکز با بیان اینکه استاد کاتوزیان شخصیت وارسته‌ای بود که توانست با آمیختن فقه و حقوق غرب، مکتبی جدید تاسیس کند، افزود: مکتبی که استاد کاتوزیان در کشور تاسیس کرد به عنوعی فرار از منطق صوری و استدلال محض بود. ایشان جهت جدیدی به علم حقوق داد، یعنی تفکر عدالتی را مطرح کرد و توانست مبانی خشک و سخت منطق صوری را تا حدی از حقوق خارج کند و با یکسری مبانی عقلی و اجتماعی به علم حقوق جهتی خاص بدهد.

امینی گفت: وصف دوم استاد این بود که نوشتارش در تمام شاخه‌های حقوق همیشه سرآمد بود، به طوری که نمی‌شود کتاب‌های شاخص استاد را منحصر به یک بعد دانست.

مدیر گروه حقوق خصوصی دانشگاه آزاد تهران مرکز با بیان اینکه کتاب‌های استاد کاتوزیان نظیر فلسفه حقوق آثاری انحصاری در کشور است، گفت: از مشخصه‌های دیگر استاد تعدد و تنوع کتاب‌های ایشان بود. ایشان حدود 58 کتاب به چاپ رساند و توانست تعداد زیادی کتاب مرجع در کشور تالیف کند، یعنی جدای بحث کیفی که کتاب‌های ایشان از دوره کارشناسی تا دوره‌های پیشرفته تدریس می‌شد بحث تعدد و تنوع این آثار هم اهمیت زیادی دارد.

این عضو هیات مدیره کانون وکلای مرکز گفت: مشخصه دیگر استاد را می‌توان نوشتن کتاب‌هایی دانست که شاهکار در علوم انسانی هستند که در این رابطه می‌توان به کتاب مقدمه علم حقوق استاد اشاره کرد که به صدمین نوبت چاپ رسیده و این امر در علوم انسانی شاید به ندرت اتفاق بیفتد.

مدیر گروه حقوق خصوصی دانشگاه آزاد تهران مرکز ادامه داد: همه این موارد از لحاظ بعد علمی مطرح می‌شوند و از نظر اخلاقی و اجتماعی نیز ایشان در سطح بسیار عالی بودند. یعنی انسانی بودند که از حیث عدم توجه به تمایلات دنیوی از اساتید منحصر در علم حقوق بود.

امینی گفت: اساتید خوب زیادی در رشته حقوق در کشور وجود دارند اما به جرات می‌توان گفت که در چهار دهه اخیر تنها مرد منحصر به عنوان پیش قراول علم حقوق بود.

مدیر گروه حقوق خصوصی دانشگاه آزاد تهران مرکز با بیان اینکه شجاعت استاد کاتوزیان زبانزد بود گفت: استاد مردی بود که در عین رعایت اصول و مقتضیات جامعه، انسان بسیار شجاع و جزو اساتیدی بود که همیشه سعی می‌کرد حرف‌هایش را نه در قالب سیاسی بلکه در قالب حقوق مطرح کند و مطالبی که از سوی ایشان مطرح می‌شد همیشه راه‌گشای جامعه حقوقی ما بود.

وی درباره روش تدریس استاد کاتوزیان اظهار کرد: روش تدریس استاد یک روش تدریس رایج و معمول نبود، یعنی اینطور نبود که از اول تا آخر یک کتاب یا جزوه را مطرح کند و بخواهد مثلا درباره فروض مختلف وفای به عهده صحبت کند. دکتر کاتوزیان در واقع استاد برجسته در مقطع تحصیلات تکمیلی بود، یعنی می‌توان گفت که نوشتار استاد برای کارشناسی تا دکترا بود ولی اوج تدریس استاد در مقاطع تحصیلات تکمیلی بود که می‌توانست استاد‌پرور باشد یعنی ایشان سبک معلمی را به دانشجویان خود آموزش می‌داد.

امینی تصریح کرد: امروز قریب به اتفاق بزرگان حقوق ما که تعداد آنها کم نیست افتخار این را دارند که شاگرد ایشان بوده‌اند. استاد در روش تدریس بیشتر به اصول و کلیات علم حقوق می‌پرداخت و معمولا فروعات را به خود دانشجویان واگذار می‌کرد.

