حق انتخاب مسکن و محل زندگی با کدام یک از زوجین است ؟

یک وکیل دادگستری گفت: به طور معمول زوج‌های جوان در اوایل زندگی مشترک در مورد مسکن و محل زندگی دچار مشکلات و اختلافاتی می‌شوند که قانون در این زمینه تمهیداتی را در نظر گرفته است.

به طور معمول زوج‌های جوان در اوایل زندگی در مورد مسکن و محل زندگی و نیز نوع شغل یکدیگر دچار مشکلات و اختلافاتی می‌شوند که چنانچه به حقوق یکدیگر آشنا شوند و شروط خود را در عقدنامه پیش‌بینی کنند، از بروز اختلافات بعدی جلوگیری شده و به تحکیم روابط خانوادگی منجر خواهد شد.  
 
یکی از مواردی که در اکثر مواقع مورد اختلاف است مربوط به مسکن و محل زندگی پس از ازدواج است که که باشگاه خبرنگاران طی گفتگوی مشروح با «سید علی شاه‌صاحبی» حقوقدان و وکیل دادگستری به تشریح حقوقی این مسئله پرداخت که در ادامه می‌خوانید.

 اصولاً وظایف مرد در مقابل زن چیست و زن در مقابل وی چه وظایفی بر عهده دارد؟

*شاه‌صاحبی: تهیه و تامین منزل مشترک و مستقل برای زن یکی از وظایف شوهر در زندگی مشترک است و زن می‌تواند از زندگی مشترک با دیگران در یک مسکن استنکاف کند.

همچنین زن نیز باید در منزلی که شوهر تعیین می‌کند، مستقر شده و زندگی مشترک کند و متقابلاً شوهر نیز وظیفه دارد تمام نفقه زن من جمله مسکن مناسب را برایش تهیه و فراهم کند.

 در چه شرایطی زن حق انتخاب مسکن را خواهد داشت؟ و عدم اجرای آن از طرف مرد چه ضمانت اجرایی وجود دارد؟

*شاه‌صاحبی: طبق قانون زن باید در خانه‌ای که شوهر تعیین می‌کند سکونت کند مگر آنکه اختیار تعیین منزل به زن داده شده باشد، بعبارتی دیگر، زن می‌تواند در ضمن عقد نکاح، اختیار و حق انتخاب مسکن و حتی تعیین موقعیت و شهر محل زندگی مشترک را در صورت قبول شوهر برای خویش قرار دهد و در صورت خودداری شوهر از تهیه مسکن و یا مسکن موضوع شرط، زن می‌تواند دعوی الزام به تهیه مسکن را در دادگاه مطرح کند.

 اگر زن از این قاعده و حضور در منزل مشترک پیروی نکند، آیا در این خصوص نیز ضمانت اجرایی وجود دارد؟  

*شاه‌صاحبی: بله-در مواردی که زن اختیار تعیین خانه ندارد، باید در خانه‌ای که شوهر تهیه کرده سکونت کند. در صورت امتناع، مرد می‌تواند دعوی الزام به تمکین را مطرح کند که در صورت محکومیت و عدم اجرای آن به اصطلاح قانون ناشزه محسوب شده و مستحق دریافت نفقه نیست.
 
 زنی در عقد نکاح اجازه اختیار مسکن را از شوهر گرفته و از او می‌خواهد در محل سکونت پدر و مادرش با او زندگی کند. یا از وی می‌خواهد با او در خارج از کشور زندگی کند آیا زن چنین حقی دارد؟ و اصولاً چند مرتبه زن حق اختیار مسکن دارد؟  
 
*شاه‌صاحبی: اگر زن از شوهر اجازه اختیار مسکن داشته باشد این حق محدود به زمان خاصی نیست و هر چند مرتبه می‌تواند از این حق استفاده کند. ولی این اختیار بدان مفهوم نیست که زن بتواند زوج را مجبور به زندگی با خانواده خود یا اقامت در خارج از کشور کند هر چند که مسکن پدر یا مادر یا محل مسکونی در خارج از کشور متناسب با وضعیت زن باشد زیرا هیچ کس نمی‌تواند استفاده از حق خود را وسیله ضرر دیگری قرار دهد.  

 در موردی که زن اجازه اختیار مسکن را ندارد و باید در خانه‌ای که شوهر اختیـار کرده زنـدگی کند، آیا شـوهر می‌تواند او را به زندگی با پدر و مادر خویش مجبور کند؟  

*شاه‌صاحبی: گرچه طبق شرع و قانون زن باید در محلی که شوهر تعیین می‌کند سکنی گزیند ولی مسکن باید به طور متعارف با وضعیت زن متناسب باشد و زن می‌تواند تقاضای مسکـن مستقل کند. بنابراین زوجه با اثبات عدم تناسب مسکن با وضعیتش می‌تواند حتی اگر مدتی هم در آن منزل سکونت کرده باشد از تمکین خودداری کند.  

 زن برای دریافت اختیار تعیین مسکن چه زمانی باید اقدام کند. قبل از ازدواج، حین عقد یا بعد از آن؟  

*شاه صاحبی: اختیار تعیین خانه باید ضمن عقد ازدواج به زن داده شود. در عین حال شوهر می‌تواند اختیار تعیین خانه را ضمن وقوع عقد ازدواج یا بعد از وقوع آن به همسرش بدهد.  
 
اگر زندگی زن یا شوهر در خانه مشترک برای زن خطر جانی، مالی و حیثیتی در پی داشته باشد، زن چه اقدامی می‌تواند داشته باشد؟  
 
*شاه صاحبی: زن می‌تواند مسکن جداگانه اختیار یا درخواست کند. به عنوان مثال: شوهر زن خود را مورد فحاشی، کتک کاری و... قرار می‌دهد یا شوهر افراد فاسد و ناباب را به خانه بیاورد، در صورت اثبات این امر، قاضی حکم بازگشت زن به خانه شوهر را نخواهد داد و تا زمانی که زن در بازگشت به خانه مذکور معذور است نفقه او بر عهده شوهر است. در این حالت تا زمان پایان محاکمه محل اقامت زن با توافق آنان معین می‌شود و در صورت عدم تراضی، دادگاه با مشورت و جلب نظر بستگان طرفین خانه زن را معین می‌کند. در صورت عدم وجود بستگان یا عدم همکاری آنان دادگاه محل مورد اطمینانی را برای سکونت زن تعیین خواهد کرد.

گفتگو : مرجان نظری فرد