امینی با بیان اینکه فقدان استاد کاتوزیان خسران بزرگی است، گفت: فقط بحث کتب و آثار استاد مطرح نیست بلکه سخنرانی‌های استاد در موارد مختلف طوری بود که می‌توانست راهگشای شاگردانش باشد.

مدیر گروه حقوق خصوصی دانشگاه آزاد تهران مرکز درباره ارتباط دکتر کاتوزیان با حکومت و قوه قضاییه گفت: ایشان هیچگاه تفکر سیاسی به آن معنا نداشت و به همین دلیل است که می‌بینید نظرات استاد در دادگستری امروز هم جایگاه داشت لذا من اعتقاد دارم احترامی که قضات و مجموعه‌های قضایی کشور ما به ایشان داشتند به هیچ وجه از احترام به بزرگان دیگر کمتر نبود و همیشه برایشان احترام خاصی قائل بودند. من اعتقاد دارم که ایشان مورد احترام جامعه و مجموعه مدیریتی کشور بود.

وی ادامه داد: حضور استاد در معاونت آموزش دادگستری و دیگر مکان‌های مشابه نشانگر این موضوع است و همچنین هیچ وقت مانعی برای سخنرانی استاد در هیچ جا وجود نداشت و علت هم این بود که این شخصیت بزرگ جایگاه علمی خود را به دور از شائبه‌ها حفظ کرده بود.

مدیر گروه حقوق خصوصی دانشگاه آزاد تهران مرکز درباره علت درگذشت استاد کاتوزیان، گفت: اصل بیماری بدخیم ریه استاد به چند سال گذشته بر می‌گردد ولی عود و شدت این مریضی جمعا به 20 روز نرسید که در نهایت روز گذشته پس از عود بیماری دچار ایست قلبی شد و حدود ساعت 10:30 به رحمت خدا رفت.

امینی گفت: یک از خوبی‌های این قضیه این بود که خوشبختانه درد زیادی نکشید و با وجود بیماری خداوند مرگ را نصیب او کرد.

وی با بیان اینکه تعهد اخلاقی استاد زبانزد بود، گفت: من روز گذشته از زبان فرزند استاد شنیدم که امروز استاد ابراز نگرانی می‌کرد که در پایان این ماه در تبریز باید سخنرانی کند و نگران بود که به این سخنرانی نرسد. این دغدغه در شرایط بیماری نشان از التزام و تعهد استاد بود.

وی با اشاره به خاطره‌ای از استاد کاتوزیان افزود: ما قصد برگزاری همایش در راستای نقد و بررسی لایحه جامعه وکالت داشتیم. من با استاد تماس گرفتم و از ایشان خواستم که به عنوان سخنران به همایش تشریف بیاورند. ایشان پرسیدند سخنرانی از چه ساعتی است؟ من گفتم ساعت 3 بعدازظهر شروع می‌شود. استاد با وجود اینکه وضع جسمی مساعدی نداشت از ساعت 1:30 در هتل محل برگزاری همایش حاضر شده بود.

مدیر گروه حقوق خصوصی دانشگاه آزاد تهران مرکز ادامه داد: ما اتاقی را برای استراحت استاد در نظر گرفتیم و با وجود اینکه وضعیت جسمی استاد خوب نبود چند ساعت در همایش حضور داشت و بعد به من گفت «حال من اصلا خوب نیست ولی به خاطر اهمیت موضوع و علاقه‌ای که به کانون دارم وقتی که تماس گرفتی فورا راغب شدم که بیایم. ای کاش می‌توانستم بمانم و سخنرانی کنم» من گفتم جناب استاد هر چند امروز توفیق سخنرانی شما را از دست دادیم ولی حضور شما مطمئنا می‌تواند حمایت بزرگی از کانون و استقلال ما باشد.

امینی گفت: کانون وکلا برای برگزاری مراسم تشییع، ترحیم و نکوداشت استاد کاتوزیان ستادی تشکیل داده است که آن را اینجانب و جناب دکتر امیر حسین آبادی به همراهی مدیر محترم داخلی کانون و تصمیم رییس محترم کانون اداره می‌کنیم.

مدیر گروه حقوق خصوصی دانشگاه آزاد تهران مرکز در پایان افزود: تمام تلاش‌مان را می‌کنیم که در صورت تمایل خانواده مرحوم دکتر کاتوزیان در برگزاری این مراسمات حضور فعال داشته باشیم زیرا کانون وکلای دادگستری خود را میزبان واقعی جامعه حقوقی در مراسم نکوداشت و ترحیم این استاد می‌داند.